بریده‌هایی از کتاب نهج البلاغه موضوعی (جلد هشتم؛ دنیاشناسی)

روزگار دو روز است:

بیش از گذران زندگی مخواهید

روزی که به سود تو است طغیان مکن، و در روزی که به زیان تو است شکیبا باش (نک: حکمت ۳۹۰).

هیچ کس از شاخسار دنیا سروری نچید مگر که پس از آن اشکی از چشمش چکید، و هرگز دنیا به کسی روی نیاورد و لبخند نزد مگر آنکه پس از چندی چهره درهم نمود و پشت کرد، و هرگز باران آرام و پر نعمت دنیا بر کسی نبارید مگر آنکه رگبار پربلا پس از آن فرو بارید

از سختی‌ها و رنجهایش جزع و فزع نکنید، که ارجمندی و افتخار آن تمام شدنی، و زیور و نعمتش پایان یافتنی، و سختی‌ها و رنجهایش دوام نیافتنی، و هر زمانی در آن- چه کم یا بسیار و چه خوش یا ناخوش- به انتها رسیدنی، و هر زنده‌ای در آن مردنی است.

امام (ع) می‌فرماید: اگر درهای آسمان و زمین بر بنده‌ای بسته شود اما او تقوای الهی پیشه کند، خداوند حتماً برای او راه نجاتی مقرّر فرماید (خطبه ۱۳۰).

کجایند آنها که فریب نیرنگ‌هایت را خوردند و به زیباییها و «زرد و سرخت» دل باختند و در دامت افتادند آنها اینک گروگان گورها و در بند لحد هایند.

این دنیایی که بدان می‌نازید و دین بدان می‌بازید، در دیدگاه من از آب بینی ماده بزی بی‌ارزش‌تر است.

خطاب به معاویه امّا بعد، براستی دنیا آدمی را چنان سرگرم کند که از همه چیز باز مانَد، و دنیادار هرچه بیشتر بدان دست یابد، حرص و شیفتگی او افزوده شود، و تازه صاحب ثروت خود را بی‌نیاز از آنچه به دست نیاورده است نمی‌بیند، و از همه ناگوارتر آنکه با همه آنچه فراهم آورده باید خدا حافظی کند، و آنچه رشته است پنبه شود و اگر تو از گذشته پند گیری آینده‌ات بسامان خواهد شد، و السّلام.

...و بدان که دنیا خانه آزمایش است که اگر آدمی یک لحظه در آن به بطالت گذرانَد، در روز رستخیز حسرت خورَد. ...

خوشی یا ناخوشی دنیا ماندگار نباشد، و آنچه درگذرد گویی اصلًا نبوده است.

و از رنجهای دنیا این است که آدمی اموال فراوانی که به آن نیاز ندارد گرد آورَد و مسکنی که در آن سکنی نگزیند بسازد، آنگاه به دیدار الهی شتابد در حالی که نه ثروتی را با خود برَد و نه ساختمانی را منتقل کند.

هر چیزی از دنیا- چه زشت و چه زیبا- شنیدنش بزرگتر از دیدن آن است، که با دیدن حوادث ناراحت کننده آدمی عادت کند، و همچنین خوشیها در اثر زیاد دیدن عادی شود.