بریده‌هایی از کتاب تدبر در ساحت بیت

ریان بن شبیب گوید: در اولین روز محرم به خدمت امام رضا علیه السلام رسیدم، حضرت فرمودند: آیا روزه هستی؟ عرض کردم: خیر. فرمود: امروز، روزی است که زکریا علیه السلام پروردگارش را خواند و گفت: «رَبِّ هَب لِی مِن لَدُنکَ ذُرِّیةً طَیبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ؛ پروردگارا! فرزندی پاک به من مرحمت فرما، همانا تو دعای بندگان را می‌شنوی» و خداوند دعای او را مستجاب کرد و به ملائکه دستور داد که به زکریا- که در محراب در حال نماز بود- بگویند که خدا به تو یحیی را مژده می‌دهد، پس هر کس این روز را روزه بدارد و سپس دعا کند، خداوند همان‌طور که دعای زکریا را مستجاب کرد، دعای او را نیز مستجاب می‌کند.

انسانی با جثه و اندام بسیار کوچک، می‌تواند به پهنای هستی وسیع باشد و تمامی امورات در جریان در هستی، متأثر از او باشد. بر این اساس یک بیت می‌تواند موجب تحولات و بروز وقایعی در هستی و جامعه گردد.

صفت «برّ» شاخصه صفات شایسته‌ای است که انسان پس از هدایت به آن آراسته می‌شود. این کلمه به معنای نیکو عمل کردن در برابر دیگران است. انسان‌هایی که خود متخلق به صفت «برّ» هستند ابرار خوانده می‌شوند. بدین ترتیب ابرار کسانی هستند که به صفت مهربانی، شفقت، رفق، عطا و... شناخته می‌شوند.

ای ابن شبیب! اگر دوست داری با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غرفه‌های بهشت همراه باشی، قاتلان حسین را لعنت کن. ای ابن شبیب! اگر دوست داری ثوابی مانند ثواب کسانی که همراه حسین بن علی علیهم السلام شهید شدند داشته باشی، هرگاه به یاد او افتادی بگو: «یا لَیتَنِی کُنتُ مَعَهُم فَأَفُوزَ فَوزاً عَظِیماً؛ ای کاش با آنان می‌بودم و به فوز عظیم می‌رسیدم». ای ابن شبیب! اگر دوست داری با ما در درجات عالی بهشت همراه باشی، در اندوه ما اندوهگین و در خوشحالی ما، خوشحال باش و بر تو باد به ولایت ما، زیرا اگر کسی سنگی را دوست داشته باشد، خداوند در روز قیامت او را با آن سنگ محشور خواهد کرد.

فرمود: ای ابن شبیب! محرم ماهی است که اهل جاهلیت به احترام آن، ظلم و جنگ را حرام کرده بودند ولی این امت احترام آن و احترام پیامبر خود را حفظ نکردند، در این ماه اولاد او را کشتند و زنانش را اسیر کردند و وسایلش را غارت کردند، خداوند هرگز این کارشان را نبخشد! ای ابن شبیب! اگر می‌خواهی گریه کنی، بر حسین بن علی ابن ابی طالب علیهم السلام گریه کن، زیرا او را همچون گوسفند ذبح کردند و از بستگانش، هیجده نفر که در روی زمین نظیر نداشتند، به همراهش شهید شدند، آسمان‌های هفتگانه و زمین‌ها به خاطر شهادتش گریستند و چهار هزار فرشته برای یاری او به زمین آمدند، ولی تقدیر الهی نبود و آنها تا قیام قائم علیه السلام در نزد قبرش با حال نزار و ژولیده باقی هستند و از یاوران قائم علیه السلام می‌باشند و شعارشان «یا لثارات الحسین» است.

