بریده‌هایی از کتاب میراث والدین نابالغ عاطفی

خوشبختانه وقتی به‌جای سرکوب‌کردن احساسات خود، شروع کنید به گوش‌دادن به احساساتتان، این احساسات شما را به‌طرف ایجاد نوعی ارتباط واقعی با بقیه خواهد برد. وقتی دلیل احساس تنهایی عاطفی‌تان را بدانید، گام اولتان برای حرکت به جلو این خواهد بود که می‌توانید روابطی راضی‌کننده‌تر ایجاد کنید.

«کتاب میراث والدین نابالغ عاطفی نوشتهٔ لینزی سی. گیبسن راهنمایی روشنگرانه و دل‌سوزانه برای تمام کسانی است که به دنبال درک اثرات بلندمدت بزرگ‌شدن در خانواده‌ای تهی از عاطفه‌اند و می‌خواهند بر این اثرات غلبه کنند. در این کتاب توصیه‌هایی حکیمانه و اقداماتی ساده ارائه شده است که به شما کمک می‌کند از الگوهای قدیمی خلاص شوید و ارتباطی عمیق‌تر با خودتان و دیگران ایجاد کنید و در نهایت به همان شخصی تبدیل شوید که همیشه می‌خواستید باشید.»

اغلب عادت کرده‌ایم فکر کنیم بزرگسال‌ها باید بالغ‌تر از فرزندانشان باشند؛ اما اگر بعضی از بچه‌ها هوشیار به دنیا بیایند و ظرف چند سال ازلحاظ عاطفی در مقایسه با والدین‌شان که چند دهه بیشتر از آن‌ها زندگی کرده‌اند، به بلوغ بیشتری برسند، چه؟

احساس تنهایی عاطفی چیزی فراتر از جنسیت است

غفلت عاطفی در کودکی به ایجاد احساس تنهایی عاطفی دردناکی منجر می‌شود که ممکن است روی انتخاب‌های فرد اثرات منفی بلندمدتی بگذارد.

والدین نابالغ عاطفی از داشتن احساسات خالص می‌ترسند و در برابر صمیمیت عاطفی کنار می‌کشند. آن‌ها از یک سری مکانیسم برای تطبیق‌پیداکردن استفاده می‌کنند که به‌جای روبه‌روشدن با واقعیت، در برابر آن مقاومت می‌کنند. والدین نابالغ عاطفی با خودشان تعمق و تفکر نمی‌کنند؛ بنابراین به‌ندرت تقصیر را می‌پذیرند یا عذرخواهی می‌کنند. نابالغ‌بودن این افراد آن‌ها را ناسازگار و ازلحاظ عاطفی غیرقابل‌اعتماد می‌کند. وقتی پای برنامه‌های خودشان وسط باشد، چشم‌هایشان اصلاً نیازهای فرزندشان را نمی‌بیند.

قرن‌هاست که افسانه‌ها و داستان‌ها چنین والدینی را به تصویر می‌کشند. فکر کنید که در چند داستان و افسانه به موضوع فرزندان رهاشده‌ای پرداخته‌اند که فقط به‌سبب داشتن والدینی بی‌توجه، بی‌خبر یا غایب باید از حیوانات و سایر یاورها کمک بگیرند. در برخی از این داستان‌ها شخصیت والد در واقع بدجنس است و فرزندانش باید خودشان برای زنده‌ماندن تلاش کنند. این داستان‌ها به‌مدت قرن‌ها محبوب بودند و سبب محبوبیتشان این بود که به تجربه‌ای مشترک می‌پرداختند: بعداز تجربهٔ والدی که از فرزندانش غافل بود یا آن‌ها را رها کرده بود، فرزندان باید از خودشان دفاع می‌کردند. ظاهراً از همان دوران باستان داشتن والدین نابالغ نوعی مشکل بوده است.

