بریده‌هایی از کتاب حسرت

ما را طوری بار می‌آورند که حس خاص بودن کنیم، سپس از ما انتظار می‌رود از جهانی لذت ببریم که در آن خاص نیستیم.

(رضایت‌بخش‌ترین لذت‌ها، لذت‌های ناگهانی هستند که نمی‌توان برایشان طرح و نقشه ریخت.

«علت تراژدی این است که ما ترجیح می‌دهیم جهان را به آتش بکشیم تا اینکه اجازه دهیم ما را در معرض تغییر قرار دهد»

من خشمگینم: این خشم رابطه‌ای که من بدان وابسته‌ام را تهدید می‌کند، پس من خودم را بدل می‌کنم به فردی مهربان، حساس و خوب. در این کیمیاگری ذهنی، در این کار جادویی، این عمل پنهان شدن، من از نو در قالبی قابل‌قبول برای دیگران و در نتیجه برای خودم ظاهر می‌شوم (این همان نظم منطقی است). و چه بلایی بر سر خشم می‌آید؟ خشم به شکل آنچه «دردنشان‌ها» نامیده می‌شود، یعنی صورت‌های رایج پریشانی و بی‌قراری، بروز می‌یابد. پس از این جهت می‌توان گفت دردنشان‌ها روابطی هستند که هاله‌ای از ابهام آنها را پوشانده است.

انسان‌ها وقتی برای ما واقعی می‌شوند که ما را سرخورده می‌کنند؛ اگر سرخورده‌مان نکنند، تنها شخصیت‌هایی خیالی هستند.

شاید ما همیشه خشمگینیم، همیشه در حال انتقام گرفتن از خودمان، چراکه برای خودمان کافی نیستیم؛ و همین‌طور مدام در حال انتقام گرفتن از دیگرانیم، چرا که هیچ‌وقت آن چیزی را که می‌خواهیم به ما نمی‌دهند. اما برای بیون این فرار از سرخوردگی است که فاجعه‌بار است. او این‌چنین ادامه می‌دهد که، فرار از سرخوردگی «متضمن این است که به‌جای اینکه به کمک اندیشه و تفکر از تجربه درس بگیرید، دانای کل بودن را انتخاب کنید».

«هر بهبودی در جامعه تنها تاحدی می‌تواند جلوی هدر رفتن توان انسان را بگیرد؛ هدر رفتن حتی در یک زندگی موفق، و حس تنهایی و تک‌افتادگی حتی در یک زندگی سرشار از صمیمیت نیز عمیقاً حس می‌شوند، و این حس، حس اصلی تراژدی است.»

تمام استبدادها متضمن درک علی‌الظاهر  تمام‌وکمال از نیازهای دیگری هستند.

وقتی نوبت به عشق و عاشقی برسد، عیان می‌گردد که فرد میل می‌ورزد، اما هیچ نمی‌داند که به چه/ که دارد میل می‌ورزد. شاید، همان‌طور که پروست می‌خواست به ما باور دهد، آرزوی شناخت یکدیگر بیش از آنکه ابتر باشد مهلک است؛ که آنچه فرد می‌خواهد در مورد دیگری بداند، به‌صورت ناخودآگاه، همان چیزی است که میل ورزیدن ما به آنها را متوقف می‌سازد؛ در واقع شناخت آنها به‌مثابهٔ درمان کردن مرض میل ورزیدن به آنهاست. پس نشناختن کسی و نگرفتن قضیه می‌شود جزء لاینفک برنامه‌ای که برای حفظ و تداوم میلمان داریم. آرزوی شناختن کسی‌آرزوی گرفتن قضیه، انسان، شعر، لطیفه‌می‌تواند آرزوی آرام کردن و فرو نشاندن هیجانِ پیشین باشد یا حتی آرزوی خلاصی از میل داشتن به آنها.

این را نیز می‌آموزیم که، جایی در حد فاصل میان زندگی‌هایی که داریم و زندگی‌هایی که دوست می‌داشتیم، زندگی کنیم.

زیستنِ زندگی‌های نازیسته‌که از آن رنج می‌بریم‌چه اجباری بوده باشد چه انتخابی، ما را تبدیل کرده است به کسی که هم‌اکنون هستیم.

