بریده‌هایی از کتاب محمدعلی فروغی و ساختارهای نوین مدنی

ایران اول باید وجود پیدا کند تا بر وجودش اثر مترتب شود. وجود داشتن ایران وجود افکار عامه است. وجود افکار عامه بسته به این است که جماعتی ولو قلیل باشند، از روی بی‌غرضی در خیر مملکت کار بکنند و متفق باشند. اما افسوس، بس که گفتم زبان من فرسود. محمد علی فروغی (ذکاءالملک)

تن‌آسایی و ترسویی‌ست که سبب می‌شود بخش بزرگی از آدمیان، با آنکه طبیعت آنان را دیرگاهی است به بلوغ رسانیده و از هدایت غیر رهایی بخشیده، با رغبت همهٔ عمر نابالغ بمانند، و دیگران بتوانند چنین ساده و آسان خود را به مقام قیم ایشان برکشانند. نابالغی آسودگی‌ست. «ایمانوئل کانت»

فروغی در بازخوانی آن دوران می‌نویسد: «مردمان وطن‌پرست روشن‌فکر که از وضع ایران فهمیدند کشور سریعاً روبه زوال می‌رود و به‌واسطه رژیم حکومت فردی و مطلق که قادر به مقاومت در مقابل روس و بهبود بخشیدن به اوضاع نیست دیگر تاب نیاورده از شکست همسایه شمالی در جنگ با ژاپن استفاده کرده مبادرت به یک نهضت ملی نمودند و در پرتو کمک معنوی انگلستان ملت موفق شد در ۱۹۰۶ از مظفرالدین شاه مشروطیت و پارلمان را بگیرد. همین که روس‌ها واقف شدند این تغییر رژیم به زیان سیاسی آنها منجر و مانع از انجام نقشه‌های قبلی آنها خواهد شد برای خفه‌کردن و محو این جنبش‌ها به فجیع‌ترین وسایلی متشبث شدند.»(کنفرانس صلح پاریس در ۱۹۱۹، ۱۳۵۵، ص ۲۹)