بریده‌هایی از کتاب هنر پیش بینی

محک برخورداری از نخستین درجه هوش، این توانایی است که دو ایده متضاد را همزمان در ذهن نگاه داریم و همزمان توان عمل داشته باشیم.

پزشکان اغلب بیش از اندازه به خود مطمئن هستند و این ویژگی می‌تواند منجر به اشتباهاتی ترسناک شود.

رابطه معکوسی بین شهرت و دقت وجود دارد: هرچه یک کارشناس مشهورتر، دقت او هم کمتر.

بیل گیتس می‌گوید: «برایم شگفت‌آور بود که سنجش و ارزیابی، تا چه اندازه می‌تواند برای بهبود شرایط آدمی موثر باشد». «اگر مجموعه روشنی از اهداف داشته باشید و در کنار آن سنجش و ارزیابی‌ای که به سمت آن هدف براند، می‌توانید به پیشرفتی باورنکردنی دست یابید. ... این شاید مسئله‌ای ابتدایی و پیش‌پاافتاده به نظر برسد اما بهت‌آور این است که در بیشتر موارد چنین کاری صورت نمی‌گیرد و چه دشوار خواهد بود که (بعدها) کار را به سامان برسانید.»

فروتنی مورد نیاز برای داوری خوب به معنای تردید به خود نیست -یعنی این حس که من بی‌استعداد، کم‌هوش یا بی‌ارزش هستم، بلکه منظور فروتنی فکری است. فهم اینکه واقعیت عمیقا پیچیده است و رسیدن به دیدگاه روشن درباره پدیده‌ها، اگر هم ممکن باشد، مبارزه‌ای همیشگی است -و داوری آدمی می‌بایست با اشتباهات محک خورده، غربال شود و این واقعیتی است یکسان برای هر نابغه و کم‌هوشی. پس این مسئله کاملا ممکن است که خود را خیلی بالا ببینید اما از حیث فکری و ذهنی فروتن باشید. در واقع این ترکیب است که می‌تواند میوه‌های بسیار شیرین و شگرفی به‌بار آورد.

پیش‌گویی هدیه‌ای رازآلود نیست که از شکم مادر به کسی داده شود بلکه محصول روش‌های خاص تفکر، گردآوری اطلاعات و به‌روز کردن یافته‌ها است. این عادات فکری را می‌توان آموخت و هر فرد هوشمند، فکور و مصممی می‌تواند آن را به‌کار گیرد.

اما آن شکارچی که پیش از تصمیم به حذر کردن از سایه در حال حرکت در میان علف‌ها، می‌خواهد با برآوردهای آماری درباره شیرها کلنجار برود، احتمالا به آن اندازه زنده نمی‌ماند که ژن‌های دقت‌افزای خود را به نسل بعدی منتقل کند.

مدیران بیس‌بال هرگز بدون مرور پیشینه عملکردی یک بازیکن او را به خدمت نمی‌گیرند

به‌طور کلی می‌توان گفت که ابرپیشگویی نیازمند ذهن و اندیشه‌ای باز، محتاط، کنجکاو و - از همه مهم‌تر- خودنقاد است و البته به تمرکز نیاز دارد.

صندوق سرمایه‌گذاری با بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار دارایی است. او می‌گوید: برخی چیزها به‌سختی دیده می‌شوند صرفا به این دلیل که خیلی بزرگ و چشم‌پرکن نیستند اما در بستر زمان تفاوت پایداری ایجاد می‌کنند؛ تفاوت میان یک برنده همیشگی که می‌تواند روی ساختن زندگی خود حساب کند با فردی که همیشه به همه ریسک‌های خطرناک تن می‌دهد به این امید که نتایج فوق‌العاده‌ای به‌دست آورد. [۱۱] یک شرط‌بند حرفه‌ای اسب‌سواری [!] با این نگرش موافق نیست. وی می‌گوید که تفاوت میان یک حرفه‌ای و یک آماتور در این است که حرفه‌ای‌ها تفاوت میان شرط‌بندی ۶۰ به ۴۰ را با شرط‌بندی ۴۰ به ۶۰ به‌خوبی درک می‌کنند.

هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی‌های برتری را تنها با تکیه بر آنچه همه می‌دانند، انجام دهد. آنچه موجب تفاوت می‌شود این است که اطلاعات ظریف‌تر را شناسایی کرده به آن واکنش نشان دهیم، به‌نحوی که بتوانید سریع‌تر از بقیه نتیجه نهایی را دریابید. [۱]

پزشکان اغلب بیش از اندازه به خود مطمئن هستند و این ویژگی می‌تواند منجر به اشتباهاتی ترسناک شود.

