بریده‌هایی از کتاب عقل و استدلال و عقلانیت

عقل توانمندی یا قابلیتی است که صرف‌نظر از مناقشات و منازعاتِ تاکنون نافرجام و ظاهراً فرجام‌ناپذیر هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی خُرد و کلانی که طی قرون متمادی و طولانی بر سر نفس یا جوهر یا ذات یا ماهیت آن در میان فیلسوفان و متکلمان و نیز درون هریک از دو گروه صورت گرفته، نهایی‌ترین فرمانده و راهبرش در تمامی منازل سلوک و سکونش و قیام و قعودش، موجودی است اسرارآمیز و ناشناخته به‌نام قلب! و این یعنی، عقل ظرفیت یا وجودی نیست که بدون هیچ تعلّق و تمنّایی به‌کار افتد و حرکت کند و بدون هیچ دلالت‌دهنده و جهت‌دهنده‌ای مسیر واحدِ ثابتِ ازلی‌ابدی‌ای را طی کند و به منزلگهی مشخص و واحد فرود آید؛ که اگر چنین می‌بود، لاجرم همهٔ موجوداتِ دارای عقل می‌باید با تعقّل‌های خود در طول تاریخ و در عرض جوامع معاصر، به یک مجموعه از منازل و مناظر یا نتایج نائل می‌شدند.

ویتگنشتاین به‌درستی می‌بیند که «ذائقه، امور و اشیا را مقبول می‌کند». (۱۹۸۰: ۵۹) و من می‌خواهم اضافه کنم که ما امور و اوضاعی را که مقبول می‌یابیم، اغلب عقلانی می‌خوانیم.

ویتگنشتاین به‌درستی می‌بیند که «ذائقه، امور و اشیا را مقبول می‌کند». (۱۹۸۰: ۵۹) و من می‌خواهم اضافه کنم که ما امور و اوضاعی را که مقبول می‌یابیم، اغلب عقلانی می‌خوانیم.

ویتگنشتاین: «مطمئناً توجیه وجود دارد؛ لیکن توجیه به پایان می‌رسد»

آیا ملاحظه می‌شود که سر یک دوراهی سیار بنیانی برای برگرفتن این یا آن روش‌شناسی قرار داریم، روش‌شناسی‌ای که به

مافی‌ها قریب‌تر و شبیه‌تر می‌شود. ایضاً چرا به‌میزانی که آمال و امیال سلاطین و حاکمان متکثرتر و متعددتر می‌شود، به همان میزان رأی و نظر ایشان متخالف‌تر و متعارض‌تر می‌شود. و بالاخره، چرا به میزانی که آمال و امیال و غایات عالمان، از هر مسلک و مکتب و مشربی، متکثرتر است، محصولات عقلی‌شان نیز متکثرتر و متنوع‌تر و متفرق‌تر می‌شود.