بریده‌هایی از کتاب نامه های امام صادق (ع) به شیعیان

زینت و افتخار ما باشید؛ نه مایهٔ ننگ ما.

آن کسی‌که فقط بر اعمال نیک خود تکیه می‌کند و هم آن‌که بی‌باکانه و گستاخانه گناه می‌کند و تنها به رحمت خدا امید دارد، نجات نمی‌یابند؛ بلکه کسانی‌که بیم و امید را باهم دارند، نجات یافتگان‌اند. گویی دلشان به‌واسطهٔ اشتیاق به پاداش و ترس ازکیفر در چنگال پرنده‌ای است. هر آن‌کس که مایل است خداوند در بهشت و سرای جاوید، هم‌نشینی نیکو به او عطا کند و در پیشگاه آفریدگار سربلند باشد، باید دل دیگران را شاد کند. از ساعات خواب شبانه‌ات کم کن و در روز، از سخن‌گفتن زیاد دوری کن؛ زیرا در تن آدمی عضوی کم‌سپاس‌تر از زبان و چشم نیست.

هرآن‌که به هنگام شب تا رسیدن صبح و طلوع، اندوهی جز اندیشهٔ رهاساختن و نجات خویش از رنج بزرگ داشته باشد، آنچه بااهمیت است، کوچک شمرده و به سود اندکی از جانب خدا دل بسته است.

هرکس به خداوند اعتماد کند، پروردگار امور دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند و در نبودِ او، خداوند حافظ منافع و دارایی‌اش خواهد بود. به‌درستی، کسی‌که هنگام مواجه با بلا و گرفتاری صبر نمی‌کند و هنگام نعمت و آسایش، شکرگزار نیست، درمانده خواهد شد. پس از هر دشواری و سختی، راحتی و آسایشی درپی است. در هر بلا و مصیبتی که متوجه تو و فرزندان و اموالت می‌شود، صبر و شکیبایی به خرج بده؛ زیرا همهٔ این‌ها امانت خداوند است که روزی بازپس می‌گیرد تا تو را در صبور و شکرگزاربودن بیازماید. به میزانی به خدا و رحمت او امید داشته باش که این امیدواری تو را به گناه نکشاند و به اندازه‌ای از او بیم‌ناک باش که موجب نا امیدی‌ات از رحمت خداوند نشود.

وای به حال غفلت‌کنندگان از ادای نمازها که آن را به فراموشی می‌سپارند و در خلوت به خواب می‌روند و در حال ضعف و سستی ایمان، خداوند و آیات او را به‌مسخره می‌گیرند! آنان افرادی‌اند که در جهان ِباقی دست‌هایشان خالی است و خدا به‌دلیل خشم و ناراحتی از ایشان، با آنان سخن نمی‌گوید و به آن‌ها توجهی نمی‌کند و با نظر رحمت خود، آلودگی‌هایشان را تطهیر نخواهدکرد و این رنجی بزرگ است.

این واقعیتی است که به شما می‌گویم: جز از راه ترک شهوت‌ها، به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید و جز با صبر و بردباری بر تحمل چیزهایی که خوش نمی‌دارید به آنچه امید دارید دست نمی‌یابید.

صدایت را آهسته کن؛ زیرا خداوند از درون دل و حال ظاهر همه آگاه است و پیش از دعا، بر خواسته‌ها مطلع است. وقتی روزه‌دار هستی، پشت سر دیگران صحبت نکن و روزه‌ات را با این ستم آلوده نساز و برای ریاکاری و جلب توجه مردم روزه نگیر؛ مانند کسانی‌که با چهره‌هایی نامرتب و موهایی ژولیده و دهان و لبانی خشک ظاهر می‌شوند تا به مردم نشان دهند که روزه‌اند!

هرکس به خداوند اعتماد کند، پروردگار امور دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند و در نبودِ او، خداوند حافظ منافع و دارایی‌اش خواهد بود

هر فردی که به دیگران حسد ورزد و خواهان ازدست‌رفتن نعمت‌هایشان باشد، چونان نمک که در آب حل می‌شود ایمان از قلبش می‌رود.

پروردگار هیچ گروهی را مشمول عذاب قرار نداده است، مگر آن‌ها که به حقوق یکدیگر و رفع نیازهای نیازمندان و فقرا بی اعتنا بوده‌اند!

