بریده‌هایی از کتاب میراث والدین نابالغ عاطفی

صمیمیت عاطفی یعنی بدانید که کسی را دارید و می‌توانید همه‌چیز را به او بگویید. کسی را دارید که می‌توانید تمام احساساتتان را دربارهٔ همه‌چیز با او مطرح کنید. به‌قدری با این فرد احساس راحتی و امنیت می‌کنید که بتوانید تمام افکارتان را برایش شرح دهید و نوع این ارتباط ممکن است به‌صورت کلامی، ازطریق تبادل نگاه یا حتی کنارهم‌بودن در سکوت کامل باشد. صمیمیت عاطفی عمیقاً رضایت‌بخش است و این احساس را در فرد ایجاد می‌کند که شخصی او را همان‌طور که واقعاً هست می‌بیند. این حس فقط زمانی ایجاد می‌شود که طرف دیگر به‌جای قضاوت‌کردن شما فقط به‌دنبال شناختنتان باشد.

والدین نابالغ عاطفی از داشتن احساسات خالص می‌ترسند و در برابر صمیمیت عاطفی کنار می‌کشند. آن‌ها از یک سری مکانیسم برای تطبیق‌پیداکردن استفاده می‌کنند که به‌جای روبه‌روشدن با واقعیت، در برابر آن مقاومت می‌کنند. والدین نابالغ عاطفی با خودشان تعمق و تفکر نمی‌کنند؛ بنابراین به‌ندرت تقصیر را می‌پذیرند یا عذرخواهی می‌کنند. نابالغ‌بودن این افراد آن‌ها را ناسازگار و ازلحاظ عاطفی غیرقابل‌اعتماد می‌کند. وقتی پای برنامه‌های خودشان وسط باشد، چشم‌هایشان اصلاً نیازهای فرزندشان را نمی‌بیند.

خوشبختانه وقتی به‌جای سرکوب‌کردن احساسات خود، شروع کنید به گوش‌دادن به احساساتتان، این احساسات شما را به‌طرف ایجاد نوعی ارتباط واقعی با بقیه خواهد برد. وقتی دلیل احساس تنهایی عاطفی‌تان را بدانید، گام اولتان برای حرکت به جلو این خواهد بود که می‌توانید روابطی راضی‌کننده‌تر ایجاد کنید.

وقتی والدین پذیرای فرزندشان نیستند یا ازلحاظ عاطفی او را نادیده می‌گیرند، این فرزندان در بزرگسالی انتظار همین رفتار را از بقیه هم دارند. آن‌ها اعتمادبه‌نفس لازم را ندارند تا قبول کنند بقیه می‌توانند به آن‌ها علاقه‌مند باشند؛ بنابراین به‌جای اینکه خواسته‌های خود را مطرح کنند، براثر اعتمادبه‌نفس کم، از اینکه به‌دنبال جلب‌توجه باشند، خجالت می‌کشند و احساساتی متضاد دارند. این افراد باور دارند اگر دربارهٔ نیازهایشان به دیگران اطلاع دهند، برای آن‌ها مزاحمت ایجاد کرده‌اند. متأسفانه این افراد دائماً منتظرند احساس طردشدنی که در کودکی تجربه کرده‌اند، دوباره تکرار شود؛ بنابراین احساساتشان را سرکوب و احساس تنهایی عاطفی را بیشتر در خود تقویت می‌کنند.

غفلت عاطفی در کودکی به ایجاد احساس تنهایی عاطفی دردناکی منجر می‌شود که ممکن است روی انتخاب‌های فرد اثرات منفی بلندمدتی بگذارد.

وقتی دربارهٔ تفاوت‌های بلوغ عاطفی یاد بگیرید، راهی پیدا خواهید کرد تا بفهمید چرا باوجوداینکه دیگران ادعا می‌کنند دوستتان دارند و با شما مهربان‌اند، تا این حد ازلحاظ عاطفی احساس تنهایی می‌کنید.

«کتاب میراث والدین نابالغ عاطفی نوشتهٔ لینزی سی. گیبسن راهنمایی روشنگرانه و دل‌سوزانه برای تمام کسانی است که به دنبال درک اثرات بلندمدت بزرگ‌شدن در خانواده‌ای تهی از عاطفه‌اند و می‌خواهند بر این اثرات غلبه کنند. در این کتاب توصیه‌هایی حکیمانه و اقداماتی ساده ارائه شده است که به شما کمک می‌کند از الگوهای قدیمی خلاص شوید و ارتباطی عمیق‌تر با خودتان و دیگران ایجاد کنید و در نهایت به همان شخصی تبدیل شوید که همیشه می‌خواستید باشید.»

اگر در تمام طول عمرتان با احساس تنهایی عاطفی دست‌وپنجه نرم کرده باشید، نشان می‌دهد که در دوران کودکی پاسخ عاطفی کافی دریافت نکرده‌اید.

