بریده‌هایی از کتاب در باب طبیعت انسان

هیچ حیوانی دیگر حیوانات را صرفاً به هدف عذاب دادن شکنجه نمی‌کند، ولی انسان می‌کند، و همین است که وجه شیطانی شخصیت او را که خیلی بدتر از وجه صرفاً حیوانی اوست تشکیل می‌دهد.

آدمیان شتاب‌زده عاشق می‌شوند، ولی سر فرصت کینه می‌ورزند.

بسیار ضروری است که انسان از همان ابتدای زندگی آگاه شود که دارد در بالماسکه به سر می‌برد. زیرا در غیر این صورت بسیاری چیزها وجود خواهد داشت که وی قادر به درک و تحملشان نخواهد بود، و حتی کاملاً از آن‌ها به حیرت می‌افتد، و عذابی می‌کشد آن که قلبش از گل بهتری سرشته است.

برای موجودی چون انسان که اراده‌اش معصیت‌آمیز است و عقلش محدود و جسمش بس ضعیف و استهلاک‌پذیر، مفهوم کرامت فقط به معنایی کنایی قابل استفاده است. چه افتخاری است انسان را، که بستن نطفه‌اش معصیت است و تولدش مجازات، و زندگی‌اش رنج و مرگش ضرورت!

حتی بهترین و شریف‌ترین شخصیت نیز گاهی ما را با بروز نشانه‌های پراکنده‌ای از رذالت شگفت‌زده می‌کند؛ و گویی می‌خواسته خویشاوندی‌اش با نوع بشر را تأیید کند، نوعی که می‌توان در آن مقداری خباثت ــ و حتی بی‌رحمی ــ نیز یافت. زیرا دقیقاً به‌واسطهٔ همین شرارت در او، و این اصل بد، بوده که او ضرورتاً یک انسان شده است. و به همین سبب جهان به‌طور کلی آن چیزی است که آینهٔ شفاف من از آن نشان داده است. اما علی‌رغم همهٔ این مطالب، تفاوت میان یک انسان و انسان دیگر بی‌نهایت زیاد است، و بسیاری افراد با دیدن شخصی دیگر به آن صورتی که واقعاً هست به وحشت می‌افتند

مسئلهٔ حق حاکمیت مردم نهایتاً مشابه این مسئله است که آیا کسی می‌تواند بر خلاف ارادهٔ مردم حقی اصیل برای حاکمیت بر آن‌ها داشته باشد. من متوجه نمی‌شوم که چطور می‌توان به‌نحو معقولی به این گزاره باور داشت. باید تصدیق کرد که قدرت از آن مردم است؛ اما این قدرتی است که همواره صغیر است. این قدرت باید محافظان دائمی داشته باشد، و هرگز نمی‌تواند بدون ایجاد خطراتی که هیچ‌کس نمی‌تواند عاقبت‌شان را پیش‌بینی کند حقوق خود را اعمال کند؛ به‌ویژه این‌که همچون همهٔ صغیرها، بسیار مستعد این است که آلت دست شیادان توطئه‌گری شود که در قالب آنچه عوام‌فریب نامیده می‌شود ظاهر می‌شوند.

ولی شجاعت را می‌توان آمادگی مواجهه با خطراتی که تهدید آنی هستند، برای اجتناب از خطرات بزرگ‌تری که در آینده پیش می‌آیند، تعریف کرد؛ در حالی که جبونی عکس این است. اما این آمادگی از همان جنس بردباری است، زیرا صبر عبارت است از آگاهی روشن از شرهایی بزرگ‌تر از شرهای فعلی، و آگاهی از این‌که هرگونه تلاش شدید برای گریز از خطرات پیش روی ما یا گرفتن حالت دفاعی در برابر آن‌ها ممکن است خطرات دیگری را برای ما پیش بیاورد. پس شجاعت نوعی بردباری است؛ و چون این بردباری است که ما را قادر می‌سازد امساک و خویشتن‌داری پیشه کنیم، شجاعت، با واسطهٔ بردباری، دست‌کم شبیه فضیلت است.

ولتر کاملاً حق داشت که می‌گفت هدف از جنگ صرفاً دزدی است.

ولی شجاعت را می‌توان آمادگی مواجهه با خطراتی که تهدید آنی هستند، برای اجتناب از خطرات بزرگ‌تری که در آینده پیش می‌آیند، تعریف کرد؛ در حالی که جبونی عکس این است. اما این آمادگی از همان جنس بردباری است، زیرا صبر عبارت است از آگاهی روشن از شرهایی بزرگ‌تر از شرهای فعلی، و آگاهی از این‌که هرگونه تلاش شدید برای گریز از خطرات پیش روی ما یا گرفتن حالت دفاعی در برابر آن‌ها ممکن است خطرات دیگری را برای ما پیش بیاورد. پس شجاعت نوعی بردباری است؛ و چون این بردباری است که ما را قادر می‌سازد امساک و خویشتن‌داری پیشه کنیم، شجاعت، با واسطهٔ بردباری، دست‌کم شبیه فضیلت است.