وقتی دربارهٔ تفاوت‌های بلوغ عاطفی یاد بگیرید، راهی پیدا خواهید کرد تا بفهمید چرا باوجوداینکه دیگران ادعا می‌کنند دوستتان دارند و با شما مهربان‌اند، تا این حد ازلحاظ عاطفی احساس تنهایی می‌کنید.

مدت‌هاست که روان‌شناسان می‌دانند جدایی عاطفی از والدینِ سمی راهی برای بازگرداندن آرامش و خودکفایی به فرد است. ولی چطور باید این کار را انجام داد؟

روی پدر و مادری که حاضر نیستند خودشان را تغییر دهند، تمرکز نکنیم. وقتی نابالغ‌بودنِ عاطفی این افراد را درک کنیم، از شر احساس تنهاییِ عاطفی رها خواهیم شد؛ چون می‌فهمیم که غفلت و اهمال آن‌ها به ما ربطی نداشته و مشکلِ خود آن‌ها بوده است. وقتی ببینیم چرا آن‌ها نمی‌توانند عوض شوند، بالاخره می‌توانیم از شر عذابی که به‌خاطر آن‌ها می‌کشیم، رها شویم و همچنین شک‌وتردیدی را که دربارهٔ دوست‌داشتنی‌بودن خودمان داریم کنار بگذاریم.

احساس تنهایی عاطفی از فقدان صمیمیت عاطفی با سایر افراد ناشی می‌شود.

اگر در تمام طول عمرتان با احساس تنهایی عاطفی دست‌وپنجه نرم کرده باشید، نشان می‌دهد که در دوران کودکی پاسخ عاطفی کافی دریافت نکرده‌اید.

احساس تنهایی ناشی از حس نادیده‌گرفته‌شدن توسط دیگران، دردی اساسی مانند جراحت فیزیکی ایجاد می‌کند؛ ولی نمی‌توان اثرات این درد را بیرون از وجود فرد دید. احساس تنهایی عاطفی تجربه‌ای مبهم و شخصی است و دیدن و شرح‌دادنش اصلاً آسان نیست. شاید این حس را به‌صورت حس خالی‌بودن یا تنهابودن در دنیا توصیف کنید. برخی افراد این حس را «احساس تنهایی وجودی» نامیده‌اند؛ اما هیچ‌گونه بُعد وجودی در آن دیده نمی‌شود. اگر این حس را دارید، آن را از خانواده‌تان گرفته‌اید.

وقتی کودکی والدی بالغ داشته باشد، برای جبران احساس تنهایی‌اش فقط کافی است به سراغ والدش برود تا ارتباطی محبت‌آمیز با او ایجاد کند؛ اما اگر والد شما از ایجاد احساسات عمیق بترسد، ممکن است سبب شود از نیاز خودتان برای دلداری‌گرفتن احساس شرمساری ناراحت‌کننده‌ای را تجربه کنید.

صمیمیت عاطفی یعنی بدانید که کسی را دارید و می‌توانید همه‌چیز را به او بگویید. کسی را دارید که می‌توانید تمام احساساتتان را دربارهٔ همه‌چیز با او مطرح کنید. به‌قدری با این فرد احساس راحتی و امنیت می‌کنید که بتوانید تمام افکارتان را برایش شرح دهید و نوع این ارتباط ممکن است به‌صورت کلامی، ازطریق تبادل نگاه یا حتی کنارهم‌بودن در سکوت کامل باشد. صمیمیت عاطفی عمیقاً رضایت‌بخش است و این احساس را در فرد ایجاد می‌کند که شخصی او را همان‌طور که واقعاً هست می‌بیند. این حس فقط زمانی ایجاد می‌شود که طرف دیگر به‌جای قضاوت‌کردن شما فقط به‌دنبال شناختنتان باشد.