نخست؛ اینکه پیش‌بینی واقعیت دارد. برخی افراد -همچون بیل فلاک- از کیفیت بالایی در این زمینه برخوردار هستند. آنها نه مرشد هستند و نه معجزه‌گرانی که قدرت پیش‌بینی دهه‌های آینده را داشته باشند بلکه مهارتی واقعی و سنجش‌پذیر دارند که به‌وسیله آن می‌توانند بگویند رخدادها و روندهای تاثیرگذار، احتمالا در سه ماه، شش ماه، یک‌سال یا یک‌سال‌ونیم آینده به کدام سمت‌وسو خواهند رفت

البته که تاریخ در مواردی هم جهش می‌کند. اما همچنین سینه‌خیز هم می‌رود و پیشرفت آهسته آن هم می‌تواند عمیقا مهم باشد.

دومین نتیجه هم این است که چه چیزی موجب می‌شود که این ابرپیشگویان، چنین عملکرد خوبی داشته باشند. واقعا این مسئله مهم نیست که آنها چه کسانی هستند، مهم این است که چه کاری انجام می‌دهند. پیش‌گویی هدیه‌ای رازآلود نیست که از شکم مادر به کسی داده شود بلکه محصول روش‌های خاص تفکر، گردآوری اطلاعات و به‌روز کردن یافته‌ها است. این عادات فکری را می‌توان آموخت و هر فرد هوشمند، فکور و مصممی می‌تواند آن را به‌کار گیرد. احتمالا این ادعا که هر کسی می‌تواند پای در این مسیر بگذارد چندان هم اغراق‌آمیز نیست.

در جهانی که یک پروانه در برزیل می‌تواند تا این حد منشا اثر باشد که تگزاس روزی آفتابی داشته باشد یا طوفانی، اشتباه است اگر گمان کنیم که هر کسی قادر است آینده بسیار دور را پیش‌بینی کند.

لاپلاس، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس فرانسوی، این رویا را در چارچوبی کاملا منطقی ریخت: می‌توانیم بگوییم که وضعیت کنونی جهان محصول گذشته آن است و موجد آینده آن. حال می‌گوییم موجود عقلانی که در یک لحظه مشخص، از تمامی نیروهایی که طبیعت را به پویش وامی‌دارد و نیز از همه جایگاه‌های همه عناصری که طبیعت از آنها شکل گرفته، آگاه باشد و در عین‌حال این «قوه درک» از چنان وسعتی برخوردار باشد که این داده‌ها را به تحلیل تبدیل کند، در آن صورت می‌تواند در یک فرمول واحد، جنبش‌ها و حرکات بزرگ‌ترین پدیده‌های جهان و کوچک‌ترین اتم‌های آن را ترسیم کند، چرا که برای چنین قوه درکی، هیچ‌چیز غیرقطعی نخواهد بود و آینده هم مانند گذشته در نزد او حاضر است پیش از آنکه رخ دهد.

خارپشت‌هایی که با یک ایده بزرگ به حرکت درمی‌آیند، داستان‌های جزمی، روشن و ساده‌ای تعریف می‌کنند که مخاطب را جلب کرده و نزد آنان نگاه می‌دارد. هر کس کار رسانه‌ای انجام داده است می‌داند که قاعده اول این کار این است که «آسان و احمقانه» باشد. این مسئله وقتی بهتر نتیجه می‌دهد که خارپشت‌ها، اعتماد به نفس هم داشته باشند. آنها با تحلیل تک‌بعدی خود می‌توانند دلایلی را روی هم سوار کنند که نشان دهد چرا آنها راست می‌گویند -«از این گذشته»، «علاوه بر این»- بدون آنکه به دیگر چشم‌اندازها هم توجهی نشان دهند و تردیدها و هشدارهای آزاردهنده چشم‌اندازهای گوناگون را جدی بگیرند.

شورای اطلاعات ملی یا ان‌آی‌سی آمریکا -که آن دسته از برآوردهای اطلاعات ملی را تولید می‌کند که به کار تصمیمات فوق حساس همچون حمله به عراق یا گفتگو با ایران می‌آید- از تحلیل‌گران خودش می‌خواهد که بر مقیاسی ۵ یا ۷ رتبه‌ای به پیش‌بینی بپردازند: البته در قیاس با یک صفحه ذهنی سه‌حالته (آری، نه، شاید)، این پیشرفت بزرگی محسوب می‌شود اما هنوز هم برای دستیابی به آنچه که ابرپیشگویان متعهد انجام می‌دهند، دارای کاستی است.

