بریده‌هایی از کتاب ازدواج

در حدیثی از امام صادق (ع) می‌خوانیم: اَمّا الْمَرْئَةُ فُشُوْمُها غِلاءُ مَهْرِها؛ امّا شومی و بد قدمی زن آن است که مهرش سنگین باشد!

هرگاه کسی که اخلاق و دین او را می‌پسندید به‌ خواستگاری آید، او را به همسری دخترتان بپذیرید؛ اگر چنین نکنید فتنه عظیم و فساد بزرگی در زمین خواهد افتاد!

و در حدیث دیگری از امام باقر (ع) چنین آمده است: شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد و درباره ازدواج (و ارزشهای حاکم بر آن) با آن حضرت مشورت کرد، پیامبر (ص) فرمود: اِنْکحْ وَ عَلَیکَ بِذاتِ الدِّینَ تَرَبَتْ یداکَ؛ ازدواج کن و بر تو است که به سراغ همسری با ایمان و دیندار بروی که معیشت تو را افزایش می‌دهد!

هنگامی که مردی، همسری را تنها به خاطر زیبایی وثروتش انتخاب کند؛ خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وا می‌گذارد (و از همه چیز محروم می‌شود) و هرگاه همسرش را به‌ خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.

ازدواج که معمولا باید چشمه جوشانی از شادی برای خانواده‌های دو طرف باشد، تبدیل به یک دوران مصیبت‌بار و غم‌انگیز شده؛ چرا که پشت داماد در زیر بار مهرهای سنگین، اعم از نقد ونسیه، و هزینه‌های کمرشکن جشن عقد و عروسی و انواع تجمّلات و جواهرات، و پشت خانواده عروس در زیر بار سنگین جهیزیه که چیزی جز چشم‌ و هم‌چشمی و تقلیدهای کورکورانه و موهومات و خیالات، بر آن حاکم نیست، خم می‌شود و نزدیکان دو طرف گاه تلخ‌ترین ساعات عمر خود را در این جلسات به اصطلاح شادی یا مقدّمات آن می‌گذرانند!

انسان به یاد حدیث معروف سرور آزادگان جهان امام حسین (ع) می‌افتد که درباره گروهی از مردم فرمود: اَلنّاسُ عَبِیدُ الدُّنْیا وَالدِّینُ لَعِقٌ عَلَی اَلْسِنَتِهِمْ؛ مردم بندگان دنیایند، و دین تنها بر زبان آنها دور می‌زند!

بسیاری از مردم چنان برای مهریه چانه می‌زنند که گویی می‌خواهند خانه و ملکی را خرید و فروش کنند و نه تنها به مهریه‌های نسیه و در ذمّه، بلکه به مهریه‌های نقدی از نوع «پول رایج» نیز قانع نیستند، چرا که با گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند و ارزش آن کاسته می‌شود. باید حتمآ «سکه‌های طلا» و «املاک ششدانگ» و مانند آن باشد. در برابر این گروه اخیر، بعضی (به تقلید اروپاییها که مهریه ندارند) بطور کلّی با مهریه مخالفند، و آن را بی‌معنا می‌دانند؛ در حالی که مهریه فلسفه‌هایی دارد که این گروه از آن غافل و بی‌خبرند. فلسفه مهریه را در چند مورد می‌توان خلاصه کرد: مهریه یک نوع اکرام و احترام نسبت به مقام والای زن است، و در واقع هدیه‌ای است از سوی شوهر که دلیل محبّت، و نشانه جدّی بودن پیمان زناشویی است.

دختران زیادی در خانه‌ها مانده و در انتظار ازدواجند، و در حالی که هیچ مشکل اساسی ندارند، خود را در برابر انبوهی از مشکلات جانکاه و موانع غیرقابل عبوری مشاهده می‌کنند. از سویی دیگر نیز، پسران زیادی، سنین شاداب جوانی را پشت سر گذارده، و در زندگی سرگردانند، در حالی که آرزوی تشکیل خانواده را دارند، آداب و رسوم زشت اجتماعی و پیرایه‌های غلطی که به این امر حیاتی بسته‌اند، آنها را از رسیدن به مقصود باز می‌دارد. و عجیب این است که این مسأله در خانواده‌های مرفّه و فقیر از امور پیچیده به حساب می‌آید! چرا که هرکدام کوهی از توقّعهای غلط را بر دوش می‌کشند، و زیر آوار سنگینی از آداب و رسوم موهوم دست و پا می‌زنند.

