بریده‌هایی از کتاب توکل

یکی از شاگردان مرحوم آقای قاضی بعد از فوت ایشان، خوابشان را دیده بود. از ایشان پرسیده بود از این عالم که رفتید با شما چگونه رفتار کردند؟ فرموده بود: از ما گله کردند. پرسید: از چه چیزی؟ فرموده بود: «شب جمعه‌ای از نجف به کربلا رفته بودم! ناگهان هوا سرد شد و لباس گرم همراه نداشتم. صاحب‌خانه‌ای که در منزلش بیتوته کرده بودم، پوستینی آورد روی ما انداخت. صبح برای تشکر به او گفتم: اگر این پوستین نبود، از سر ما یخ زده بودم. از این دنیا که رفتیم گفتند: «چرا همین را گفتی؟ اگر پوستین نبود آیا ما نبودیم؟»

توکل به خداوند به این است که انسان بداند مخلوق خدا نه زیانی می‌زند و نه سودی می‌رساند، نه به کسی چیزی می‌دهد و نه می‌تواند از بدست آوردن چیزی جلوگیری کند، و با توجه به این مسئله انسان چشم امید از خلق خدا بکند.

فرض کنید نیمه شب در کوچهٔ تاریکی کسی راه را بر شما بست و چاقویی را بر روی شکم شما قرار داد و قصد قلب شما را کرد. اگر در آن لحظه اعتقاد داشته باشید که اگر خدا بخواهد چاقو فرو می‌رود و اگر خدا نخواهد چاقو فرو نمی‌رود و با خودتان تصوّر نکنید که کار تمام شده و الان چاقو در قلبتان فرو می‌رود در این صورت شما توکل دارید.

از حضرت أمیرالمؤمنین علیه‌السّلام روایت شده است: «مَنْ تَوَکلَ لَمْ یهْتَم»‌؛ آن کس که توکل نماید نسبت به آینده همّ و اندوهی ندارد. بزرگان گفته‌اند: یکی دیگر از علامات توکل این است که انسان در سخت‌ترین شرایط نسبت به نتیجه همیشه آرام است. خصوصیّت مؤمن این است که در بندگی خدا جوش و خروش دارد و غصّه می‌خورد امّا نسبت به حوادث عالم غصّه نمی‌خورد زیرا می‌داند حوادث عالم در دست خداست و هر گونه بخواهد آن‌ها را پیش می‌برد و حوادث به هر کیفیّتی که خدا صلاح بداند رقم می‌خورد و دست خدا باز است.

هیچ حادثه‌ای در گذشته علّت حقیقی برای حوادث آینده نیست.

طبق آیات قرآن کریم اسباب و علل نقش دارند ولی نقش آن‌ها به إذن الله است و هیچ‌کدام از آن‌ها نقش مستقل ندارند به تعبیر دیگر اگر ما باور کردیم که خداوند خالقیت و ربوبیت مطلق دارد، لازمه‌اش این است که بدانیم هیچ سببی در عالم، استقلال ندارد. هیچ سببی را نمی‌توان در عالم پیدا کرد که خودش به تنهایی رافع یک نیاز باشد تا بتوان گفت: «اگر فلان چیز بود مشکل من حل می‌شد»؛ بلکه هر سببی برای تأثیر گذاشتن محتاج إذن الهی است یعنی با إذن خداوند کار می‌کند و بدون إذن الهی هیچ کاری از او بر نمی‌آید.

اگر ما باور کنیم حوادثِ عالمی که در آن زندگی و حرکت می‌کنیم؛ لحظه به لحظه و آنْ به آنْ از عالم بالا نازل می‌شود و در اینجا تحقّق پیدا می‌کند و رخت بر می‌بندد و می‌گذرد و بعد حادثهٔ جدیدی از عالم بالا نازل می‌شود آن وقت با آرامش کامل باور و تصدیق می‌کنیم که خدایی که خالق عالم است، لحظه به لحظه در حال خلق کردن است و اگر اراده کند در لحظه بعدی امور عالم به شکل دیگری است و اگر اراده نفرماید بر طبق همین نظم جاری که به مقتضای حکمت الهی و اسباب و صفات الهی است حرکت می‌کند.

حوادث عالم در دست خداست و هر گونه بخواهد آن‌ها را پیش می‌برد

طبیب را قبلاً معالج می‌خواندند. حضرت موسی بن عمران علیه‌السّلام به درگاه الهی عرضه داشت پروردگارا، درد از کیست؟ خداوند فرمود: از من. جناب موسی عرضه داشت: دواء از کیست؟ خداوند فرمود: از من.

اصلاً نباید گمان کنیم که رفع گرسنگی ما به غذا خوردن است، اگر مشکل مالی داشتیم نباید احساس کنیم رفع مشکل مالی ما به کمک فلان شخص بستگی دارد، هیچ‌وقت نباید احساس کنیم باسواد شدن به درس خواندن و رفتن پیش استاد است؛ بلکه باید باور داشته باشیم که منشأ اثر، فقط خداوند متعال است.