ای شیعیان، هرگز به این سو و آنسو نروید و به راه‌های گوناگون دست نیاویزید. به‌خدا سوگند که تنها از طریق پارسایی و سخت‌کوشی و تلاش در دنیا و کمک به یکدیگر در راه رضایت خداوند به دوستی ما دست خواهید یافت و هر که بر مردم ستم کند، شیعهٔ ما نیست. به حقیقت، پیروان ما اهل‌بیت با چند صفت اخلاقی شناخته می‌شوند: به سخاوتمندی و بخشش به یکدیگر و به اینکه شبانه‌روز، پنجاه رکعت (یا پنج وعده) نماز گزارند. شیعیان ما نه چون سگ زوزه می‌کشند و نه چون کلاغ، حرص و طمع در جمع اشیا و مال دارند. با دشمنان ما همنشین نمی‌شوند و حتی اگر از گرسنگی بمیرند، از بدخواه پیامبر و اهل بیت و کینه توز به آنان درخواست و گدایی نمی‌کنند. شیعیان ما ماهی بدون پولک نمی‌خورند و روی کفش و جوراب مسح نمی‌کشند و نماز را اوّل ظهر می‌خوانند و نوشیدنی‌های مستی‌آور نمی‌نوشند.

پس هر فردی که محبت ما را به دل داشته و خواستار دوستی ما اهل‌بیت باشد و با دشمن ما دوستی نورزد و هر آنچه درستی اش را می‌داند، بر زبان آورد و دربارهٔ هرچه تردید دارد و از آن آگاه نیست، سکوت پیشه کند و خاموش باشد، از اهالی بهشت خواهد بود.

آن کسی‌که فقط بر اعمال نیک خود تکیه می‌کند و هم آن‌که بی‌باکانه و گستاخانه گناه می‌کند و تنها به رحمت خدا امید دارد، نجات نمی‌یابند؛ بلکه کسانی‌که بیم و امید را باهم دارند، نجات یافتگان‌اند. گویی دلشان به‌واسطهٔ اشتیاق به پاداش و ترس ازکیفر در چنگال پرنده‌ای است. هر آن‌کس که مایل است خداوند در بهشت و سرای جاوید، هم‌نشینی نیکو به او عطا کند و در پیشگاه آفریدگار سربلند باشد، باید دل دیگران را شاد کند. از ساعات خواب شبانه‌ات کم کن و در روز، از سخن‌گفتن زیاد دوری کن؛ زیرا در تن آدمی عضوی کم‌سپاس‌تر از زبان و چشم نیست. مادر حضرت سلیمان (ع) به ایشان توصیه می‌کرد: «پسرم، از خواب بپرهیز که تو را در آن روز که آدمیان به اعمال خویش نیازمندند، دست خالی می‌گذارد!»

به‌درستی ایشان یاران حقیقی مایند که هر آشوبی بدستشان آرام می‌شود و هر بلایی برطرف.

اگر شیعیان ما پیروانی راستین باشند و بر راه خود صبر و استقامت ورزند، فرشتگان دست در دستانشان می‌گذارند و ابر رحمت الهی بر سرشان سایه می‌افکند و روزهای تابان و روشن در پیش خواهند داشت و از آسمان و زمین، برکت و روزی فراوان به آنان خواهد رسید و هرچه از خداوند بخواهند، به ایشان می‌بخشد.

درست آن است که هر مسلمانی که ما را می‌شناسد، هر شب و روز، اعمال و رفتارهای روزانه‌اش را مرور کند و به محاسبهٔ کردار خویش بپردازد. اگر در آن‌ها خوبی و درستی مشاهده کرد، آن‌ها را تکرار کند و افزایش دهد و اگر نادرستی و گناه در اعمالش بود، از خدا آمرزش خواهد و بازگردد تا روز رستاخیز رسوا نشود.

و در هیچ کاری با کسانی که در آن کار شایستگی و مهارت و علم دارند، کشمکش بیهوده نکن و از انسان‌های جاهل و نادان پیروی و فرمان بُرداری نکن و حقیر و زیردست هرکسی نباش و به اعتماد هیچ‌کس متکی نباش.

اگر با دست خویش، به کسی نعمتی بخشیده‌ای، با منت‌نهادن و یادآوری و به‌رخ‌کشیدن، آن را از بین نبر؛ بلکه آن‌را با نیکی بیشتر ادامه بده؛ زیرا از نظر اخلاقی، این رفتار زیباتر است و ثوابی برای آخرتت نیز محسوب می‌شود.

هر آن‌کس که مایل است خداوند در بهشت و سرای جاوید، هم‌نشینی نیکو به او عطا کند و در پیشگاه آفریدگار سربلند باشد، باید دل دیگران را شاد کند.