اغلب عادت کرده‌ایم فکر کنیم بزرگسال‌ها باید بالغ‌تر از فرزندانشان باشند؛ اما اگر بعضی از بچه‌ها هوشیار به دنیا بیایند و ظرف چند سال ازلحاظ عاطفی در مقایسه با والدین‌شان که چند دهه بیشتر از آن‌ها زندگی کرده‌اند، به بلوغ بیشتری برسند، چه؟

روی پدر و مادری که حاضر نیستند خودشان را تغییر دهند، تمرکز نکنیم. وقتی نابالغ‌بودنِ عاطفی این افراد را درک کنیم، از شر احساس تنهاییِ عاطفی رها خواهیم شد؛ چون می‌فهمیم که غفلت و اهمال آن‌ها به ما ربطی نداشته و مشکلِ خود آن‌ها بوده است. وقتی ببینیم چرا آن‌ها نمی‌توانند عوض شوند، بالاخره می‌توانیم از شر عذابی که به‌خاطر آن‌ها می‌کشیم، رها شویم و همچنین شک‌وتردیدی را که دربارهٔ دوست‌داشتنی‌بودن خودمان داریم کنار بگذاریم.

احساس تنهایی ناشی از حس نادیده‌گرفته‌شدن توسط دیگران، دردی اساسی مانند جراحت فیزیکی ایجاد می‌کند؛ ولی نمی‌توان اثرات این درد را بیرون از وجود فرد دید. احساس تنهایی عاطفی تجربه‌ای مبهم و شخصی است و دیدن و شرح‌دادنش اصلاً آسان نیست. شاید این حس را به‌صورت حس خالی‌بودن یا تنهابودن در دنیا توصیف کنید. برخی افراد این حس را «احساس تنهایی وجودی» نامیده‌اند؛ اما هیچ‌گونه بُعد وجودی در آن دیده نمی‌شود. اگر این حس را دارید، آن را از خانواده‌تان گرفته‌اید.

وقتی کودکی والدی بالغ داشته باشد، برای جبران احساس تنهایی‌اش فقط کافی است به سراغ والدش برود تا ارتباطی محبت‌آمیز با او ایجاد کند؛ اما اگر والد شما از ایجاد احساسات عمیق بترسد، ممکن است سبب شود از نیاز خودتان برای دلداری‌گرفتن احساس شرمساری ناراحت‌کننده‌ای را تجربه کنید.

صمیمیت عاطفی یعنی بدانید که کسی را دارید و می‌توانید همه‌چیز را به او بگویید. کسی را دارید که می‌توانید تمام احساساتتان را دربارهٔ همه‌چیز با او مطرح کنید. به‌قدری با این فرد احساس راحتی و امنیت می‌کنید که بتوانید تمام افکارتان را برایش شرح دهید و نوع این ارتباط ممکن است به‌صورت کلامی، ازطریق تبادل نگاه یا حتی کنارهم‌بودن در سکوت کامل باشد. صمیمیت عاطفی عمیقاً رضایت‌بخش است و این احساس را در فرد ایجاد می‌کند که شخصی او را همان‌طور که واقعاً هست می‌بیند. این حس فقط زمانی ایجاد می‌شود که طرف دیگر به‌جای قضاوت‌کردن شما فقط به‌دنبال شناختنتان باشد.

والدینی در واقع فاقد بلوغ عاطفی‌اند. وقتی خصوصیات این افراد را درک کنید، می‌توانید خودتان سطح رابطه‌ای را که می‌توانید یا نمی‌توانید با والدینتان داشته باشید، ارزیابی کنید. وقتی این را بدانیم، می‌توانیم به خودمان برگردیم و براساس ذات عمیق‌تر خودمان زندگی کنیم و روی پدر و مادری که حاضر نیستند خودشان را تغییر دهند، تمرکز نکنیم. وقتی نابالغ‌بودنِ عاطفی این افراد را درک کنیم، از شر احساس تنهاییِ عاطفی رها خواهیم شد؛ چون می‌فهمیم که غفلت و اهمال آن‌ها به ما ربطی نداشته و مشکلِ خود آن‌ها بوده است. وقتی ببینیم چرا آن‌ها نمی‌توانند عوض شوند، بالاخره می‌توانیم از شر عذابی که به‌خاطر آن‌ها می‌کشیم، رها شویم و همچنین شک‌وتردیدی را که دربارهٔ دوست‌داشتنی‌بودن خودمان داریم کنار بگذاریم.

احساس تنهایی عاطفی چیزی فراتر از جنسیت است

«من باید بتونم این مشکل رو تنهایی تحمل کنم. مگه برآورده‌کردن نیازهای عاطفی‌م وظیفهٔ خودم نیست؟» چقدر این فکر سرشار از احساس تنهایی است!

