بریده‌هایی از کتاب آفرینش پرمخاطره

آزادی هدیه‌ای نیست که از جانب حاکمیت یا رهبری خاص انتظار دریافتش را داشته باشیم، بلکه باید هرروزه با تلاش فردی و وحدت و اتحاد جمعی این دارایی را از آنِ خود کنیم.

«هنر در تنگنا زنده است و با آزادی‌ست که می‌میرد.»

کارگران ـ چه آنانی‌که با یَد خود کار می‌کنند و چه آنانی‌که با اندیشه‌شان ـ جان برای آزادی گذاشتند و در تداوم آن در دنیا کوشیدند، تا آزادی را به پایهٔ تفکرات و اندیشه‌های‌مان بدل کنند

نفس‌کشیدن را نمی‌توان تعطیل کرد.

پس از مارکس، این شایعه پراکنده شد و قوّت گرفت که آزادی، چیزی جز فریبی بورژوایی نیست که بزرگش کرده‌اند. به‌سبب اشتباه کوچکی که در این تعریف رخ داد، هنوز که هنوز است داریم با آشوب‌های زمانه‌مان تاوان پس می‌دهیم. در واقع باید گفته می‌شد فقط آزادیِ بورژوایی دروغ است و نه همهٔ انواع آزادی، یا صرفاً می‌گفتند آزادی بورژوایی، آزادی نیست، یا در بهترین شرایط هنوز به آزادی ختم نشده است. با این حال آزادی‌های بزرگ و کوچکی را می‌بایست کسب و صیانت کرد.

«هنر در تنگنا زنده است و با آزادی‌ست که می‌میرد.»

اِمِرسون چه زیبا گفته بود که «اطاعت فرد از قریحهٔ ذاتی خودش، ناب‌ترین شکل ایمان است.»

اِمِرسون چه زیبا گفته بود که «اطاعت فرد از قریحهٔ ذاتی خودش، ناب‌ترین شکل ایمان است.» نویسندهٔ آمریکایی دیگری از قرن نوزدهم می‌افزاید «مادامی‌که انسان نسبت به خودش ایمان داشته باشد، همه‌چیز وفق مرادش خواهد بود؛ از حاکمیت و جامعه گرفته تا خود خورشید و ماه و فلک.» به نظر می‌آید چنین خوش‌بینی شگفت‌آوری امروزه دیگر مرده است.

اصلا شگفت نیست که هر اثر ارزش‌مندی که در اروپای تجارت‌زدهٔ قرون نوزده و بیست خلق شد ـ فی‌المثل در ادبیات ـ در ضدیت با جامعهٔ زمان خودش بود. می‌شود گفت تا انقلاب فرانسه و اندکی پیش از آن، ادبیات رایج، در اصل، ادبیاتی سازش‌گر بود، اما از زمانی که طبقهٔ متوسط که خود یکی از نتایج انقلاب بود، در جامعه ثبات پیدا کرد، نوعی ادبیاتِ طغیان‌گر جای ادبیات پیشین رشد و نمو یافت. برای نمونه در فرانسه، ارزش‌های رسمی، یا توسط حامیان ارزش‌های انقلابی ـ از رمانتیک‌ها گرفته تا رَمبو ـ یا توسط حافظان ارزش‌های اشرافی‌گری ـ که وینْیی و بالزاک نمونه‌های خوبی از آن هستند ـ مورد نفی و مخالفت واقع شدند؛

تاریخ‌مان، بیش‌تر تاریخ برده‌داری بوده تا آزادگی،

هرگاه لب به اعتراض در مقابل ترور تاریخ‌دانی اهل پراگ هم‌چون کالاندرا از دستهٔ مخالفین بگشایید، در پاسخ، موضوع دو سه سیاه‌پوست آمریکایی را وسط می‌کشند. در میان چنین تلاش‌های مشمئزکننده‌ای برای به‌رخ‌کشیدن مظلومیت یک‌دیگر، فقط یک چیز است که ثابت مانده و تغییر نمی‌کند: قربانی‌شدن و قربانیان. تنها یک مفهوم است که بی‌وقفه به‌قهقرا کشیده می‌شود، و روسپی این و آن می‌گردد: آزادی. و به خودمان که می‌آییم متوجه می‌شویم نه فقط آزادی، که عدالت هم به‌گند کشیده شده و معنا باخته است.