بریده‌هایی از کتاب باران خوبی ها

اینترنت نه‌تنها به عالم شدن انسان‌ها کمک نمی‌کند، بلکه به دلیل انباشت آگاهی‌های پراکنده‌ای که در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد -اگر آگاهانه استفاده نشود- انسان‌ها را بسیار سطحی و بی‌مایه بار می‌آورد. نتیجهٔ طبیعی دسترسی گسترده به آگاهی‌های پراکنده، عقب‌ماندگی علمی انسان است. به همین دلیل است که امروزه به شدت از پرداختن به رشته‌های نابجا و غیرمرتبط با رشته تحصیلی منع می‌شود. حتی هر چیزی که زیرشاخهٔ یک رشتهٔ درسی یا یک موضوع علمی قرار گرفت هم، لزوماً نباید به آن پرداخته شود.

باید همیشه از خدا بخواهیم که در طول روز تنها آگاهی‌هایی که برای ما نافع است به گوش، قلب، اندیشه و ذهن ما وارد شود.

مؤمن سخن می‌گوید ولی درست سخن می‌گوید. با اینکه سکوت خیلی خوب است، ولی آن چیزی که از سکوت قشنگ‌تر است، «درست سخن گفتن» است.

هرچه کلام دیرتر به زبان بیاید، اندیشه و احساس آدمی پرورش بیشتری پیدا می‌کند.

متقین خودشان را نگه می‌دارند برای چیزی که ندیده‌اند و در درازمدت به آن خواهند رسید. این خودنگهداری هم طبیعتاً اتفاق نمی‌افتد، مگر برای یک هدفی که برای انسان بزرگ باشد و آن هدف چون غیب است، تا انسان آن را دوست نداشته باشد، نمی‌تواند خودش را به خاطر آن هدف نگهدارد.

وقتی شخصی جلوی چشم انسان نباشد، نمی‌توان به خاطر او خیلی صبر کرد و خود را نگهداشت، مگر اینکه خیلی عاشق بود. به قول معروف «از دل برود هر آنچه از دیده برفت»، وقتی کسی از نظر پنهان شود، کم‌کم یادش نیز از دل می‌رود و به یاد او بودن و به خاطر او صبر کردن تنها با وجود عشق وافر ممکن می‌شود. خدا هم اهل عشق است و می‌داند چه کند! خودش را پنهان کرده و می‌گوید: «به خاطر من باید خودت را حفظ کنی!» و تو برای این کار چاره‌ای نداری جز اینکه در مسیر عشق و عاشق شدن قدم برداری. پنهان بودن معشوق به عاشقی حرارت می‌بخشد. عشق زمانی خیلی قیمتی می‌شود که برای کسی که اصلاً او را ندیده‌ای، خودت را نگهداری. اینجاست که تقوا با عشق پیوند می‌خورد. در تقوا تو باید خودت را برای کسی که اصلاً او را ندیده‌ای حفظ کنی.

تقوا یعنی اینکه عملی را که برایت سخت است به خاطر خدا ترک کنی و آن عملی را که انجامش برایت سخت است به خاطر خدا انجام دهی. البته برای هرکسی یک چیزی سخت و یک چیزی آسان است. انسان‌ها با هم متفاوت‌اند ولی با همهٔ این تفاوت‌ها یک فضیلت کلیدی برای همه مؤمنین قابل تصور است و آن تقوا است. گاهی نمی‌شود و یا نباید تفاوت‌ها بین انسان‌ها را حذف کرد و باید تا حدی تفاوت‌ها را پذیرفت، ولی تقوا ورای این تفاوت‌ها است.

انسان همیشه نباید به دنبال جواب باشد، بعضی وقت‌ها باید به آنچه می‌داند عمل کند تا به پاسخ مجهولاتش برسد.

کنترل زبان، تنها به معنی پرهیز از بدزبانی، غیبت، تهمت، دروغ و... نیست. حتی صحبت مهربانانه هم چارچوب و قواعدی دارد که باید رعایت شود. یکی از ریزه‌کاری‌هایی که برای کنترل زبان باید رعایت کنیم، نیّات پشت حرف‌هاست. مثلاً یکی از خصوصیات زبان، آهنگ زبان است. خدا روز قیامت از ما می‌پرسد چرا به فلانی که سلام کردی، کمی صدایت نازک شد؟ آیا چون او پولدار بود، آهنگ صدایت تغییر کرد؟ خانم‌ها در خانه می‌توانند تشخیص دهند که همسرشان الان دارد با مسئول مافوقش صحبت می‌کند یا با یکی از کارمندان جزء! کنترل این ریزه‌کاری‌ها سخت است.

