بریده‌هایی از کتاب حدیث سحرگاهان

کسی که درختی می‌کارد و می‌میرد، مادامی که آن درخت سایه و میوه دارد زنده است. یا کسی که کتابی می‌نویسد یا دانشی را کشف می‌کند یا به کسی دانش می‌آموزد، حتی پس از مرگش نیز بخشش می‌کند. از آن‌رو در خبر شریف و حدیث مبارک آمده است: «فرزند آدم می‌میرد و عمل او از بین می‌رود، مگر سه چیز: فرزند صالح، صدقهٔ جاری، کتابِ علمی که دیگران از آن منتفع شوند.» این سه مثال و هر کاری از این نوع، سبب جاودانگی و بقای انسان است. انسان می‌تواند بر گذشت زمان چیره شود و از مرگ عبور کند و مرگ حقیقی نداشته باشد، همان‌طور که می‌تواند حقیقتاً بمیرد در حالی که زنده است، و آن هنگامی است که متوقف شود و بخشش نکند.

«حم عَسَقَ» این‌ها کلماتی است که شما و من استفاده می‌کنیم. همهٔ ما این حروف را می‌شناسیم، اما من قرآن می‌آورم و شما نمی‌توانید مانند آن را بیاورید. این تأکید بر عجز آنان و تأکید بر اعجاز قرآن است. بنابراین، «الم» و «حم عَسَقَ» و «کَهیعَصَ» و امثال آن همگی تعبیراتی است از همین حروف الفبا.

قرآن بر حسب ظاهر آیات دو بار نازل شده؛ بار اول یکباره و مرتبهٔ دوم به‌تدریج در بیست و سه سال. قرآن نزولِ اول را «إنزال» می‌نامد: «إنّا أَنزَلناهُ فِی لَیلَةِ القَدرِ» إنزال یعنی نزول یکباره. اما نزول به معنای دوم نزول تدریجی است که در بیست و سه سال صورت پذیرفت و قرآن آن را «تنزیل» می‌نامد: «نَزَّلنا». تنزیل یعنی نزول تدریجی قرآن و إنزال همان‌طور که گفتیم نزول یکبارهٔ قرآن است

قرآن کریم مسلمانان را بر حذر می‌دارد و به آنان می‌گوید: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیهُودَ» پس باید آگاه باشید و از آنان بر حذر؛ نه اینکه از یهودی به مثابهٔ یک انسان بیزار باشید، بلکه به علت فلسفه‌ای که بدان معتقد و عقیده‌ای که بدان ملتزم است. عقیده‌ای که از او موجودی شرّ و تفرقه‌انداز در زندگی بشر می‌سازد. مبالغه نکرده‌ایم اگر بگوییم اولین تقسیم‌بندی و دسته‌بندی بشر از تفکر یهودی است. این تفکر به

اشکال دیگر میان سایر ملت‌ها ایجاد شده و تفکر نازیسم و فاشیسم و غیرذلک به وجود آمده است. آنان اساس شرّ هستند؛ «أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِینَ آمَنُوا» مشرکان نیز، همچنین، خطرشان بزرگ است. همان‌گونه که در برخی آیات آمده است قرآن کریم شرک را نیز ظلم بزرگ می‌داند. یهود ظالم است و مشرکان نیز چون یهود ظالم هستند. و این دو به همدیگر شباهت دارند و آنان دشمن‌ترین مردم نسبت به کسانی هستند که ایمان آورده‌اند.

قرآن بر حسب ظاهر آیات دو بار نازل شده؛ بار اول یکباره و مرتبهٔ دوم به‌تدریج در بیست و سه سال. قرآن نزولِ اول را «إنزال» می‌نامد: «إنّا أَنزَلناهُ فِی لَیلَةِ القَدرِ» إنزال یعنی نزول یکباره. اما نزول به معنای دوم نزول تدریجی است که در بیست و سه سال صورت پذیرفت و قرآن آن را «تنزیل» می‌نامد: «نَزَّلنا». تنزیل یعنی نزول تدریجی قرآن و إنزال همان‌طور که گفتیم نزول یکبارهٔ قرآن است

نخستین مرحلهٔ نزول قرآن به صورت یکباره در ماه رمضان و شب قدر بوده است، اما اولین آیه‌ای که بر پیامبر نازل شد «إِقرَأ بِاسمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ» بود که در روز شنبه بیست و هفتم رجب و روز مبعث نازل شده است؛

وقتی اجساد فراعنه کشف شد، دیدند اجساد همهٔ فرعون‌ها موجود است؛ یعنی جسد فرعونی هم که غرق شده بود، موجود بود. فرعون که باید غرق شده بوده باشد! مگر فرعونِ زمان موسی در دریای سرخ، دریای «قلزم»، غرق نشد؟ پس چگونه است که همهٔ اجساد موجود بودند؟ اجساد پدرها و پدربزرگ‌هاشان همه موجود بودند. تورات پاسخی ندارد. به قرآن کریم بازمی‌گردیم و این آیه را می‌بینیم: «فَالیَومَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَن خَلفَکَ آیَۀً» یعنی قرآن کریم از طریق وحی و از طریق خدا می‌داند که جسد فرعون از آب بیرون آمده و بر این اساس موجود است. به این ترتیب، می‌بینیم که در قرآن امور علمی و اجتماعی و تاریخی و فلسفی و فرهنگی و همهٔ زمینه‌ها وجود دارد و می‌توان آن‌ها را کشف کرد؛ اموری که ورای توان آدمی و تفکر اوست. پس قرآن معجزه است، معجزه‌ای جاودان.