بریده‌هایی از کتاب درمانگاه فلسفه

ترس از خودِ ترس نیرو می‌گیرد، نه آن چیزی که باعث ترسیدن می‌شود.

فلسفی‌ترین چیز برای افلاطون و ارسطو همین بود که ساده و آرام زندگی کنند.

فلسفه در این حیات جانکاه چه فایده‌ای دارد؟ آیا ما را از چیزی که تباهمان می‌کند، در امان نگه می‌دارد؟ بله، فلسفه کارآمد است، چون نه ربطی به رفاه دارد و نه کاری به مرفه. از چیزی بیهوده تمجید نمی‌کند و مقام چیزی را که بی‌هدف باشد بالا نمی‌برد. فلسفه کاری به عقاید بی‌مصرف ندارد و از دو جهت سودمند است: اول آنکه با تخصص و شناخت به بررسی آن دسته افرادی می‌پردازد که از بیماری رنج می‌برند و دوم به خیلی از ما که عقیده داریم مشکلی نداریم، می‌فهماند که در واقع این‌طور نیست و ما هم بیمار هستیم. اگر پای فلسفه در مورد دوم به میان نیاید، بیماری پنهان می‌ماند و شیوع پیدا می‌کند، چون این نوع از بیماری را نه دکتر تشخیص می‌دهد، نه روان‌شناس و نه خودِ فرد.

یکی از درس‌های بزرگ فلسفه و یکی از داروهای شفابخش آن، یادآوری یک نکته است: گرچه سرنوشت در چنگمان نیست، خود در چنگ خودمان هستیم و نحوهٔ برخوردمان با هر آنچه برایمان اتفاق می‌افتد، دست خود ماست.

ترس از خودِ ترس نیرو می‌گیرد، نه آن چیزی که باعث ترسیدن می‌شود. یعنی هیچ چیز به خودی خود و در درونش غمناک نیست، بلکه ما چیزهایی را غمناک می‌پنداریم. اگر نتوانیم در وقوع اتفاقات دست ببریم، پس انتخاب می‌کنیم که به چه میزان برای آن اتفاق اهمیت قائل شویم و آن را چطور ببینیم: غمناک، لذتبخش، غیر قابل تحمل یا دلگرم‌کننده. این نسخهٔ فلسفی، همان جدال معروف نیمهٔ پر و خالی لیوان است. یعنی لیوان، لیوان است؛ این ما هستیم که باید نگاهمان نسبت به آن را میزان کنیم. به عبارتی اگر ارزیابی درستی را نسبت به چیزها پیش خود تکمیل کنیم، دیگر ترسی نمی‌ماند. بنابراین اگر بخواهیم صاف در چشم واقعیت زل بزنیم، باید نگرانی‌های بیهوده و امیدهای واهی را از خود دور کنیم، چون باعث می‌شوند چیزها را آن‌طور که هستند، نبینیم.

دانستیم برای آنکه بتوان با واقعیت روبرو شد و فضایی قابل سکونت در آن ایجاد کرد، جرئت و جسارت لازم است. واقعیت نه همیشه مثل یک تخت‌خواب تزئین‌شده با گل رز، خوش است و نه کاملاً بلایی آسمانی محسوب می‌شود. ولی مدام بی‌طرفانه بین این دو حالت سیر می‌کند و هیچ‌وقت واقعاً تعلقی به ما ندارد.

تناقض زندگی روزمره در این است که هم یکنواخت و هم در عین حال شکننده است؛ کاملاً غریب نیست اما هر لحظه تغییر می‌کند. زندگی همواره می‌شتابد؛ زندگی... آیا راهی هست که فلسفه پیش پایمان بگذارد؟