گیاهی که به مزبله‌ها می‌روید چیست؟ پیامبر (ص) فرمود: اَلْمَرْئَةُ الْحَسْناءُ فِی مَنْبِتِ السُّوْءِ؛ زنِ زیبایی است که در خانواده آلوده و بدی پرورش یافته! این برداشت از ارزشهای حاکم بر انتخاب همسر کجا، وآنچه امروزه در میان گروهی رایج است که از مسأله مال وجمال نیز فراتر رفته و به اموال پدر و بستگان او می‌اندیشند، کجا یعنی انتظار مرگ آنها را می‌کشند تا صاحب ثروتی شوند! و گاه در برابر موهوماتی که مردم از نظر طبقات اجتماعی به‌هنگام ازدواج مطرح می‌کنند و یک جوان باایمان وپاکدامن را به حکم آن‌که پدرش مثلا یک کارگر ساده یا کشاورز است، لایق همسری دختر خود نمی‌دانند، و حتّی مسایل نژادی و قبیلگی را مقدّم بر این فضایل اخلاقی می‌شمرند، می‌گوید: مؤمنان خونهایشان مساوی، و همه در ازدواج با هم برابرند!

و از همه مضحکتر این ‌که، گاه برای تیمّن و تبرّک در کنار مهریه‌های سنگین چند میلیونی، مهریه پانصد درهمی حضرت زهرا (س) را نیز ضمیمه می‌کنند! یا بعضی از قلمهای جهیزیه آن حضرت را برای تأسّی به آن بزرگوار در کنار اجناس لوکس و وسایل پر زرق و برق و گرانقیمت خود قرار می‌دهند. این درست به آن می‌ماند که در کنار سفره‌ای که انواع غذاهای رنگین داخلی و خارجی، و سنّتی و مد روز، در آن جمع است، مقداری نان جو و نمک هم قرار دهیم که این خوراک مولای متّقیان و پیشوای آزادگان جهان، علی (ع) است و ما شیعیان و پیروان مکتب او هستیم! چقدر این کار سطحی و شرم‌آور است!

هنگامی که مردی، همسری را تنها به خاطر زیبایی وثروتش انتخاب کند؛ خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وا می‌گذارد (و از همه چیز محروم می‌شود) و هرگاه همسرش را به‌ خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.

متأسّفانه گروهی از اسلام تنها به یک سلسله آداب سطحی قناعت کرده‌اند، و نماز و روزه و حجّی بی محتوا، و فاقد روح، و قرآنی خالی از تدبّر، و دعایی تهی از حضور قلب، و زیارتی به قصد سیاحت، انجام می‌دهند، بی‌آنکه اسلام در عمق جانشان ریشه دوانده باشد.

کسی نیست از این افراد بپرسد اگر جهیزیه برای زندگی خصوصی عروس و داماد تهیه شده، نمایش آن برای دیگران چه معنایی دارد! هدف از این نمایش مضحک و بی‌معنا چیست!

پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود: اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ زَوَّجَکَ فاطِمَةَ وَ جَعَلَ صَداقَهَا الاَْرْضَ فَمَنْ مَشی عَلَیها مُبْغِضآ لَکَ مَشی عَلَیها حَرامآ؛ خداوند فاطمه را به همسری تو درآورد، و مهر او را تمام زمین قرار داد، کسی که بر روی آن راه رود در حالی که دشمن تو باشد، قدم به حرام برداشته است (و استفاده از زمین و آنچه بر آن است حرامش باد) !

اِذا جائَکمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلْقَهُ وَ دِینَه فَزَوِّجُوهُ، اِنْ لا تَفْعَلُوهُ تَکنْ فِتْنَةٌ فِی الاَْرْضِ وَ فسادٌ کبیرٌ؛ هرگاه کسی که اخلاق و دین او را می‌پسندید به‌ خواستگاری آید، او را به همسری دخترتان بپذیرید؛ اگر چنین نکنید فتنه عظیم و فساد بزرگی در زمین خواهد افتاد!

بیایید کاری کنید که محفل جشن عروسی فرزندان شما نیز الگویی از آن گیرد، و ساکنان عالم بالا با آن هم‌صدا شوند.

برخلاف آنچه بعضی می‌پندارند اسلام اهمّیت کمی برای مهریه قایل است، تا آنجا که اگر زن و مردی ازدواج دایم کنند، و سخنی از مهریه به میان نیاورند، هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود و ازدواجشان صحیح است، و باید برای چنین زنی مهریه‌ای همانند زنان امثال او قایل شد (مهرالمثل) .

مردم از گیاهان زیبایی که بر مزبله‌ها می‌روید، پرهیز کنید! شخصی پرسید: ای رسول خدا! وَ ما خَضراءُ الدَّمَنِ؟ گیاهی که به مزبله‌ها می‌روید چیست؟ پیامبر (ص) فرمود: اَلْمَرْئَةُ الْحَسْناءُ فِی مَنْبِتِ السُّوْءِ؛ زنِ زیبایی است که در خانواده آلوده و بدی پرورش یافته!

