بریده‌هایی از کتاب چگونه خونسردی خود را حفظ کنیم

به هنگام ارزیابی شخصیت یک انسان، شخصیت عوام را در نظر بگیرید.

وقتی ما فاصله می‌گیریم و با فاصله به زندگی‌مان می‌نگریم، غرور، منزلت و خودپسندی ــ سرچشمه‌های خشم و عصبانیت ما به وقت آزرده شدن ــ گویی معنای‌شان را از دست می‌دهند: «عقب‌تر بایست و بخند.»

به زعم فابیوس (۲۷) شرم‌آورترین بهانهٔ فرمانده آن است که «نمی‌دانستم چنین می‌شود»، اما من می‌گویم شرم‌آورترین بهانهٔ هر کسی است

بعضی زندگی ابتدایی و روستایی پیشه کرده‌اند و از جعل و دغل و شرارت‌های بسیار که از میادین شهر برمی‌خیزد هیچ نمی‌دانند

به نفع شما نیست هر چیزی را ببینید و بشنوید. از بسیاری از جراحت‌ها باید گذشت؛ اگر نادیده‌شان بگیرید دیگر از آن‌ها آسیب نمی‌بینید. می‌خواهید کم‌تر خشمگین شوید؟ کم‌تر بپرسید

بزرگ‌ترین مجازات یک خطا ارتکاب آن است. (۵۵) هیچ‌کس سنگین‌تر از آن‌ها که عذاب ندامت را کشیده‌اند رنج نمی‌برد.

چه‌قدر خنده باید نثار چیزهایی کرد که اشک‌مان را درمی‌آورند!

حقیقت هر چه بیش‌تر دستمالی شود، درخشنده‌تر خواهد شد.

گفته‌ای است بسیار مشهور از مردی که عمری در خدمت فرمانروایان بود. از او پرسیدند نادره چیزی است پیرشدن در دربار، پس تو چگونه به این سن رسیده‌ای؛ پاسخ داد: «آزارها را پذیرفتم و قدردان بودم.»

هیچ‌چیز بزرگ نیست مگر همچنین توأم با آرامش باش

بلافاصله اقدام نکنید؛ گاهی امور کاذب صادق جلوه می‌کنند. باید عمری وقت گذاشت تا روزی حقیقت مشخص شود. آسان به مدعیان گوش نسپارید، بلکه به این نقص طبیعت بشری توجه کنید و همواره به آن ظنین باشید: ما آن‌چه را از شنیدنش اکراه داریم آسان باور می‌کنیم و پیش از آن‌که قوهٔ قضاوت‌مان را به کار اندازیم خشمگین می‌شویم. پس بیندیشید: اگر نه با تهمت و ادعا بلکه صرفاً با ظن‌وگمان دست به عمل بزنیم و به خاطر آن‌که حالت چهره یا خندهٔ کسی را به بدترین شکل تعبیر کرده‌ایم بر کسی که بی‌گناه است خشم بگیریم، چه خواهد شد؟ خیر، باید به‌رغم میل‌مان از متهم غایب دلیل خواست (۱۸) و خشم را تا زمان قضاوت عقب انداخت. مجازاتی را که به تأخیر افتاده همچنان می‌توان اعمال کرد، اما زمانی که اعمالش کردیم نمی‌توان آن را پس گرفت.

(۲۴.۲) زودباوری سرمنشأ اغلب شرارت‌هاست. معمولاً حتی باید از شنیدن پرهیز کرد، زیرا فریب خوردن به از بدگمانی است. سوءظن و گمانه ــ آن گمراه‌کننده‌ترین تحریکات ــ را باید از ذهن بیرون راند

گفتهٔ سنکا را می‌توان آیینهٔ تمام‌نمای فلسفه در عهد باستان دانست: «فلسفه چیزی نیست جز طریقه‌ای برای درست زیستن یا عملی برای شرافتمندانه زندگی کردن یا هنری برای به سر آوردنِ زندگانیِ درست.»

بر روح چنان سخت باید گرفت که جز توفان‌های سهمگین هیچ بادی را احساس نکند.

(۳۱. ۲) همان‌گونه که گفته‌ام، خشم به دو طریق برانگیخته می‌شود: نخست، اگر تصور کنیم به ما صدمه زده‌اند (و در این‌باره پیش‌تر بحث کردم)؛ دوم، اگر تصور کنیم به‌ناحق صدمه دیده‌ایم.

می‌خوارهْ عشقِ سخت‌نوشی را به معاشرانش القا می‌کند، هم‌نشینی شهوت‌رانان مرد سنگ‌سرشته را نیز نرم می‌سازد، و طمع به هر کس که نزدیک آن شود سرایت می‌کند. اما فضایل نیز به شیوهٔ خود از این اصل پیروی می‌کنند: هر چیزی را که در چنگ خویش بگیرند نرم می‌کنند؛ بدن همواره از مکان مطلوب و هوای سالم منفعت می‌برد و به همین‌سان هم‌نشینی جماعتی بهتر برای اذهان نامتعادل سودمند می‌افتد. برای آن‌که این نکته تا حد ممکن برایتان آشکار شود کافی است به حیوانات وحشی بنگرید که چگونه به جامعهٔ ما خو می‌گیرند و چگونه حتی جانوری عظیم اگر مدتی طولانی با انسان‌ها به سر برد، پرخاشگری‌اش را مهار می‌کند. در میان اطرافیان صلح‌جو، تمام سبعیتش اندک‌اندک فروکش می‌کند و از یاد می‌رود.

«خشم شما قسمی دیوانگی است، زیرا بهایی گزاف بابت چیزهایی بی‌ارزش می‌پردازید.»

انسان نیک وظیفه‌اش را انجام خواهد داد، بدون هراس و تشویش به شیوهٔ درخور یک انسان نیک عمل خواهد کرد، چنان که به کاری که درخور انسان نیست دست نخواهد زد. پدرم را دارند می‌کشند؛ از او دفاع خواهم کرد. او را کشته‌اند؛ انتقامش را خواهم ستاند ــ به این خاطر که حق است نه بدان سبب که خشمگینم… خشمگین شدن به خاطر خویشاوندان نشان عقل ضعیف است نه عقل صدیق

بزرگ‌ترین خشم‌ها نتیجهٔ این نگرش است: «من هیچ کار اشتباهی مرتکب نشده‌ام» و «هیچ کاری انجام ندادم.» خیر، فقط این است که تو به هیچ کاری اعتراف نمی‌کنی.

کسی که مصرانه اعتماد شما را طلب می‌کند خودش خیانت‌کار است؛ تخطئه‌کنندهٔ دروغ خود شهادت نادرست می‌دهد، آن که تهمت ناروا می‌زند، وقتی از خودش شکایت شد بسیار می‌رنجد؛

ما عیب دیگران را پیش چشمان خویش داریم و از قصور خود روی برمی‌گردانیم.