والدین بالغ سبب می‌شوند فرزندانشان حس کنند از ارتباط با آن‌ها لذت می‌برند و می‌توانند دربارهٔ مسائل عاطفی‌شان با آن‌ها صحبت کنند. این والدین زندگی عاطفی متعادل و سرزنده‌ای دارند و اغلب در توجه و علاقه‌ای که به فرزندانشان نشان می‌دهند، ثابت‌قدم‌اند. آن‌ها ازلحاظ عاطفی قابل‌اتکا هستند.

والدین نابالغ عاطفی به‌قدری مشغول‌به‌خودشان هستند که اصلاً متوجه تجربیات درونی فرزندانشان نمی‌شوند؛ به‌علاوه آن‌ها از شدت احساسات کم می‌کنند و از صمیمیت عاطفی می‌ترسند. این افراد با نیازهای عاطفی‌شان راحت نیستند؛ بنابراین اصلاً نمی‌دانند چطور باید ازلحاظ عاطفی از کسی پشتیبانی کنند. حتی ممکن است وقتی فرزندانِ این والدین احساس ناراحتی کنند، این حس سبب عصبی و عصبانی‌شدن آن‌ها شود و به‌جای دلداری‌دادن به فرزند خود، تنبیهشان کنند. این واکنش‌ها سبب خاموش‌شدن میل غریزی فرزندان برای مراجعه به این والدین می‌شود و درِ ارتباط عاطفی آن‌ها با یکدیگر را می‌بندد.

اگر یکی از والدین شما یا هر دوی آن‌ها ازلحاظ عاطفی به‌اندازهٔ کافی به بلوغ نرسیده باشند که از شما پشتیبانی عاطفی کنند، در کودکی اثر نداشتن این پشتیبانی را حس خواهید کرد؛ اما ضرورتاً متوجه نخواهید شد مشکل کجاست.

در کودکی به‌هیچ‌وجه نمی‌دانید که این احساس تهی‌بودن چیزی طبیعی و در حقیقت واکنشی جهانی به فقدان احساس داشتن یک همراه انسانی مناسب است. عبارت «احساس تنهایی عاطفی» عبارتی است که خودش درمان خودش را نشان می‌دهد: باید شخصی دل‌سوز باشد تا به احساسات شما علاقه نشان دهد. این نوع احساس تنهایی احساسی عجیب‌وغریب یا احمقانه نیست؛ بلکه نتیجه‌ای پیش‌بینی‌پذیر است که وقتی بدون دریافت همدلی کافی ازطرف دیگران بزرگ می‌شوید، ایجاد می‌شود.

احساس تنهایی عاطفی به‌قدری آزاردهنده است که بچه‌ای که این حس را تجربه می‌کند، هر کاری لازم باشد می‌کند تا نوعی ارتباط با والدینش ایجاد کند. ممکن است این بچه یاد بگیرد همیشه نیاز دیگران را بر نیازهای خودش اولویت دهد و این کار را بهایی در نظر بگیرد که برای پذیرفته‌شدن در رابطه باید بپردازد. این بچه به‌جای اینکه انتظار داشته باشد دیگران از او پشتیبانی کنند یا به او علاقه نشان دهند، نقش یاور را برای بقیه بر عهده می‌گیرد و همه را قانع می‌کند که خودش نیاز عاطفی زیادی ندارد. متأسفانه این کار سبب ایجاد احساس تنهایی بیشتری در این فرد می‌شود؛ چون وقتی روی عمیق‌ترین نیازها سرپوش گذاشته شود، ایجاد ارتباطی واقعی با بقیه ممکن نیست.

