بریده‌هایی از کتاب لذتی که حرفش بود

ما با تحقق بخشیدن به آرزوها، رؤیاها و تصورات‌مان، به این جهان وسعت می‌دهیم. بسیار خب، چه‌قدر عالی! اما تا کجا؟ تا چه حدی می‌شود دور شد؟ می‌توانیم کاملن در عالم خیال سیر کنیم، بسیار هم لذت‌بخش است، ولی نمی‌توانیم از همه توقع داشته باشیم که جهان ما را درک کنند. ما نمی‌توانیم از محیط جهان فاصلهٔ زیادی بگیریم و همچنان قابل‌فهم باشیم. و اگر دور شدیم باید بپذیریم که در اقلیت و غیرقابل‌درک خواهیم ماند.

ظاهرن این‌طور به‌نظر می‌رسد که علت وجودی خیال کنار نیامدن ما با واقعیت است. همیشه فکر کرده‌ام که جهان برای بچه‌ها قبل از شکل‌گیری زبان چگونه است. آیا ما با آموزش حرف زدن به آن‌ها جهان خودمان را به آن‌ها تحمیل نمی‌کنیم؟ مایی که در آن مقطع بی‌شک در جایگاه قدرت قرار گرفته‌ایم؟ آیا خیالْ مقاومتی در برابر قدرت نیست؟

ما با خیال زنده‌ایم. به همین دل‌خوش‌کُنک‌های ساده، به همین گریزهای کوچک خوشبختی. واقعیت همان خط صاف تکراری همیشگی‌ست که فقط راه برگشت ندارد و با همین برگ برنده یک عمر مشغول‌مان می‌کند. اما خیال، پرواز است. ما با خیال جهان را وسیع می‌کنیم. جهان را قابل تحمل می‌کنیم.

عکس‌ها برای ما قصه می‌گویند، فقط قصه. سروته واقعیت را می‌زنند تا باورشان کنیم. و ما باور می‌کنیم. اما درست بعد از آن‌که خود را به ما اثبات کردند، ما را رها می‌کنند و فقط باور ماست که همه‌چیز را می‌سازد. ولی رازی بین همهٔ عکس‌های خوب هست که عکس‌های دیگر از آن بی‌خبرند. جملهٔ اول همهٔ آن‌ها یکی‌ست: مرا ببین. عکس‌ها، همین عکس‌های ساکت که فقط از بدیهیات می‌گویند، پُر از آوا هستند، پُر از موسیقی، پُر از واژه و پُر از کلام. و کلام و از آن مهم‌تر جهان، غرق در صدا و سکوت است. یکی که هست دیگری نیست، و همیشه آن‌که نیست مهم‌تر می‌شود.

عکس درست مثل آدم‌های ساکت است. آدم‌هایی که همیشه با سکوت‌شان تا چند وقتی مشغول‌مان می‌کنند، بازی‌مان می‌دهند و یا سرمان شیره می‌مالند. آدم‌هایی که زمان می‌برد تا بفهمیم سکوت‌شان از دانایی‌ست، تعمق است یا نادانی. عکس‌ها را مثل آدم‌ها باید شناخت. آدم‌ها رازند، آدم‌ها زمان می‌برند. عکس‌ها زمان می‌برند. هر عکس واژه‌ای‌ست غیرقابل‌بیان، واژه‌ای که هیچ‌وقت ساخته نمی‌شود. واژه‌ای که راز می‌شود و پنهان می‌ماند. عکس ساکت است و این بدیهی‌ست و این رمز است. عکس ساکت است و هر چه به ما نشان می‌دهد بدیهی‌ست. هر چند ما بدیهیات را فراموش می‌کنیم ولی یادمان باشد که بدیهیات بزرگ‌ترین رازهای جهان‌اند.

عکس درست مثل آدم‌های ساکت است. آدم‌هایی که همیشه با سکوت‌شان تا چند وقتی مشغول‌مان می‌کنند، بازی‌مان می‌دهند و یا سرمان شیره می‌مالند. آدم‌هایی که زمان می‌برد تا بفهمیم سکوت‌شان از دانایی‌ست، تعمق است یا نادانی. عکس‌ها را مثل آدم‌ها باید شناخت. آدم‌ها رازند، آدم‌ها زمان می‌برند.

حالا چهل و دوساله‌ام و بدون این‌که خجالت بکشم می‌پرسم، طبیعی بودن یعنی چه؟ ما کی طبیعی هستیم؟ کجا طبیعی هستیم؟ چرا باید طبیعی باشیم؟ اصلن چرا طبیعی بودن خوب است؟ آن هم برای ما، مایی که دائم از نقشی به نقش دیگر می‌غلتیم.

در عکس ابتدا کلیت برای بیننده مطرح می‌شود و در صورت پذیرش آن کلیت، بیننده وارد جزئیات می‌شود. و این مسیر درست برخلاف ادبیات است. برخلاف سینماست و برخلاف تمامی هنرهایی‌ست که برای دیدن یا شنیدن‌شان باید زمانی طی شود.

واقعیت این است که مردم چندان درگیر عکس نمی‌شوند، عکس مسئلهٔ کسی نیست مگر آن‌که خودِ عکس مسئله‌ای طرح کند. و درست همین جاست که داستان شروع می‌شود.

عکس درست مثل آدم‌های ساکت است. آدم‌هایی که همیشه با سکوت‌شان تا چند وقتی مشغول‌مان می‌کنند، بازی‌مان می‌دهند و یا سرمان شیره می‌مالند. آدم‌هایی که زمان می‌برد تا بفهمیم سکوت‌شان از دانایی‌ست، تعمق است یا نادانی.