بریده‌هایی از کتاب آنتروپولوژی جسم و روح در قرآن مجید

برای شناخت صحیح انسان باید همه نیازها و وی‌ژگی‌های او را بشناسیم و برای یافتن علل رنج‌های او باید از خوراک ونیازها و ویژگی‌های جسمی و روحی و روانی او بدانیم و همه لایه‌های وجودی وی را مورد سنجش و بررسی قرار دهیم تا بتوانیم به فراتر از نیازهایش رفته و او را به‌سوی سلامتی، زندگی بهتر و شناخت‌های برتر سوق دهیم. انسان باید بی‌مهابا دنبال مطالعه و تحقیق و بهره‌گیری از تجربیات دیگران باشد و در این راستا از هیچ کوششی فروگذار نباشد. ولی هر چیزی را باید از خودش بخواهد و هر سؤالی را از خودش بپرسد و هر جوابی را نیز از ندای درونیش بشنود. آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می‌گردیم و بقول اریک فروم: هدف بشر باید باز کردن طومار نیروهای بالقوه خودش باشد نه به دست آوردن و روی هم انباشتن کالا و ثروت. و همچنین اریک فروم می گوید که: انسان اشیاء را بت خود کرده است و بت‌هایی را پرستش می‌کند که توانایی نابود کردن او را دارند. اگر عشق به زندگی در بیشتر انسان‌ها کمرنگ شود، نابودی نسل بشر احتمالی واقعی خواهد بود.

به نظر می‌رسد که شناخت جهان بیرون بدون شناخت دنیای درون خود ممکن نمی‌شود.

از دیدگاه قرآن کریم موانع بسیاری بر سر راه ادراک حقایق و امور وجود دارد که آدمی را از شناخت واقعیات دور می‌سازد. آفاتی که قرآن برای شناخت مطرح می‌سازد بسیار است شامل: ۱- هوا و هوس ۲- تکبر ۳- مجادلهٔ با حق ۴- خیال پردازی ۵- شخصیت زدگی ۶- سهل انگاری ۷- ظن و گمان ۸- گناه ۹- عدم احاطه ۱۰- علم بدون عمل

از دیدگاه اسلام و قرآن هیچ یک از نیازهای انسانی هدف نیست بلکه اینها وسیله هستند و وسیلهٔ مهمی برای رساندن انسان به قلهٔ کمال و معنویت.

انسان موجودی است که می‌تواند که اگر تعالی پیدا کند می‌تواند ازملائکه برتر و بالاتر برود و اگر هم سقوط کند آن چنان به پستی می‌رسد که هیچ درنده‌ای را نمی‌توان با او قیاس کرد.

۱- قرآن مجموعهٔ نیازهای اصیل انسانی را در نظر می‌گیرد نه آنکه برخی از نیازهای انسانی را در نظر آورده و برخی دیگر را به فراموشی سپرد. ۲- از دیدگاه اسلام و قرآن هیچ یک از نیازهای انسانی هدف نیست بلکه اینها وسیله هستند و وسیلهٔ مهمی برای رساندن انسان به قلهٔ کمال و معنویت. ۳- ارضای نیازها باید به روش معقول باشد. انسان نمی‌تواند هر گونه که بخواهد نیازهای خود را ارضاء کند. ۴- انسان نباید نیازهای خود را سرکوب کند.

اگر مردم از قدرت نفوذ و تأثیر کلام بر ضمیر ناخودآگاه و زندگی‌شان آگاهی لازم را داشتند هیچگاه جرات نمی‌کردند از واژه‌ها و کلمات ناگوار، منفی و نا امید کننده استفاده کنند و یا در این باره سخنان منفی بر زبان آورند.

بقول اریک فروم: هدف بشر باید باز کردن طومار نیروهای بالقوه خودش باشد نه به دست آوردن و روی هم انباشتن کالا و ثروت. و همچنین اریک فروم می گوید که: انسان اشیاء را بت خود کرده است و بت‌هایی را پرستش می‌کند که توانایی نابود کردن او را دارند. اگر عشق به زندگی در بیشتر انسان‌ها کمرنگ شود، نابودی نسل بشر احتمالی واقعی خواهد بود.

خویش را صافی کن و اوصاف خوش تا ببینی ذات پاک صاف خویش (مولوی)

هر کسی که از توانایی‌های خدادادی خودش را به درستی استفاده نکند از بین خواهد رفت.

گم شدن در گم شدن دین من است نیستی در هست آئین من است

سخن از انسان است. سخن از انسانی که از حیات و زندگی خود دست می‌شوید تا دیگران بمانند و زندگی کنند. انسانی که زیستن خود را بدون شادمان زیستن دیگری ممکن نمی‌داند. انسانی که با مشاهدهٔ کوچک‌ترین رنج همنوع خود طوفانی در درونش ایجاد می‌شود. انسانی که حتی حاضر نیست مورچه‌ای در زیر پای او لگد شود. سخن از انسان است. انسانی که از شکنجه شدن افرادی چون خود لذت می‌برد. انسانی که از رنجاندن دیگران برخورد می‌بالد و با افتخار و سربلندی می‌گوید: این من بودم که چنین کردم. انسانی که حاضر است از؟؟ همنوعان خود تحت ریاست برای خویشتن بسازد. آری سخن از انسان است. انسانی که میان دو بی نهایت قرار دارد.

آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می‌گردیم

خودت را بشناس، چرا که زندگی ارزشیابی نشده ارزش زیستن ندارد. (سقراط)

صداقت و راستی از مهمترین نشانه‌های سلامتی روح و روان است. و در علم روانشناسی دروغگویی را نشانه بیماری روانی دانسته‌اند.

سخن از انسان است. انسانی که میان دو بی نهایت قرار دارد. انسانی که از یکسوی می‌تواند تا بی نهایت سقوط کند. آن هم آن چنان سقوطی که شایستهٔ نام حیوان نیز نباشد تا چه رسد به انسان، از سوی دیگر آنچنان می‌تواند پرواز کند که ملائکه نیز یارای پای نهادن به مقام او را نخواهد داشت.

لا اکراه فی الدین قدتبین الرشد من الغی» در پذیرش دین اجبار نیست، زیرا راه رشد از راه گمراهی آشکار گردیده است. (بقره ۲۵۶)

رابطهٔ عمل با ایمان تا آنجاست که اگر انسان فاقد ایمان باشد عمل منفی برای صاحب آن مثبت جلوه خواهد کرد. یعنی چنین انسانی عمل بر خود را خوب تصویر می‌کند، بدون آنکه توجهی به آن طبق آیه قرآن که می‌فرماید: کسانی که به آخرت ایمان نمی‌آورند، اعمالشان را بر آنها می‌آراییم و آنان در نابینایی درونی غوطه می‌خورند.»

انسان باید نیازها و ویژگیهایش را خوب و به‌درستی بشناسد و پاسخ مناسبی را برای کیستی و هستی خود، زندگی و جهان هستی دریافت کند.

نتایج حاصله از اطلاعات و آمارهای به دست آمده در کشورهای مختلف و جوامع متعدد، نشان می‌دهد که تعیین اهداف شفاف، معین و پایدار، مهم‌ترین عامل موفقیت انسانها به حساب می‌آید.

ای کاش همه می‌دانستند که چرا اینقدر دروغ نکوهش شده است. چون قوه تشخیص حقیقت را از انسان می‌گیرد و این بدترین بلایی است که می‌تواند برسرانسان بیاید.

از اندیشیدن به جنبه‌های منفی هر چیزی بپرهیزیم. در واقع باید انتخابگر پندارمان باشیم. ضمیر ناخودآگاهمان به‌طور دائم به تثبیت پندارهایمان در خواب و بیداری مشغول است و سعی می‌کند که به آنها واقعیت ببخشد.

گفتگوهای درونی و آنچه که به زبان بیان می‌شوند در ذهنمان ثبت می‌گردند و ضمیر ناخودآگاهمان در خواب و بیداری آنها را مرور می‌کند و سعی می‌کند آنها را به عینیت در آورد. در گذشته مرسوم بود که نام بیماری‌های لاعلاج را بر زبان نمی‌آوردند و می‌گفتند شگون ندارد. این تفکر آنها صحیح بود. چون نباید صحنه‌ها و پیشامدهای ناگوار را تشریح و تفسیر و تعریف کرد.

تصور ما از دنیا و هستی و زندگی مستقیماً از تصوراتی که ما از خودمان داریم تأثیر می‌پذیرند. یعنی دیدگاهی که نسبت به خود داریم و برداشت‌های ذهنی‌مان از خود روی جهان بینی‌مان تأثیر می‌گذارند.

کسی که عشق دریافت کند ترسش زایل می‌شود؛ چون عشق ضد ترس است. باید خودمان را با همه انسانها یکی بپنداریم و درد و رنج و شادی آنها را احساس کنیم. باید کل بشریت را در یک وحدت کامل ببینیم. باید که جمله جان شویم؛ تا لایق جانان شویم.

بیائید انسان و علل و ریشه رنج‌های او را بشناسیم و برای نجاتش چاره‌ای بیاندیشیم. از طرفی دیگر انسان برای شناخت هستی و خداوند نخست باید خودش را بشناسد. و برای اینکار باید انسان را بشناسد. یعنی از نیازهای و ویژگی‌های انسان آگاهی‌های لازم و کافی داشته باشد. در واقع همه شناخت‌های قابل حصول توسط هر شخصی بستگی به این دارد که وی تا چه اندازه خودش و انسان را بشناسد. فهم و شناخت نتیجه شهود و یک احساس درونیست و مقوله‌ای کاملاً متفاوت از دانش اندوزی است. به عنوان مثال آلبرت انیشتن نیز راز کامیانی خود را رسیدن به لذت باطنی اعلام کرده بود.

انسان‌شناسی معنی و مفهومی جامع‌تر و فراتر از روانشناسی دارد. در اینجا با اهمیت‌ترین مسائل و موضوعات مربوط به انسان مطرح گردیده‌اند تا این راه برای علاقه‌مندان هموارتر و کوتاه‌تر شود.