هنگامی که با انسانی مواجه می‌شوی، فرقی نمی‌کند که باشد، سعی نکن براساس ارزش و کرامتش ارزیابی عینی از او به عمل آوری. به بدطینتی، یا کوته‌بینی و افکار منحرفش نگاه نکن؛ زیرا آن یک به‌راحتی می‌تواند تو را به‌سوی تنفر از وی بکشاند و این یک به‌سوی تحقیر وی. در عوض، توجه‌ات را فقط معطوف رنج‌ها و نیازها و نگرانی‌ها و دردهایش کن. آن‌گاه همواره با وی احساس خویشاوندی خواهی کرد؛ با او همدرد خواهی شد؛ و به‌جای تنفر یا تحقیر، شفقتی را تجربه خواهی کرد که همان صلح و آرامشی است که انجیل ما را به‌سویش فرا می‌خواند. راه فروخوردن نفرت و تحقیر به‌هیچ‌وجه جستن به‌اصطلاح «کرامت» انسان نیست بلکه، برعکس، نگریستن به او به‌سان موجودی قابل ترحم است.

شخصی که کم‌هوش است به‌احتمال قوی خیانت و خباثت و شرارت از خود نشان می‌دهد؛ درحالی‌که شخص باهوش می‌داند چطور این کیفیات را پنهان کند. از سوی دیگر، سیاهی دل اغلب باعث می‌شود که فرد حقایقی را که عقلش کاملاً قادر به درکشان است نبیند.

حتی بهترین و شریف‌ترین شخصیت نیز گاهی ما را با بروز نشانه‌های پراکنده‌ای از رذالت شگفت‌زده می‌کند؛ و گویی می‌خواسته خویشاوندی‌اش با نوع بشر را تأیید کند، نوعی که می‌توان در آن مقداری خباثت ــ و حتی بی‌رحمی ــ نیز یافت. زیرا دقیقاً به‌واسطهٔ همین شرارت در او، و این اصل بد، بوده که او ضرورتاً یک انسان شده است. و به همین سبب جهان به‌طور کلی آن چیزی است که آینهٔ شفاف من از آن نشان داده است.

فقط تاجران‌اند که از این حیث طبقه‌ای صادق را تشکیل می‌دهند. تاجران یگانه افرادی هستند که آنچه هستند را از خود به نمایش می‌گذارند؛ و لذا بدون نقاب تردد می‌کنند، و در نتیجه در ردهٔ دون‌پایگان قرار می‌گیرند.

بسیار ضروری است که انسان از همان ابتدای زندگی آگاه شود که دارد در بالماسکه به سر می‌برد. زیرا در غیر این صورت بسیاری چیزها وجود خواهد داشت که وی قادر به درک و تحملشان نخواهد بود، و حتی کاملاً از آن‌ها به حیرت می‌افتد، و عذابی می‌کشد آن که قلبش از گل بهتری سرشته است.

انسان در نهایت یک وحشی و دیوی هولناک است. ما این را صرفاً با اهلی کردن و مهار کردن او که تمدن نامیده می‌شود فهمیده‌ایم

در هر انسانی، پیش و بیش از هر چیز، یک خودخواهی عظیم وجود دارد که، چنان که زندگی روزمره در مقیاس کوچک و هر برگ تاریخ در مقیاس بزرگ نشان می‌دهد، مرزهای راستی و عدالت را با بیشترین آزادی در هم می‌شکند.

این شهوت ارادهٔ حیات است، که هرچه بیشتر و بیشتر به تلخی آلام مداوم هستی آلوده می‌شود و می‌کوشد با شکنجه دادن دیگران عذاب خود را کم کند.

و اگر در انسان خشم وجود نداشته باشد و مراقب نباشد، این ترس نیز می‌تواند حتی یک مرد را تبدیل به‌وسیلهٔ بازی و اسباب‌خندهٔ کودکان کند.

ما حسادت را فقط به‌صورت معلول علتی که آن را ایجاد می‌کند احساس می‌کنیم. به همین سبب هم هست که حسادت، با این‌که احساسی قابل سرزنش است، ولی عذری هم دارد، و در کل کیفیتی بسیار انسانی است؛ درحالی‌که لذت از موذیگری شیطانی است، و ریشخندهایش خنده‌های دوزخی‌اند.