در روایت فروید، امکان رضایتمندی ما وابسته به ظرفیتی است که برای سرخوردگی داریم؛ اگر نتوانیم به خودمان اجازه دهیم که سرخوردگی‌مان را احساس کنیم‌و برخلاف انتظارمان، این کار به‌طرز شگفت‌آوری دشوارتر از آن چیزی است که می‌پنداریم‌نمی‌توانیم حس درستی از آنچه ممکن است واقعاً بخواهیم، یا آنچه که ممکن است حسرتش را بخوریم و یا آنچه واقعاً می‌تواند ما را سرشار از لذت کند (آز و شره نوعی نومیدی از لذت بردن است)، داشته باشیم

ما میان خواستن و نخواستنِ گرفتن مطلب در نوسان هستیم. ما همیشه توان این را نداریم که شناخته شویم، و یا خود و نیازهای خود را بشناسیم، چرا که شناخت در پی خود رنج و عذاب به همراه می‌آورد. پذیرشِ میل آن‌چنان که هست‌یعنی هم به دیگران وابستگی دارد، و هم ممنوعه و بنابراین سرکش است‌ما را در نظر خودمان بیش از اندازه غیرقابل قبول، بیش از اندازه متناقض و بیش از اندازه در معرض خطر نشان می‌دهد. این پذیرش به معنای واقعی ما را در برابر خودمان قرار می‌دهد. بیش از حد مستقیم و با صراحت به ما نشان می‌دهد که تا چه اندازه می‌توانیم به‌خاطر نیازهایمان مشوش و پریشان باشیم.

فرق است میان کسی که حرفی می‌زند که دیگری احساس می‌کند درک شده است و کسی که صرفاً سخنان جذاب و گیرا می‌گوید. فرق است یا می‌تواند فرق باشد میان خواندن چیزی قابل‌فهم و خواندن چیزی که تأثیر زیادی دارد؛ و همین‌طور میان کلماتی که واسطهٔ ابراز تجربیات‌اند و کلماتی که تثبیت‌کنندهٔ شناخت و معرفت‌اند. فرق است میان آرزوی آسایش و تسکین، و آرزوی برانگیختن و آشفته کردن. و ما برای اینها و تجربه‌های دیگر  با یکدیگر صحبت می‌کنیم یا مطلبی می‌خوانیم.

در روایت فروید، امکان رضایتمندی ما وابسته به ظرفیتی است که برای سرخوردگی داریم؛ اگر نتوانیم به خودمان اجازه دهیم که سرخوردگی‌مان را احساس کنیم‌و برخلاف انتظارمان، این کار به‌طرز شگفت‌آوری دشوارتر از آن چیزی است که می‌پنداریم‌نمی‌توانیم حس درستی از آنچه ممکن است واقعاً بخواهیم، یا آنچه که ممکن است حسرتش را بخوریم و یا آنچه واقعاً می‌تواند ما را سرشار از لذت کند (آز و شره نوعی نومیدی از لذت بردن است)، داشته باشیم

زندگی‌های زیسته‌مان می‌توانند بدل به مویه و ماتمی همیشگی شوند در سوگ زندگی‌هایی که قادر به زیستنشان نبوده‌ایم، یا اینکه می‌توانند منجر به خشمی بی‌پایان شوند. اما این محرومیت از زیستنِ زندگی‌های نازیسته‌که از آن رنج می‌بریم‌چه اجباری بوده باشد چه انتخابی، ما را تبدیل کرده است به کسی که هم‌اکنون هستیم.

. تنها کسی که شما را خشنود می‌سازد است که می‌تواند سرخورده‌تان هم کند. می‌توان گفت که همهٔ ما آن را تجربه کرده‌ایم و همچنان نیز تجربه خواهیم کرد. همه می‌دانیم کسی که برایمان مهم است می‌تواند ما را سرخورده کند.

کسی که مازوخیست است می‌گوید: «هر کاری که بخواهی می‌توانی با من بکنی به‌شرطی که هیچ‌وقت مرا ترک نکنی.» (در واقع هرچه بیشتر با من بد کنی، بیشتر می‌فهمم که هیچ‌وقت مرا رها نخواهی کرد)»؛ و فرد سادیست می‌گوید: ‫«با تو هرچه بخواهم می‌کنم، چراکه هردوی ما می‌دانیم تو مرا رها نخواهی کرد (در واقع کاری که من با تو می‌کنم خود مدرکی است برای اینکه تو هیچ‌گاه مرا ترک نخواهی کرد.)

زندگی‌ای که به‌اندازهٔ کافی در آن لذت نباشد ارزش بقا (یا تولیدمثل) ندارد.

