بریده‌هایی از کتاب جامعه شناسی نخبه کشی

اگر صدبار با استبداد به هر علت گلاویز شویم و آن را تحویل دیگری بدهیم، تا ساختارهای استبدادپرور هستند همچنان به تولید محصول خود خواهند پرداخت

تنها و تنها چیزی در جامعه ماندگار خواهد ماند که از میان فرهنگ مردم و روحیه اجتماعی و روحیه کلی و خلاقیت خود توده به مرور شروع به زایش کند و به تَبَعِ نیازهای اجتماعی تبدیل به یک نهاد گردد. این همان چیزی است که در مورد تشکیلات نظامی نادر وجود نداشت.

«نخبگانِ اصلاح» دچار مشکلات بسیار جدّی و اساسی در تمام زمینه‌ها هستند، و هدف اصلی بررسی این کتاب نیز ضمن بررسی جامعه‌شناسانه حاکمیت و رفتارهای اجتماعی، بیشتر بررسی عوامل و موانع برآمدن «نخبگانِ اصلاح» و رویه نابودکردن آنها توسط هویت‌های جمعی ایرانیان است. در نتیجه ما هم مسئله نخبگان داریم ولی نه به شیوه غرب، بلکه، مسئله بومی است، باید ببینیم چگونه برآمدن و فروافتادن آنها انجام می‌گیرد، که در این کتاب خواهید دید.

خرافه‌ای را به لباس «علم» درآوردن و عطر اسلام بدان زدن!

در نظام‌های ایده‌ئولوژیک هم شرط احرازِ سمت، سرسپردگی ایدئولوژیک ظاهری به ارزش‌های نظام و پذیرفتن ظاهری شعارها و تکرار آنهاست. در هیچ‌یک از این دو نظام صلاحیتِ ثابتِ کاری و «موفقیت در آن» مورد نظر نیست.

می‌گویند قائم‌مقام را توطئه‌گرانِ دربار قاجار و محمدشاه به کمک ایادی بیگانه کشتند، و امیرکبیر را به همین شکل به روزگار ناصرالدین شاه نسبت می‌دهند و مصدق نیز چهل سال تبعید و زندان را مدیون سازمان سیا و پهلوی است. این کتاب می‌گوید اینها علت قریب هستند، باید به دنبال عللی گشت که اگر نبودند نظامی پرداخته نمی‌شد که در آن اصلاحگران توفیقی به پیشبرد مقاصد خود نیابند. آن علت‌ها عللی بودند که استبداد را دامن می‌زدند و مانع جدی توزیع قدرت بودند و هم جلوی انباشتِ ثروت را می‌گرفتند و هم انباشت علم را.

یکی از نشانه‌های پیشرفت فکری ـعلمی جامعه، قطع رابطه با تحلیل‌های ساده عامیانه، به‌نفع تحلیل‌های دقیق‌تر و منطقی‌تر و عقلانی‌تر است. نارسایی‌های فرهنگی به‌معنی وسیع کلمه را حاصل استبداد و استعمار دانستن همانند این تفکر کهن است که زلزله و تخریب را ناشی از فسق و فجور بی‌حد و حصر مردم می‌دانست. در حالی‌که اتفاق افتادن زلزله و آتش‌فشان و نظایر آن، دربردارنده هزاران قانونمندی طبیعی و علل ویژه خود است.