بریده‌هایی از کتاب نکته های ویرایش

برای تعیین درجه تمدن و پیشرفت جامعه‌ها شاخص‌هایی چون سطح آموزش، بهداشت، رعایتِ مقررات ترافیک و چگونگی روابط اجتماعی در نظر می‌گیرند. به نظر من بهتر است احترام به حقوق معنوی دیگران را هم به این شاخص‌ها اضافه کنند. اجتماعی را که در آن نوشته، موسیقی، طرح، ایده و ابتکار را بی‌هیچ واهمه‌ای می‌دزدند و صدای مسروق نیز به جایی نمی‌رسد نمی‌توان پیشرفته خواند. اگر این شاخص را به شاخص‌های پیشرفت اضافه کنیم، ایرانِ کنونی در رده‌های آخر قرار خواهد گرفت. ما هنوز سرقت را با اتومبیل، فرش، پول و از این قبیل کالاها به ذهن می‌آوریم نه با ایده، متن، موسیقی و از این نوع معنویات.

بین دنیای درون و زبان بیرون رابطه است. دنیای درونی پیچیده به زبانی پیچیده می‌انجامد. از سوی دیگر، زبان پیچیده نماینده دنیای درونی گوینده است. به نظر می‌رسد که این تناسب درست باشد، اما نمی‌توان گفت در تمام موارد. نوشته‌های پیچیده‌ای خوانده‌ایم که فقط پیچیده بوده و پیچیدگی‌شان نشانی از پیچیدگی دنیای درون نویسنده‌اش نداشته است. برخی از افراد در بیان ناتوان‌اند. آن‌ها ساده‌ترین حالات خود را نیز نمی‌توانند بیان کنند.

رفتار زبان فارسی با جانداران و غیرجانداران متفاوت است: لیوان‌ها شکست، دیوارها خراب شد، درها باز شد، و شهرها آباد گشت. اما بچه‌ها رفتند، کارگران آمدند، پرستارها کمک کردند، و پیرمردها خوابیدند. به طور کلی، برای جانداران، در حالت جمع، فعل جمع، و برای بی‌جان‌ها فعل مفرد به کار می‌بریم. اما این قاعده همواره جزم و جفت نیست. چنانچه احساس ما به چیزی بی‌جان از نوع احساسمان به نوع جاندار باشد، با آن شیء همان رفتاری را می‌کنیم که با جانداران. مثلاً، می‌گوییم گل‌ها پژمردند، درخت‌ها خشک شدند، شهرها ویران شدند، روستاها آباد شدند، و بشکه‌ها سوراخ شدند.

آیا کوته‌نوشت‌ها را می‌توان تغییر داد؟ معمولا نه. بیش از نیم قرن است که چشم خوانندگان ایرانی به دیدن علامت اختصاری مربوط به تاریخ‌های قبل از میلاد به صورت ق م عادت کرده است و به‌سرعت آن را بازشناسی می‌کند. در مقاله‌ای در یکی از مجله‌های ادبی دیدم نویسنده به جای آن پ م به کار برده بود و با این کار خواسته بود قبل عربی را به پیش فارسی تبدیل کند. حکم اختصارات از حکم واژه‌های معمولی جداست. معمولا آن‌ها را به همان صورت سنتی نگه می‌دارند. زبان انگلیسی پر است از این علایم اختصاری با همان صورت‌های کهن. علاوه بر این، در این مورد خاص، پ م مناسب نیست زیرا ممکن است پس از میلاد تلقی شود.