بیتی از آسمان هبوط یافت و گرد سردی و غربت زمین، فهم و عواطف برخی از انسان‌ها را پوشاند و از این رو برخی، کج‌راهه‌ها را به جای مسیر درست و آسمانی برگزیده و دنیا را به جای موطن اصلی خود یعنی آسمان و بهشت اختیار کردند. لذا انسان‌ها به دو گروه هدایت‌یافتگان و گمراهان در آمدند

آنگاه که انسانی می‌تواند زمان و مکان را نادیده بگیرد و خانه و خانواده خود را متعلق به همه انسان‌ها در همه زمان‌ها و در همه ابعاد هستی در نظر بگیرد و بر اساس آن عمل کند و از این رهگذر تأثیری همیشگی در عالم بگذارد. تأثیر بیت آسمانی حضرت ابراهیم علیه السلام به قدری بوده که خداوند به همه انسان‌ها ابلاغ می‌نماید: وَ مَن یرغَبُ عَن مِلَّةِ إِبراهیمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفسَهُ وَ لَقَدِ اصطَفَیناهُ فِی الدُّنیا وَ إِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحینَ و چه کسی از آیین ابراهیم روی می‌گرداند جز کسی که سبک مغزی کند؟ در حالی که ما او را در دنیا برگزیدیم و او در آخرت مسلماً از شایستگان است.

بنابراین رحمت، جریان فیضی از ناحیه خالق به مخلوق است که در اثر این فیض، موجود از ناحیه نیاز خود (در صورتی که در معرض اسم رحمن قرار گیرد) وجود دریافت می‌کند. فیضی بی‌نهایت و تمام نشدنی که از دهنده‌ای در جایگاه برتر به گیرنده‌ای در مقامی پایین‌تر افاضه می‌شود. نکته قابل ذکر این است که برای نزول هر رحمتی لازم است ظرف و فرودگاه آن، برای فرود مهیا باشد، و گرنه رحمت محقق نشده و ثمراتش حاصل نمی‌گردد.

بنابراین رحمت، جریان فیضی از ناحیه خالق به مخلوق است که در اثر این فیض، موجود از ناحیه نیاز خود (در صورتی که در معرض اسم رحمن قرار گیرد) وجود دریافت می‌کند.

... ای مردم، بدانید که هر که زبان خود را نگه ندارد پشیمان شود، و هر که نیاموزد نادان ماند، و هر که خود را به بردباری وادار نکند بردبار نشود و هر که مهار (نفس) خود را نکشد، خردمند نیست، و هر که به علم خود رجوع نکند خوار شود، و هر که خوار شود باوقار شمرده نمی‌شود و هر کس باوقار شمرده نشود مورد توبیخ قرار می‌گیرد. هر که مالی را به ناشایستگی به دست آورد، به رایگانش خرج کند. هر که به ستودگی (و زبان خوش) دست از ناشایست نکشد، به سرزنش و نکوهش دست از آن کشد. هر که نشسته بخشش نکند ایستاده محرومش دارند. هر که ناسزاوارانه عزت جوید، خوار شود و هر که با حق درافتد، بی‌مقدار گردد. هر که دانش دین اندوزد، شکوه‌مند شود و هر که بزرگی فروشد، کوچک گردد و هر که نیکی نورزد، ستوده نشود ...

بیت آسمانی انسان، می‌تواند قیامی برپا کند که بر اساس آن انسان در همه ابعاد خود به شکوفایی و بلوغ برسد و بتواند زندگی مادی و معنوی خود را بسازد و بر هستی و مخلوقات نیز تأثیر مثبت بگذارد.

یکی از وجوهی که بیت را عامل سکونت می‌کند، همین وجه برطرف شدن نیاز است، زیرا این وجه به حس‌های معنوی انسان معطوف شده و برای او سیراب شدن در این زمینه بسیار مهم و کلیدی است و می‌تواند افراد بیت را به حرکت و تکاپو برای رسیدن به نتایج و غایات بیت در آورد.

