بریده‌هایی از کتاب فرهنگ نامه واژگان قرآن در آثار دکتر شریعتی

در تشیع صفوی، ولایت یعنی تنها حُبّ علی را داشتن و از هر مسئولیتی مبرّی بودن و بهشت را به خاطر ولایت تضمین کردن و آتش دوزخ کارگر نیفتادن و اعتقاد به اینکه ولایت به درد خلق و ادارهٔ جامعه نمی‌خورد، بلکه به خدا کمک می‌کند و در ادارهٔ جهان طبیعت دست اندر کار است.

در تشیع علوی، ولایت التزام مردم است به حکومت علی با همهٔ ابعادش و همهٔ ضوابطش و به پیروی از او و او را به نام یک سرمشق و الگویی قبول کردن. یعنی تسلیم فقط در برابر حکومت او، نظام او، رهایی از هر ولایتی دیگر. در تشیع صفوی، ولایت عبارت است از یک ولایت گل مولایی، ساخت عناصر اسماعیلیه، علی الهیه، باطنیه، حلولیه، صوفیه و هندیه!... ولایت یعنی تنها دوستی و رهبری و حکومت علی و علی وار را پذیرفتن ولاغیر، دوستی علی، زیرا او نمونهٔ عالی بندگی خداست...

انسان ایده‌آل از میان طبیعت می‌گذرد و خدا را می‌فهمد و به سراغ مردم می‌رود و به خدا می‌رسد. نه از کنار طبیعت و پشت به مردم. این انسان ایده‌آل شمشیر قیصر را در دست دارد و دل مسیح را در سینه! با مغز سقراط می‌اندیشد و با دل حلاّج عشق می‌ورزد... انسانی است که ساختهٔ محیط نیست، محیط ساختهٔ اوست... این، انسان ایده‌آل است، انسانی با سه چهره: حقیقت، نیکی و زیبایی. یعنی دانش، اخلاق و هنر. او در طبیعت، جانشین خداست، ارادهٔ متعهّدی با سه بعد آگاهی، آزادی، آفرینندگی..