والدینی در واقع فاقد بلوغ عاطفی‌اند. وقتی خصوصیات این افراد را درک کنید، می‌توانید خودتان سطح رابطه‌ای را که می‌توانید یا نمی‌توانید با والدینتان داشته باشید، ارزیابی کنید. وقتی این را بدانیم، می‌توانیم به خودمان برگردیم و براساس ذات عمیق‌تر خودمان زندگی کنیم و روی پدر و مادری که حاضر نیستند خودشان را تغییر دهند، تمرکز نکنیم. وقتی نابالغ‌بودنِ عاطفی این افراد را درک کنیم، از شر احساس تنهاییِ عاطفی رها خواهیم شد؛ چون می‌فهمیم که غفلت و اهمال آن‌ها به ما ربطی نداشته و مشکلِ خود آن‌ها بوده است. وقتی ببینیم چرا آن‌ها نمی‌توانند عوض شوند، بالاخره می‌توانیم از شر عذابی که به‌خاطر آن‌ها می‌کشیم، رها شویم و همچنین شک‌وتردیدی را که دربارهٔ دوست‌داشتنی‌بودن خودمان داریم کنار بگذاریم.

فقدان دریافت حمایت یا ارتباط مناسب با والدین سبب می‌شود بسیاری از بچه‌هایی که از محرومیت عاطفی رنج می‌برند، مشتاق باشند دوران کودکی‌شان را پشت‌سر بگذارند. این بچه‌ها به این نتیجه می‌رسند که بهترین راه‌حل برایشان این است که زودتر بزرگ شوند و به خودکفایی برسند. توانمندی‌های این بچه‌ها بسیار بیشتر از سنشان است؛ اما احساس تنهایی هستهٔ وجودی‌شان را تشکیل می‌دهد. آن‌ها اغلب قبل‌از اینکه به بلوغ برسند، وارد بزرگسالی می‌شوند

آن‌ها منتظرند هرچه زودتر بزرگ شوند و اعتقاد دارند بزرگ‌شدن به آن‌ها آزادی و جایی برای حس تعلق داشتن می‌دهد. متأسفانه براثر عجله‌ای که برای ترک خانه دارند، ممکن است با فرد اشتباهی ازدواج کنند، سوءاستفاده‌ها را تحمل کنند یا به شغلی ادامه دهند که ضررش بیش از منفعتش است.

ما به‌سمت موقعیت‌هایی جذب می‌شویم که قبلاً تجربه‌شان کرده بودیم؛ چون بلدیم چطور با آن‌ها برخورد کنیم. وقتی کودکیم، محدودیت‌های والدینمان را نمی‌دانیم؛ چون اگر والدینمان را افرادی نابالغ یا ناقص ببینیم، ترسناک است. متأسفانه وقتی این حقیقت دردناک را دربارهٔ والدینمان انکار کنیم، نمی‌توانیم افرادی را که درست به همین شکل در آینده به ما آسیب می‌زنند، در آیندهٔ خودمان هم ببینیم. انکار سبب می‌شود همان موقعیت را بارها و بارها تکرار کنیم؛ چون دفعهٔ بعد هم متوجه نخواهیم شد این همان موقعیت قبلی است.

وقتی مردان ازلحاظ عاطفی تحت‌فشار باشند، احتمال خشونت و خودکشیِ منجر به مرگشان بیشتر است. مردانی که فاقد صمیمیت عاطفی، حس تعلق‌داشتن یا توجه و مراقبت هستند، می‌توانند مثل هرکس دیگری احساس خالی‌بودن داشته باشند؛ اما شاید برای نشان‌دادن این حس مقاومت کنند. ارتباط عاطفی فارغ از جنسیت یکی از نیازهای اولیهٔ انسانی است.

والدینی که ازلحاظ عاطفی با فرزندشان ارتباطی ندارند، ظرفیت لازم برای همدلی را یک‌باره و پس‌از اینکه فرزند کاری مطابق میل آن‌ها انجام می‌دهد، پیدا نمی‌کنند.

افرادی که در دوران کودکی ارتباطات عاطفی ندارند، چه مرد باشند و چه زن، اغلب نمی‌توانند باور کنند کسی فقط به‌خاطر خودشان می‌خواهد با آن‌ها رابطه داشته باشد. آن‌ها باور دارند که اگر بخواهند رابطه‌ای نزدیک با کسی داشته باشند، باید همیشه نقشی را بر عهده بگیرند که طرف مقابلشان را در اولویت قرار دهد.