«در شرایط دگرگون رزم، چسبیدن بدون انعطاف به روند عملیاتی می‌تواند به شکست منجر شود. هنر رهبری، شناسایی به موقع شرایط و شناخت آن لحظه‌ای است که باید یک تصمیم تازه گرفته شود». [۷] آنچه که همه اینها را به هم پیوند می‌دهد -یعنی از «هیچ‌چیز قطعی نیست» تا «عزم بدون نوسان» -همان اصل غالب هدایت عملیات است. ایده پایه‌ای این اصل، ساده است. مولتکه می‌نویسد: «جنگ را نمی‌توان از پشت میز سبز هدایت کرد»، که اشاره‌ای است به ستادهای عالی فرماندهی ارتش. وی می‌گوید: «تصمیمات زنجیره‌ای و سریع را تنها در صحنه و بر پایه برآوردهایی می‌توان گرفت که از سنجش شرایط منطقه عملیات به‌دست می‌آید.»

همچنین آنها باید این امکان را به‌طور جدی منظور کنند که حدس و گمان اولیه از اساسی نادرست بوده است.

«اگر مجموعه روشنی از اهداف داشته باشید و در کنار آن سنجش و ارزیابی‌ای که به سمت آن هدف براند، می‌توانید به پیشرفتی باورنکردنی دست یابید. ... این شاید مسئله‌ای ابتدایی و پیش‌پاافتاده به نظر برسد اما بهت‌آور این است که در بیشتر موارد چنین کاری صورت نمی‌گیرد و چه دشوار خواهد بود که (بعدها) کار را به سامان برسانید.»

جسارت و پایمردی عبارت است از پی‌جویی مشتاقانه اهداف درازمدت، حتی در دل نومیدی و ناکامی. آمیختگی پایمردی با ذهنیت رشد، نیروی قابلی را برای پیشرفت شخصی شکل می‌دهد.

در چشم‌اندازی گسترده‌تر، جنبش پیش‌بینی متکی بر شواهد، دگرگونی شگفتی نیست که از خلا بیرون آمده باشد بلکه جلوه دیگری است از گذر عمیق و گسترده از تصمیم‌سازی متکی بر تجربه، شم ذهنی و سلطه -این کار را انجام بده! چون من فکر می‌کنم که موثر است و من کارشناس هستم- به سوی سنجش، اندازه‌گیری و تحلیل.

پیش‌بینی، اندازه‌گیری، بازنگری: این مطمئن‌ترین راه برای بهتر دیدن است.

یک گروه از کارشناسان، پیش‌بینی‌های متوسط اما واقعی ارائه دادند. چه چیزی موجب شد که میان کارشناسانی که پیش‌بینی‌های (واقعی) صورت دادند با دیگرانی تفاوت گذارده شود که پیش‌بینی‌های آنها تا حدی ناامیدکننده بود که هم‌سطح یک شامپانزه دارت‌انداز ارزیابی شد؟ این عامل نه هدیه‌ای اسرارآمیز بود، نه دسترسی به اطلاعاتی که دیگران نداشتند و نه مجموعه خاصی از باورها. در واقع در درون گستره وسیعی از نگرش‌ها، اینکه آنها چه فکر می‌کردند تعیین‌کننده نبود بلکه روش و چگونگی اندیشه‌گری آنها نقش‌آفرین بود.

آنان را اَبَرپیشگو می‌خوانم، شناسایی شدند. چرا آنها پیشگویانی به این خوبی هستند؟ فصل‌های پنجم تا نهم به این پرسش می‌پردازند. زمانی که با آنان دیدار می‌کنید، مشکل بتوانید از درجه هوش آنان شگفت‌زده نشوید و به همین دلیل شاید به این گمان بیافتید که این هوش آنهاست که موجب این همه تفاوت می‌شود. اما این‌گونه نیست. آنها همچنین بسیار حسابگر هستند، سنجیده و شمرده عمل می‌کنند و بسیاری از این گروه، مانند بیل فلاک، از تحصیلات عالی در زمینه ریاضیات و علوم برخوردارند. بنابراین شاید راز داستان در اینجا نفهته است؟

لاپلاس، این موجود تخیلی را یک «جِن» نام نهاد. به گمان او، اگر این وجود، همه چیز را درباره اکنون می‌داند، پس می‌تواند همه چیز را درباره آینده پیش‌بینی کند و به همه چیز آگاه خواهد بود

اینکه رخدادی تا چه اندازه قابل پیش‌بینی باشد، بستگی دارد به اینکه تلاش داریم چه چیزی را پیش‌بینی کنیم، تا کجای آینده را می‌خواهیم بدانیم و تحت چه شرایطی این کار را انجام می‌دهیم

همچنین، به‌ندرت به دقت و درستی این پیش‌بینی‌ها توجه می‌شود. پیش‌بینی‌های پیشین، همانند خبرهای کهنه می‌مانند که به‌زودی فراموش می‌شوند و بعدها کسی از این اساتید نخواهد پرسید که پیش‌بینی‌های آنها تا چه میزان با آنچه عملا رخ داده، همخوانی داشته است. تنها استعداد این مغزهای سخنگو در این است که داستانی گیرا و باورپذیر را سرهم می‌کنند و همین مسئله برای مخاطب کافی است.