برای نزول هر رحمتی لازم است ظرف و فرودگاه آن، برای فرود مهیا باشد، و گرنه رحمت محقق نشده و ثمراتش حاصل نمی‌گردد. برای نمونه اگر فردی خواستار بقا و ادامه نسل خود باشد، لازم است که نسبت به ازدواج میل داشته و برای انجام آن تلاش نماید. در غیر این صورت برخورداری از نسل که خود از ارحام خداوند است برای او جاری نمی‌گردد

تدبر در مراحل زندگی رحِمی، در واقع تدبر در زندگی انسان تا مرگ و پس از آن است. در این تدبر یادآور می‌شود هر نارسایی در جنین، معادل یک عمر نارسایی است و این نسبت در مورد زندگی انسان و آخرت او به مراتب بیشتر است. در این تدبر انسان در طول حیاتش در رحِمی بزرگ‌تر به نام دنیا زندگی می‌کند و مدل زندگی او مشابه زندگی رحِمی است. اتصال به غیب در رحِم در تمام مراحل بلوغ، مشهود است ولی در مرحله‌ای، به خلق آخر انشا می‌شود و نام انسان را به خود اختصاص می‌دهد.

امام علی علیه السلام فرمود: کسی که قادر به بازداشتن نفس خویش از چهار چیز باشد، شایسته آن است که هرگز دچار حادثه‌ای نگردد، پرسیدند: آنها کدامند؟ فرمود: شتاب، لجاجت، تکبّر، و سستی (تنبلی).

اللهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجعَل آبَاءَنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ أَولَادَنَا وَ أَهَالِینَا وَ ذَوِی أَرحَامِنَا وَ قَرَابَاتِنَا وَ جِیرَانَنَا مِنَ المُؤمِنِینَ وَ المُؤمِنَاتِ مِنهُ فِی حِرزٍ حَارِزٍ، وَ حِصنٍ حَافِظٍ، وَ کَهفٍ مَانِعٍ، وَ أَلبِسهُم مِنهُ جُنَناً وَاقِیةً، وَ أَعطِهِم عَلَیهِ أَسلِحَةً مَاضِیةً.

امام باقر علیه السلام فرمود: بنای اسلام روی پنج چیز است؟ نماز و زکات و حج و روزه و ولایت. زراره گوید به حضرت عرض کردم: کدامیک از اینه

عن أَبِی عَبدِ الله علیه السلام الحَمدُ لله مُصطَفِی الحَمدِ وَ مُستَخلِصِهِ لِنَفسِهِ مَجَّدَ بِهِ ذِکرَهُ وَ أَسنَی بِهِ أَمرَهُ نَحمَدُهُ غَیرَ شَاکِینَ فِیهِ نَرَی مَا نَعُدُّهُ رَجَاءَ نَجَاحِهِ وَ مِفتَاحَ رَبَاحِهِ وَ نَتَنَاوَلُ بِهِ الحَاجَاتِ مِن عِندِهِ وَ نَستَهدِی الله بِعِصَمِ الهُدَی وَ وَثَائِقِ العُرَی وَ عَزَائِمِ التَّقوَی وَ نَعُوذُ بِالله مِنَ العَمَی بَعدَ الهُدَی وَ العَمَلِ فِی مَضَلَّاتِ الهَوَی وَ أَشهَدُ أَن لَا إِلَهَ إِلَّا الله وَحدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُهُ عَبدٌ لَم یعبُد أَحَداً غَیرَهُ اصطَفَاهُ بِعِلمِهِ وَ أَمِیناً عَلَی وَحیهِ وَ رَسُولًا إِلَی خَلقِهِ فَصَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِهِ أَمَّا بَعدُ فَقَد سَمِعنَا مَقَالَتَکُم وَ أَنتُمُ الأَحیاءُ الأَقرَبُونَ نَرغَبُ فِی مُصَاهَرَتِکُم وَ نُسعِفُکُم بِحَاجَتِکُم وَ نَضَنُّ بِإِخَائِکُم فَقَد شَفَّعنَا شَافِعَکُم وَ أَنکَحنَا خَاطِبَکُم عَلَی أَنَّ لَهَا مِنَ الصَّدَاقِ مَا ذَکَرتُم نَسأَلُ الله الَّذِی أَبرَمَ الأُمُورَ بِقُدرَتِهِ أَن یجعَلَ عَاقِبَةَ مَجلِسِنَا هَذَا إِلَی مَحَابِّهِ إِنَّهُ وَلِی ذَلِکَ وَ القَادِرُ عَلَیهِ.