امام صادق (ع) می‌فرماید: «جابجا کردن کوه‌ها، آسان‌تر است از جابجا کردن دل از جایگاه و موضعش.» دل به این سادگی تغییر نمی‌کند. اگر دل وضعش خراب نباشد، این‌قدر در مقابل ورودی‌های چشم و گوش آسیب‌پذیر نمی‌شود. لذا آن چیزی که مهم‌تر است، ورودی‌های دل نیست، بلکه خود دل و درونیات آن است. اگر کسی می‌خواهد دلش را پاک کند تا چشمش دنبال چیزی نرود، باید خروجی‌های دلش را کنترل کند. اگر زبانش را نگهدارد، دلش هم به مرور درست می‌شود.

خدا دوست دارد به بعضی از بندگانش تفضّل کند، تو چرا حسودی می‌کنی؟ بعضی وقت‌ها فضل خدا انسان را می‌کشد. مثلاً اگر خدا از فضلش به بغل دستی شما عنایت کند و شما فقط نظاره‌گر باشی، چه حسی پیدا می‌کنی؟

ممکن است سؤال انسان، سؤال خوبی باشد، ولی نباید آن را از کسی بپرسد! خب اگر نپرسیم پس از کجا به جواب برسیم؟ آیت الله بهجت (ره) در این مورد یک جواب معروف دارند که برگرفته از یک روایت است. ایشان معمولاً در جواب کسانی که از ایشان سؤال می‌کردند، می‌فرمود: «شما به چیزهایی که می‌دانید عمل کنید، خدا چیزهایی را که نمی‌دانید به شما نشان خواهد داد.» بعضی وقت‌ها راهِ یافتنِ پاسخ، عمل به علم است؛ به خصوص در زمینه‌های معنوی که اگر به یک علمی عمل کنی، معمولاً به بقیه‌اش هم معرفت پیدا می‌کنی. در این‌گونه موارد اگر انسان عمل نکرده باشد، پاسخ را هم که بگویند یا قبول نمی‌کند، یا اگر قبول کند باور نمی‌کند، یا اگر باور کند حاضر نیست به آن عمل کند.

فعلاً داری از جیب می‌خوری.

یک قاعدهٔ طبیعی در دنیا وجود دارد که توجه به آن تواضع را در نظر انسان معقول جلوه می‌دهد. آن قاعده این است که در این دنیا، رسیدن به خیلی چیزها از راه ضد آن ممکن است. مثلاً یکی از راه‌های پولدار شدن، قرض دادن به دیگران است. یا مثلاً اگر غذای زیادی بخوری، ضعیف و مریض می‌شوی. غذا کم بخور تا قوی و سالم شوی.

چندی پیش دانشجویی از من در مورد انجام کار فرهنگی در خوابگاه کمک خواست. گفتم: «حاضری لباس هم‌اتاقی و هم خوابگاهی‌ات را بشویی؟» با تعجب گفت: «من می‌خواهم برای خوابگاه کار فرهنگی کنم نه کار خدماتی!» گفتم: «وقتی این‌قدر رفیقت را دوست نداری که لباسش را بشویی، به شما چه ربطی دارد که نماز می‌خواند یا نمی‌خواند

اوج زیبایی کار مخلصانه در نماز شب خواندن و صدقهٔ پنهانی نیست. اوج کار مخلصانه این است که انسان یک عمل متظاهرانه را مخلصانه انجام دهد.

یکی از مهم‌ترین مخلوقات ما که هیچ‌وقت هم نابود نمی‌شوند، کلمات ما هستند. هیچ چیز در عالم معدوم نمی‌شود. هر کلمه‌ای که ما خلق می‌کنیم در کنار ماست و ضمیمهٔ چهره ما شده و در آلبومی در اختیار خدای متعال و اولیای الهی قرار می‌گیرد. اگر این کلمات چهره‌ای زیبا و بویی خوش داشته باشند، چهرهٔ ما را هم زیبا و عطرآگین می‌کنند و اگر چهره‌ای کریه و بویی متعفّن داشته باشند، چهرهٔ ما را هم زشت و کریه می‌کنند.

اگر ما در خوبی‌ها متوقف شویم و شروع کنیم به شمردن خوبی‌ها، یک دفعه به جای خدا پرستی، خوبی پرست می‌شویم! نباید خودِ خوب بودن را در نظر بگیریم و به دنبال رسیدن به آن باشیم. باید دنبال رسیدن به تقوا باشیم، خوب بودن از تراوشات تقواست و در میانهٔ راه، خود به خود به آن هم خواهیم رسید.

سیستم دین به این صورت است که خدا راه انسان را باز می‌گذارد و می‌گوید: «خودت مواظب باش. مراقب خودت باش، مبادا خودت را رها کنی تا سرت به سنگ بخورد!»

رفتار متواضعانه رفتار کسی است که گویا چیزی ندارد و عزیز هم نیست و به همین دلیل نمی‌تواند به کسی فخرفروشی و مباهات کند.