بریده‌هایی از کتاب آشنایی با چند مفهوم کلیدی اخلاق

برای ما سخت است که عالِم به فواید اعمال خود باشیم و در عین‌حال بتوانیم مخلص هم بمانیم. و راحت‌تریم اگر از فایدهٔ عمل خبر نداشته باشیم یا فایده‌ای برای ما نداشته باشد و حتی ضرر هم داشته باشد، تا بتوانیم به سهولت به رفتار مخلصانه دست یابیم. ولی این یک واقعیت است که اگر دانای به فایدهٔ عملِ خود بودیم و در عین‌حال آن را درنظر نگرفتیم، اخلاص ارزشمندی پیدا خواهیم کرد. و الا بله اخلاص عامیانه راحت‌تر است از اخلاص عالمانه

یک اشتباه ممکن است بین شما و موفقیت، و بین شما و دوستان نزدیکتان آن‌چنان فاصله‌ای بیندازد که قابل جبران نباشد.

هرچه دل را جلا بدهی جا دارد، و جلا دادن دل هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد. جان انسان که در قرآن از آن به «نفس» تعبیر شده است، آن‌قدر نامحدود و تزکیه‌پذیر است که بزرگانی مانند اولیاء خدا که در اوج پاکی بوده‌اند هم، هیچ‌گاه در این مسیر متوقف نشده‌اند و از تزکیهٔ نفس باز نایستاده‌اند. و به همین دلیل همیشه به عملیات تزکیه نیاز است، تا با پاک کردن روح از زایدات که منشاء بدی‌ها هستند، جلوی ریشه دواندن آنها گرفته شود و زمینه برای کاشتن نهال خوبی‌ها در دل و آماده ساختن روح برای رویش فضائل فراهم گردد.

«ای علی! کسی که تو را بکشد، همانا مرا کشته است، و کسی که تو را دشمن دارد، مسلماً مرا دشمن داشته است، و کسی که تو را ناسزا گوید، محققاً مرا ناسزا گفته است. زیرا تو مانند جان من هستی؛ روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است. همانا خداوند متعال، من و تو را آفرید و من و تو را برگزید و مرا برای نبوّت و تو را برای امامت انتخاب نمود. و هر که امامت تو را انکار کند، همانا نبوّت مرا انکار کرده است. ای علی! تو وصی من و پدر فرزندانم و همسر دخترم و جانشین من در امتم در حیات و ممات من هستی. فرمان تو فرمان من، و نهی تو نهی من است. سوگند به کسی که مرا به نبوّت برانگیخت و مرا بهترینِ خلایق قرار داد، همانا تو حجّت خدا بر مخلوقاتش و امانتدار سرّش و جانشین او در بین بندگانش هستی.»

خداوند خود فرموده‌اند: «الْإِخْلَاصُ سِرٌّ مِنْ سِرِّی أُودِعُهُ فِی قَلْبِ مَنْ أَحْبَبْتُهُ؛ اخلاص سرّی از اسرار من است. آن را در قلب هرکس که دوستش داشته باشم به ودیعه می‌گذارم.»

سخن از اخلاص، گفتگو دربارهٔ اوج است

خدا می‌خواهد بگوید: ای آدم، درست است که من تو را از خاک آفریدم و طبیعت خاکی تو نیازهایی را در تو ایجاد کرده است که زمینهٔ دل‌بستگی‌های تو را فراهم می‌آورد، اما تو می‌توانی برتر از خاک باشی و به افلاک راه یابی؛ کافی است کمی و فقط کمی با تمنّیات خود مقابله کنی؛ می‌ببینی که دنیا کمتر از آن است که تو را اسیر کند.

راستی غیر از روزهٔ رمضان، راه اساسی برای تحصیل اخلاص چیست؟ مجال پاسخ کامل نیست، اما جواب تمام‌کننده این است که تنها راهِ راحت برای به‌دست‌آوردن اخلاص، عاشقی است. و این محبت شدید است که می‌تواند برای همیشه، کسی را به اخلاص راهبری نماید. آغاز اخلاص، رسیدن به مقام «أَشَدُّ حُبّاً لِلّه» است و نهایت اخلاص، خارج کردن هرچه غیر خداست از دل.

آغاز اخلاص، رسیدن به مقام «أَشَدُّ حُبّاً لِلّه» است و نهایت اخلاص، خارج کردن هرچه غیر خداست از دل.

طبیعی است اگر روزه‌دار آداب روزه را رعایت نکند، و یا از صمیم دل نیت قربتاً الی الله نداشته باشد، اثر تزکیه‌ای روزه را دریافت نخواهد کرد.