استیون پینکر را پرشورترین حامی دوران روشنگری در حال حاضر میدانند. متفکری که معتقد است امروز بهترین دوران زندگی انسانها در طول تاریخ است، و بهخاطر همین اظهارنظر، جنجالی را میان موافقان و مخالفان به پا کرده است. اما مهم است که بدانیم، وقتی او از اهمیت روشنگری سخن میگوید، دقیقاً چه چیز را مد نظر دارد. به یک تعبیر، ارزش روشنگری برای پینکر در این چهار «بنمایه» خلاصه میشود: عقل، علم، انسانگرایی و پیشرفت.
گاردین — روشنگری چیست؟ ایمانوئل کانت، در مقالهای در ۱۷۸۴ با همین عنوان، به این پرسش چنین پاسخ میدهد که روشنگری «خروج آدمی است از نابالغی به تقصیرِ خویشتنِ خود»، از سرسپردگی ناشی از «تنآسایی و ترسویی» به «جزمها و قواعد» مرجع سیاسی یا دینی. او اعلام میکند که شعار روشنگری این است: «دلیر باش در بهکارگرفتن فهم خویش!» و مطالبۀ بنیادی آنْ آزادی اندیشه و بیان است.
«روشنگری» چیست؟ پاسخی رسمی وجود ندارد، زیرا عصری که مقالۀ کانت آن را چنین نامگذاری میکند هرگز مانند مسابقات المپیک با مراسم افتتاحیه و اختتامیه مشخص نشده است، اصول آن نیز در یک سوگندنامه یا اصولِ اعتقادات تصریح نشده است. معمولاً زمان وقوع جنبش روشنگری را دوسوم پایانی قرن هجدهم در نظر میگیرند، هرچند این جنبش از انقلاب علمی و عصر عقل در قرن هفدهم سرچشمه میگیرد و تا عصر طلایی لیبرالیسم کلاسیک در نیمۀ نخست قرن نوزدهم ادامه مییابد. متفکران جنبش روشنگری، تحت تأثیر چالشهای وارد بر عقل سلیم از سوی علم و اکتشافات، با توجه به کشتوکشتار جنگهای دینی آن دوره، و به مدد انتقال و جابهجایی آسان اندیشهها و مردم، در پی فهمی نوین از وضعیت آدمی بر آمدند. روشنگریْ عصرِ فوران ایدهها بود، ایدههایی که برخی از آنها متناقض بودند، …