این سرخوردگی است که موجب می‌شود ما خلاق، چاره‌ساز و در فرازوفرود باشیم

تفکر  و اندیشه کردن همان چیزی است که سرخوردگی را قابل تحمل می‌کند، و سرخوردگی است که تفکر  را ممکن می‌سازد. اندیشیدن به‌جای اجتناب از سرخوردگی، آن را تعدیل می‌کند، زیرا ابزاری است که از طریق آن می‌توانیم از مرحلهٔ احساس سرخوردگی پا به مرحله‌ای بگذاریم که درنگ کنیم و ببینیم چه‌کاری می‌توانیم برای سرخوردگی‌مان انجام دهیم و چنان کنیم. آنچه فروید «کنش آزمایشی در فکر» می‌نامدو شاید ما بتوانیم آن را تصور بنامیم‌ما را به‌سمت کنش واقعی در واقعیت می‌کشاند.

شناخت دیگران، در اصطلاح روان‌کاوی، می‌تواند یک سازوکار دفاعی محسوب شود، دفاع در برابر تصدیق واقعاً وجود داشتنِ دیگران، و آن چیزی که وجود دیگران را از برای آن می‌خواهیم.

همه‌چیز در زندگی به این بستگی دارد که به‌جای تغییر ترجیح می‌دهیم چه‌کار کنیم.

اگر این جهان قابل‌اندازه‌گیری بود، می‌توانستیم بگوییم که از منظر روان‌کاوی، زندگی خوب زندگی‌ای است که در آن به میزان کافی سرخوردگی وجود دارد، نه بیشتر و نه کمتر.

شاید، همان‌طور که پروست می‌خواست به ما باور دهد، آرزوی شناخت یکدیگر بیش از آنکه ابتر باشد مهلک است؛ که آنچه فرد می‌خواهد در مورد دیگری بداند، به‌صورت ناخودآگاه، همان چیزی است که میل ورزیدن ما به آنها را متوقف می‌سازد؛ در واقع شناخت آنها به‌مثابهٔ درمان کردن مرض میل ورزیدن به آنهاست.

همان‌طور که فروید هم می‌گوید، ما به‌ندرت می‌توانیم بفهمیم که چه چیزِ لطیفه ما را به خنده می‌اندازد. به همین صورت، به‌ندرت پیش می‌آید که واقعاً بفهمیم که چه چیزی در یک فرد دیوانه ما را آزار می‌دهد. اما کاملاً به نظر می‌رسد که می‌دانیم وقتی نقش دیوانگان را بازی می‌کنیم، جواب می‌دهد و مؤثر واقع می‌شود. و رابطهٔ میان این دو است که ارزش تأمل دارد.

قرار نیست از این دالان خارج شویم و شادمانه زیست کنیم، بلکه محکوم به شکست خواسته‌هایمان هستیم، و از قضا پذیرش همین شکست است که مقدمات رضایتمندی را فراهم می‌سازد. رضایتمندی، نه به معنای تام‌وتمام آن بلکه به معنای پذیرش ناممکن بودن تحقق میل.

تراژدی روایت انسان‌هایی است که به خواسته‌هایشان نرسیده‌اند، اما داستان همهٔ آنهایی که به خواسته‌هایشان نرسیده‌اند، تراژیک به نظر نمی‌آید. در کمدی، انسان‌ها از آنچه می‌خواهند قدری به دست می‌آورند، اما در تراژدی انسان‌ها اغلب متوجه می‌شوند که خواسته‌شان راه به جایی نمی‌برد و با پیش رفتن داستان، از آنچه که فکر می‌کردند می‌خواهند، کمتر و کمتر نصیب می‌برند. به‌واقع هم آنچه قهرمان تراژیک می‌خواهد و هم اینکه چگونه آن را می‌خواهد است که او را به نابودی می‌کشاند و در نهایت، به‌همراه دشمنان و تمام همراهانش از بین می‌برد.

فرار از سرخوردگی «متضمن این است که به‌جای اینکه به کمک اندیشه و تفکر از تجربه درس بگیرید، دانای کل بودن را انتخاب کنید».

«هر بهبودی در جامعه تنها تاحدی می‌تواند جلوی هدر رفتن توان انسان را بگیرد؛ هدر رفتن حتی در یک زندگی موفق، و حس تنهایی و تک‌افتادگی حتی در یک زندگی سرشار از صمیمیت نیز عمیقاً حس می‌شوند، و این حس، حس اصلی تراژدی است.»