وقتی والدین پذیرای فرزندشان نیستند یا ازلحاظ عاطفی او را نادیده می‌گیرند، این فرزندان در بزرگسالی انتظار همین رفتار را از بقیه هم دارند. آن‌ها اعتمادبه‌نفس لازم را ندارند تا قبول کنند بقیه می‌توانند به آن‌ها علاقه‌مند باشند؛ بنابراین به‌جای اینکه خواسته‌های خود را مطرح کنند، براثر اعتمادبه‌نفس کم، از اینکه به‌دنبال جلب‌توجه باشند، خجالت می‌کشند و احساساتی متضاد دارند. این افراد باور دارند اگر دربارهٔ نیازهایشان به دیگران اطلاع دهند، برای آن‌ها مزاحمت ایجاد کرده‌اند. متأسفانه این افراد دائماً منتظرند احساس طردشدنی که در کودکی تجربه کرده‌اند، دوباره تکرار شود؛ بنابراین احساساتشان را سرکوب و احساس تنهایی عاطفی را بیشتر در خود تقویت می‌کنند.

طردشدن ازطرف والدین همیشه باعث کم‌شدن اعتمادبه‌نفس نمی‌شود. برخی از افراد باهوش و قوی به‌نوعی اعتمادبه‌نفس لازم را برای دنبال‌کردن شغل و حرفه‌ای خوب و رسیدن به سطوح عالی موفقیت نشان می‌دهند. بسیاری از این افراد کسی را پیدا می‌کنند که ازلحاظ عاطفی به بلوغ رسیده‌اند و خانواده‌ای با روابط نزدیک برای خودشان می‌سازند؛ اما باوجوداینکه نیازهای عاطفی این افراد در روابط فعلی‌شان برآورده می‌شود، آسیب‌های روحی و روانی ماندگار از دوران کودکی، آن‌ها را به روش‌های دیگری آزار می‌دهند. مثلاً ممکن است برایشان اضطراب، افسردگی یا دیدن خواب‌های بد را به دنبال داشته باشد.

این فرد باید به‌تنهایی با همه‌چیز روبه‌رو شود و فکر نمی‌کند که باید از کسی کمک بگیرد. این احساسی است که بچه‌های والدین نابالغ عاطفی تجربه می‌کنند. شاید والدین آن‌ها حاضر هم باشند؛ اما کمک و حمایت و احساس آرامش زیادی برای آن‌ها نمی‌آورند.

والدین نابالغ عاطفی روی عزت‌نفس و روابط فرزندانشان در بزرگسالی اثر بسیار مخربی می‌گذارند. این اثرات در محدوده‌ای گسترده، از سطح متوسط تا شدید، اتفاق می‌افتند و میزان اثر وابسته به میزان نابالغ‌بودن والد متغیر است؛ اما اثر خالص این والدین در همهٔ افراد یکسان است: فرزندان آن‌ها ازلحاظ عاطفی احساس تنهایی و دیده‌نشدن می‌کنند. این موضوع سبب می‌شود احساسِ دوست‌داشتنی‌بودن در فرزندان این افراد آسیب ببیند و احتمالاً به احتیاط بیش از حدِ این افراد برای ایجاد صمیمیت عاطفی با دیگران منجر شود.

افراد نابالغ عاطفی نمی‌توانند استرس را به‌خوبی مدیریت کنند. پاسخ‌های آن‌ها کلیشه‌ای و واکنشی است. آن‌ها به‌جای ارزیابی موقعیت و پیش‌بینی آینده، از مکانیسم‌های تطبیقی استفاده می‌کنند که واقعیت را انکار، تضعیف یا جایگزین می‌کند (وایلانت، ۲۰۰۰). آن‌ها با پذیرش اشتباهشان مشکل دارند و به‌جای پذیرفتن، حقایق را تغییر می‌دهند و دیگران را سرزنش می‌کنند. تعدیل احساسات برای این افراد مشکل است و اغلب واکنش بیش از حد نشان می‌دهند. وقتی این افراد ناراحت می‌شوند، آرام‌شدن برایشان سخت است و از دیگران انتظار دارند آن کاری را که می‌خواهند، انجام دهند تا آن‌ها را آرام کند.

وقتی به بلوغ می‌رسیم، یاد می‌گیریم هر کاری که به ما حسی خوب می‌دهد، لزوماً بهترین کار نیست. بااین‌حال در بین افراد نابالغ عاطفی، غریزهٔ کودکی برای انجام کاری که بهترین احساس را در آن‌ها ایجاد می‌کند، هرگز واقعاً از بین نمی‌رود (بوئن، ۱۹۷۸). آن‌ها تصمیمات خود را براساس احساسی که در لحظه دارند می‌گیرند و اغلب مسیری را انتخاب می‌کنند که کمترین مقاومت را دارد.