برای خودآگاهی یا غرور ما هیچ‌چیز لذت‌بخش‌تر از این نیست که ببینیم شخص حسود تقلا می‌کند حسادتش را پنهان کند و دست به توطئه‌چینی بزند؛ اما هرگز نباید از یاد برد آن‌جا که حسادت وجود دارد نفرت هم در کار است، و باید مراقب بود که از میان اشخاص حسود دوستی اشتباه انتخاب نکرد. بنابراین مهم است که برای امنیت‌مان حسادت را تشخیص دهیم؛ و انسان باید یاد بگیرد که نیرنگ‌های حسودان را کشف کند، چون حسادت همه‌جا یافت می‌شود و همواره هم ناشناخته است؛ یا همان‌طور که گفتم، مانند وزغی زهردار در گوشه‌های تاریک پنهان می‌شود.

حسادت نه سزاوار ترحم است و نه سزاوار دلسوزی؛ و از آن‌جا که هرگز نمی‌توانیم آن را از بین ببریم این باید قاعدهٔ رفتارمان باشد که بتوانیم با خوش‌قلبی آن را تحقیر کنیم، و از آن‌جا که خوشبختی و فیروزی ما خاری است در چشم حسود، باید از رنج و عذاب او خوشحال شویم: «حسد هرگز آشتی نمی‌کند/ پس تو آسوده به ریش‌اش می‌خندی/ تو خوش‌بختی‌ات، سربلندی‌ات، خار چشم اوست/ گویی که نمک بر زخمش می‌پاشی».

به‌راحتی می توان فهمید که فیلسوف‌نماهایی که با عبارات پرآب‌وتاب نشان می‌دهند دولت هدف عالیه و گل سرسبد هستی انسان است چقدر کودن و احمق‌اند. چنین دیدگاهی یعنی تقدیس ابتذال.

مسئلهٔ سیاستمداران این است که طوری زور را در جانب حق قرار دهند که حق بتواند با آن حکم‌فرما شود.

زیرا فقط قدرت مادی است که تأثیر مستقیمی بر انسان‌ها دارد؛ انسان‌ها، عموماً به همین شکل، فقط به قدرت مادی احترام می‌گذارند و فقط آن را احساس می‌کنند.

بنابراین هدف اصلی سیاست‌مداران در این شرایط دشوار این است که نیروی مادی را تابع نیروی ذهنی سازند، یعنی آن را در اختیار برتری فکری قرار دهند و به این ترتیب از آن بهره ببرند. اما اگر این هدف خودش با مقاصد عدالت‌خواهانه و خیرخواهانه همراه نشود نتیجهٔ کار، در صورت موفقیت، این است که دولتی به‌وجود می‌آید متشکل از شیادان و احمقان، یعنی فریب‌کاران و فریب‌خوردگان

از بین بردن و ریشه‌کن کردن ظلم و بی‌عدالتی به‌طور کامل صرفاً یک آرمان است؛ و فقط به‌طور تقریبی می‌توان به این آرمان رسید. ظلم و بی‌عدالتی وقتی که از یک‌سو ناپدید شوند، دوباره از سمت دیگری سر برمی‌آورند، چون عمیقاً در طبیعت بشری ریشه دارند.

یک عیب خاص جمهوری‌ها ــ که ممکن است نیاز به جست‌وجو برای یافتن‌اش نباشد ــ این است که، در مقایسه با پادشاهی‌ها، رسیدن به موقعیت بالاتر و اعمال نفوذ سیاسی مستقیم در این شکل از حکومت برای افراد سخت‌تر است. زیرا همواره و هر کجا و تحت هر شرایطی، احمقان و ضعفا و میان‌مایگان از روی غریزه علیه چنین افرادی هم‌پیمان می‌شوند و یا توطئه می‌کنند.

شاه مجبور است همواره از هوش دیگران استفاده کند. او که می‌بیند مصالح شخص خودش با مصالح کشورش سخت گره خورده و از آن‌ها تفکیک‌ناپذیر است و با آن‌ها یکی است، طبعاً به بهترین افراد ارجحیت می‌دهد، چون آن‌ها سودمندترین ابزارهای او هستند، و او به آن‌ها عنایت خواهد داشت ــ یعنی به‌محض این‌که آن‌ها را یافت؛ که این هم، اگر جست‌وجوی صادقانه‌ای صورت بگیرد، کار چندان مشکلی نیست.

حتی اندامگان جانوری نیز براساس اصلی شاهانه ساخته شده: فقط مغز است که راهنمایی می‌کند و فرمان می‌راند و اعمال قدرت می‌کند.

پس، جهان صرفاً آوردگاهی نیست که در آن پیروزی و شکست در آینده تلافی شوند. خیر! جهان خود واپسین داور خود است. هر انسانی رسوایی و پاداشی را که سزاوارش است با خود به همراه دارد؛ و این همان نظریهٔ برهماییان و بوداییان است که در نظریهٔ تناسخ آموزانده می‌شود.