«هرگاه کسی را دوست داشتی، با او نه شوخی کن نه مجادله

با کسی که زیردست اویی، ستیزه نکن و کسی را که زیردست توست، به تمسخر و ریشخند نگیر و در هیچ کاری با کسانی که در آن کار شایستگی و مهارت و علم دارند، کشمکش بیهوده نکن و از انسان‌های جاهل و نادان پیروی و فرمان بُرداری نکن و حقیر و زیردست هرکسی نباش و به اعتماد هیچ‌کس متکی نباش.

این واقعیتی است که به شما می‌گویم: جز از راه ترک شهوت‌ها، به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید و جز با صبر و بردباری بر تحمل چیزهایی که خوش نمی‌دارید به آنچه امید دارید دست نمی‌یابید. از تماشا با نگاهی ناپاک خودداری کنید؛ زیرا بذر شهوت را در دل می‌کارد و همان یک نگاه کافی است تا بیننده را به آشوب و ناآرامی گرفتار کند.

امام صادق (ع) فرموده‌اند: «به آنان که از من اطاعت کرده و به سخنانم عمل می‌کنند، سلام برسان و بگو: شما را به تقوای خدای عزوجل و پرهیزکاری در دین و کوشش در راه خدا و راستی در گفتار و برگرداندن امانت به صاحبانش و سجدهٔ طولانی و خوش‌رفتاری با همسایگان سفارش می‌کنم؛ زیرا حضرت محمد (ص) به همین منظور مبعوث شده است. به کسانی که به شما اعتماد می‌کنند، چه نیکوکار باشند یا بدکار، امانت را برگردانید؛ زیرا رسول خدا (ص) حتی به ادای سوزن و نخ سوزن [که ظاهرا کم ارزش است] فرمان داده‌اند. صلهٔ رحم به جا آورید و در تشییع جنازه شرکت کنید و به عیادت بیمار بروید و حقوق دیگران را ادا کنید؛ زیرا به کسی از شما می‌توان جعفری مذهب گفت که در دینش متّقی و نیز درست گفتار و امانتدار و با مردم خوشخو باشد. چنین شخصی با این‌گونه کارهایش مرا مسرور می‌سازد و این است روش و آیین جعفری.»

خوشا بر احوال بنده‌ای که بر خطاکارانی که از نعمت‌ها و تجملات دنیا بهره‌مندند، رشک نبرد! خوشا به حال بنده‌ای که در پی جهان باقی است و برای آن کوشش می‌کند! آفرین بر آن‌که آرزوهای دروغین سرگرمش نکند! خداوند مشمول رحمت قرار دهد جمعی را که مشعل تابانی بودند، آن‌ها که با رفتارهای نیک خویشتن و به‌کار بردن تمام توان خود، مردم را به سوی ما خواندند.

در حقّ گنهکارانی که هم‌دین و آئین شمایند، جز نیکویی مگویید و همه از خداوند، برایشان طلب آمرزش کنید و به پذیرفته‌شدن توبهٔ ایشان امیدوار باشید.

آه! خوشا بر جان‌هایی که از نور روشنی‌بخش لبریز شده‌اند

درست آن است که هر مسلمانی که ما را می‌شناسد، هر شب و روز، اعمال و رفتارهای روزانه‌اش را مرور کند و به محاسبهٔ کردار خویش بپردازد. اگر در آن‌ها خوبی و درستی مشاهده کرد، آن‌ها را تکرار کند و افزایش دهد و اگر نادرستی و گناه در اعمالش بود، از خدا آمرزش خواهد و بازگردد تا روز رستاخیز رسوا نشود.

آه! خوشا بر جان‌هایی که از نور روشنی‌بخش لبریز شده‌اند و به‌راستی، دنیا نزد آن‌ها مانند ماری بزرگ و زهرآگین و همچون دشمنی زبان نافهم است. آن‌ها با خداوند انس گرفته‌اند و از آنچه دنیاپرستان به آن دل‌خوش و شادند، گریزان‌اند. به‌درستی ایشان یاران حقیقی مایند که هر آشوبی بدستشان آرام می‌شود و هر بلایی برطرف.

خوشا بر احوال بنده‌ای که بر خطاکارانی که از نعمت‌ها و تجملات دنیا بهره‌مندند، رشک نبرد! خوشا به حال بنده‌ای که در پی جهان باقی است و برای آن کوشش می‌کند! آفرین بر آن‌که آرزوهای دروغین سرگرمش نکند!

پس هر فردی که محبت ما را به دل داشته و خواستار دوستی ما اهل‌بیت باشد و با دشمن ما دوستی نورزد و هر آنچه درستی اش را می‌داند، بر زبان آورد و دربارهٔ هرچه تردید دارد و از آن آگاه نیست، سکوت پیشه کند و خاموش باشد، از اهالی بهشت خواهد بود.