چرا که هرکدام کوهی از توقّعهای غلط را بر دوش می‌کشند، و زیر آوار سنگینی از آداب و رسوم موهوم دست و پا می‌زنند. و اسفبارتر اینکه چون پایه‌ها از آغاز کج گذارده می‌شود، بنای بسیاری از خانواده‌ها، تا گنبد دوّار کج می‌رود، و چون شالوده محکمی ندارد پیوسته دستخوش نوسانات و اضطرابات و ناراحتیها می‌شود.

آزادگان جهان امام حسین (ع) می‌افتد که درباره گروهی از مردم فرمود: اَلنّاسُ عَبِیدُ الدُّنْیا وَالدِّینُ لَعِقٌ عَلَی اَلْسِنَتِهِمْ؛ مردم بندگان دنیایند، و دین تنها بر زبان آنها دور می‌زند!

در حدیث دیگری از رسول اللّه (ص) می‌خوانیم که درباره گروهی می‌فرماید: آنها قرآن را می‌خوانند در حالی که (لایجُوزُ تَراقیهِمْ) از شانه‌های آنها بالاتر نمی‌رود! و به مغز و اعماق روح آنها نمی‌رسد.

اِذا تَزَوَّجَ الرّجُلُ الْمَرْئَةَ لِجَمالِها اَوْلِمالِها وُکلَ اِلی ذَلِکَ وَاِذا تَزَوَّجَها لِدِینِها رَزَقَهُ الْمالَ وَالْجَمالَ؛ هنگامی که مردی، همسری را تنها به خاطر زیبایی وثروتش انتخاب کند؛ خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وا می‌گذارد (و از همه چیز محروم می‌شود) و هرگاه همسرش را به‌ خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.

اِذا تَزَوَّجَ الرّجُلُ الْمَرْئَةَ لِجَمالِها اَوْلِمالِها وُکلَ اِلی ذَلِکَ وَاِذا تَزَوَّجَها لِدِینِها رَزَقَهُ الْمالَ وَالْجَمالَ؛ هنگامی که مردی، همسری را تنها به خاطر زیبایی وثروتش انتخاب کند؛ خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وا می‌گذارد (و از همه چیز محروم می‌شود) و هرگاه همسرش را به‌ خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.

مانند نشستن عروس بر سجّاده (جانماز) رو به قبله، در حضور قرآن که نشانه ایمان وتقوای الهی است، و در برابر آیینه و شمعدان که سمبل صفا وپاکی و روشنی است؛ و یک سلسله کارهای ساده سمبلیک دیگر که شاید خوانندگان از نویسنده نسبت به آن آشناترند، اینها همه در جای خود خوب است و جالب.

اَلنّاسُ عَبِیدُ الدُّنْیا وَالدِّینُ لَعِقٌ عَلَی اَلْسِنَتِهِمْ؛

هنگامی که مردی، همسری را تنها به خاطر زیبایی وثروتش انتخاب کند؛ خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وا می‌گذارد (و از همه چیز محروم می‌شود) و هرگاه همسرش را به‌ خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.

هرگاه کسی که اخلاق و دین او را می‌پسندید به‌ خواستگاری آید، او را به همسری دخترتان بپذیرید؛ اگر چنین نکنید فتنه عظیم و فساد بزرگی در زمین خواهد افتاد!

جالب اینکه در روایات اسلامی آمده است که در مورد دوشیزگان شنیدن «بله» نیز لازم نیست، همان سکوت معنادار و آمیخته با حجب و حیا که حاکی از رضایت آنها باشد، کافی است.

برخلاف آنچه بعضی می‌پندارند اسلام اهمّیت کمی برای مهریه قایل است، تا آنجا که اگر زن و مردی ازدواج دایم کنند، و سخنی از مهریه به میان نیاورند، هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود و ازدواجشان صحیح است، و باید برای چنین زنی مهریه‌ای همانند زنان امثال او قایل شد (مهرالمثل) .

فلسفه مهریه را در چند مورد می‌توان خلاصه کرد: مهریه یک نوع اکرام و احترام نسبت به مقام والای زن است، و در واقع هدیه‌ای است از سوی شوهر که دلیل محبّت، و نشانه جدّی بودن پیمان زناشویی است. همه جا معمول است که زن با خود جهیزیه‌ای به خانه شوهر می‌برد و اغلب در تهیه این جهیزیه گرفتار مشکلات می‌شوند، «مهریه نقدی» کمکی است از سوی شوهر برای تهیه جهیزیه و نشانه‌ای است از وفاداری و قبول مسئولیت نسبت به زندگی آینده. مهریه می‌تواند تا حدّی خسارت اقتصادی زن را در صورت جدایی جبران کند، زیرا می‌دانیم زنانی که از شوهر خود طلاق می‌گیرند شانس کمتری برای ازدواج مجدّد دارند تا مردان آنها.