خودِ حقیقی شما همان نیازهایی را دارد که بچه‌ای سالم و درحال رشد دارد. او باید رشد کند، شناخته شود و خودش را نشان دهد. گذشته از همهٔ این‌ها، خود حقیقی شما مدام فشار می‌آورد تا رشد کنید؛ انگار که خودشکوفایی شما مهم‌ترین چیز روی زمین است. به این منظور، باید هدایت و تمایلات مشروعش را بپذیرید. خودِ حقیقی به نظرات سرسختانه‌ای که در کودکی دررابطه‌با فانتزی شفابخش یا نقش خودساختهٔ خود ایجاد کرده‌اید، علاقه‌ای ندارد. او فقط می‌خواهد با دیگران واقعی رفتار کند و در دنبال‌کردن خواسته‌های خود، صادق باشد.

قرن‌هاست که افسانه‌ها و داستان‌ها چنین والدینی را به تصویر می‌کشند. فکر کنید که در چند داستان و افسانه به موضوع فرزندان رهاشده‌ای پرداخته‌اند که فقط به‌سبب داشتن والدینی بی‌توجه، بی‌خبر یا غایب باید از حیوانات و سایر یاورها کمک بگیرند. در برخی از این داستان‌ها شخصیت والد در واقع بدجنس است و فرزندانش باید خودشان برای زنده‌ماندن تلاش کنند. این داستان‌ها به‌مدت قرن‌ها محبوب بودند و سبب محبوبیتشان این بود که به تجربه‌ای مشترک می‌پرداختند: بعداز تجربهٔ والدی که از فرزندانش غافل بود یا آن‌ها را رها کرده بود، فرزندان باید از خودشان دفاع می‌کردند. ظاهراً از همان دوران باستان داشتن والدین نابالغ نوعی مشکل بوده است.

مدت‌هاست که روان‌شناسان می‌دانند جدایی عاطفی از والدینِ سمی راهی برای بازگرداندن آرامش و خودکفایی به فرد است. ولی چطور باید این کار را انجام داد؟

احساس تنهایی عاطفی از فقدان صمیمیت عاطفی با سایر افراد ناشی می‌شود.

والدین بالغ سبب می‌شوند فرزندانشان حس کنند از ارتباط با آن‌ها لذت می‌برند و می‌توانند دربارهٔ مسائل عاطفی‌شان با آن‌ها صحبت کنند. این والدین زندگی عاطفی متعادل و سرزنده‌ای دارند و اغلب در توجه و علاقه‌ای که به فرزندانشان نشان می‌دهند، ثابت‌قدم‌اند. آن‌ها ازلحاظ عاطفی قابل‌اتکا هستند.

والدین نابالغ عاطفی به‌قدری مشغول‌به‌خودشان هستند که اصلاً متوجه تجربیات درونی فرزندانشان نمی‌شوند؛ به‌علاوه آن‌ها از شدت احساسات کم می‌کنند و از صمیمیت عاطفی می‌ترسند. این افراد با نیازهای عاطفی‌شان راحت نیستند؛ بنابراین اصلاً نمی‌دانند چطور باید ازلحاظ عاطفی از کسی پشتیبانی کنند. حتی ممکن است وقتی فرزندانِ این والدین احساس ناراحتی کنند، این حس سبب عصبی و عصبانی‌شدن آن‌ها شود و به‌جای دلداری‌دادن به فرزند خود، تنبیهشان کنند. این واکنش‌ها سبب خاموش‌شدن میل غریزی فرزندان برای مراجعه به این والدین می‌شود و درِ ارتباط عاطفی آن‌ها با یکدیگر را می‌بندد.

اگر یکی از والدین شما یا هر دوی آن‌ها ازلحاظ عاطفی به‌اندازهٔ کافی به بلوغ نرسیده باشند که از شما پشتیبانی عاطفی کنند، در کودکی اثر نداشتن این پشتیبانی را حس خواهید کرد؛ اما ضرورتاً متوجه نخواهید شد مشکل کجاست.

در کودکی به‌هیچ‌وجه نمی‌دانید که این احساس تهی‌بودن چیزی طبیعی و در حقیقت واکنشی جهانی به فقدان احساس داشتن یک همراه انسانی مناسب است. عبارت «احساس تنهایی عاطفی» عبارتی است که خودش درمان خودش را نشان می‌دهد: باید شخصی دل‌سوز باشد تا به احساسات شما علاقه نشان دهد. این نوع احساس تنهایی احساسی عجیب‌وغریب یا احمقانه نیست؛ بلکه نتیجه‌ای پیش‌بینی‌پذیر است که وقتی بدون دریافت همدلی کافی ازطرف دیگران بزرگ می‌شوید، ایجاد می‌شود.