بریده‌هایی از کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید

تلهٔ زندگی را اصطلاحاً «پیش‌زمینه» می‌نامند. مفهوم «پیش‌زمینه» از روانشناسیِ شناخت می‌آید. پیش زمینه‌ها، عمیقاً در باورهای ما دربارهٔ خودمان و دنیا، که در اوایل زندگی شکل گرفته‌اند، ریشه دارند. این پیش‌زمینه‌ها هستند که احساس ما را نسبت به خودمان تشکیل می‌دهند. برای دست‌کشیدن از باورهایمان در یک پیش‌زمینه، بایستی از دانستن اینکه چه کسی هستیم و دنیا چگونه است دست بکشیم؛ بنابراین حتی زمانی که باعث رنجش ما می‌شوند، باز هم به آن‌ها متمسک می‌شویم. این باورهای اولیه به ما حس اطمینان و پیش‌بینی می‌دهند. آن‌ها آشنا و آرامش‌بخش هستند. به عبارت دیگر، آن‌ها حسِ بودن در خانهٔ خودتان را به شما می‌دهند. به همین دلیل است که روانشناسانِ شناختی معتقدند که پیش‌زمینه‌ها و یا همان تله‌های زندگی به سختی تغییر می‌کنند.

«هیچ کودکی شایستهٔ مورد تجاوز واقع‌شدن نیست.»

یکی از رایج‌ترین ضدحملات برای تلهٔ بدگمانی و تجاوز، تجاوز و بدرفتاری با شخصی دیگر است. همین عمل است که منجر به تداوم چرخهٔ تجاوز می‌شود.

تجاوز، احساس شدیدِ شکست را ایجاد می‌کند. شما را از آنچه که هستید شرمنده می‌سازد. بی‌ارزش خواهید بود. هیچ حقی ندارید و نمی‌توانید روی پای خود بایستید. چاره‌ای ندارید جز اینکه به فرد مقابل اجازه دهید از شما سوءاستفاده کند. چنین حسی به شما دست می‌دهد که گویا مورد تجاوز واقع‌شدن «کاملاً» همان چیزی است که لیاقتش را دارید.

یاد گرفت تا نیازهای خود را در حالتی آرام و کنترل شده بیان کند.

کارلتون بیش از حد خود را فدای دیگران می‌کند. او نیازهای دیگران را در اولویت قرار می‌دهد. او همان کسی است که همیشه وقتی دیگران از او می پرسند چه می‌خواهی؟ می‌گوید: «فرقی ندارد، هرچه تو بگویی.»

فرض اولیهٔ شناخت‌درمانی بر این اساس استوار است که روشی که از طریق آن دربارهٔ رخدادهای زندگی‌مان «فکر» می‌کنیم (شناخت)، نشان‌دهندهٔ «احساس» ما نسبت به آن‌هاست (احساسات). افرادی که مشکلات عاطفی و احساسی دارند، به سوی تحریف واقعیت تمایل پیدا می‌کنند.

چرا بعضی از بیمارانِ درگیر انقیاد، به دیگران اجازه می‌دهند که آن‌ها را کنترل کنند. اولین دلیل این است که آن‌ها می‌خواهند از احساس گناه رها شوند یا درد و رنج دیگران را کاهش دهند. دومین دلیل نیز این است که آن‌ها خود را تحت انقیاد درمی‌آورند زیرا پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است طرد شوند، ازآن‌ها انتقام گرفته شود و یا جدا بیفتند. این دلایل مربوط به دو نوع از انقیاد است: ۱. ازخود گذشتگی (انقیاد از روی حس گناه) ۲. سلطه‌پذیری (انقیاد از روی ترس)

اغلب از بیمارانی که درگیر تلهٔ انقیاد شده‌اند این عبارات را می‌شنویم که آن‌ها برای چیزی که می‌خواهند نمی‌جنگند زیرا به نظر می‌رسد خواسته‌شان جزئی است. اما وقتی همین خواسته‌های جزئی را کنارهم می‌گذاریم، می‌بینیم که زندگی پایان یافت و فقط کمی از خواسته‌های شما در آن برآورده شد.

حس انقیاد و دربندبودن بسیار غم‌انگیز است. تحمل‌کردن بارِ این احساس در زندگی بسیار طاقت فرساست. برآورده‌کردن نیازهای دیگران، مسئولیت بسیار بزرگی است و انسان را از پای درمی‌آورد. اگر بخواهیم آن‌گونه زندگی کنیم، حس لذت و آزادی در زندگی ما محو می‌شود. انقیاد، شما را از آزادی بی‌بهره می‌کند زیرا تصمیمات‌تان تماماً برای تأثیر بر دیگران است. توجه و تمرکز شما بر خودتان نیست. به جای (چیزی که من می‌خواهم و حس می‌کنم) عبارت (چیزی که تو می‌خواهی و کاری که من می‌توانم انجام دهم تا تو را خوشحال کنم) جایگزین می‌شود. انقیاد، حس اینکه شما چه چیزی می‌خواهید و چه کسی هستید را به یغما می‌برد.

به خاطر داشته باشید، شما نمی‌توانید با انتقاد از دیگران و کوچک‌شمردن آن‌ها احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید. این مسئله دقیقاً در مورد فرزندان شما نیز صدق می‌کند. آن‌ها معصوم و آسیب‌پذیر هستند و شما به آن‌ها خیانت می‌کنید. قطع‌کنندهٔ این زنجیر باشید. تلهٔ نقص‌داشتن خود را به آنان انتقال ندهید. به نوعی نسبت به آنچه که در حق همسر و فرزندان خود کرده‌اید احساس گناه می‌کنید. در این احساس گناه غوطه‌ور نشوید. مهم این است که «همین حالا» تغییر کنید.

گاهی به افرادی بر می‌خورید که تحمل توازن در روابط را ندارد. بیشتر مواقع دلیل این امر گرفتاربودنِ خودِ آن شخص در تلهٔ نقص‌داشتن است. آن‌ها از طریق انتقاد از دیگران دست به ضدحمله می‌زنند تا بتوانند مانع از احساس بی‌ارزشی و شرم در خود شوند. چنین افرادی برای تغییردادن خود به قدر کافی سلامت نیستند.

فهمیدنِ این نکته که تلهٔ نقص‌داشتن «بر اساس یک عیب و نقصِ واقعی بنیان‌نشده» بسیار حائز اهمیت است. حتی افرادی که با نواقص جسمی و ذهنیِ جدی روبه‌رو هستند نیز الزاماً دچار این تله نمی‌شوند. مسئلهٔ مهم وجود یک عیب نیست، بلکه تفکری است که پدر و مادر و یا سایر اعضای خانواده به شما در مورد خودتان القاء کرده‌اند. اگر فارغ از قدرت‌ها و ضعف‌هایتان، مورد مهر و احترام و عشق اعضای خانواده خود واقع شده‌اید، قطعاً احساس بی‌ارزشی، شرمساری و یا نقص نخواهید داشت.

زمانی که دستاوردها و زیان‌های خطرکردن را سبک و سنگین می‌کنید، عوامل سردرگم‌کننده‌ای که در نظر می‌گیرید، امنیت و اطمینان هستند. آن‌ها از هر دستاورد دیگری مهم‌تر هستند. زندگی برای شما روندی به سوی کمال و لذت نیست، بلکه روندی در جهت دورشدن از خطرهاست.

تفکر مصیبت‌گرایانه، ویژگی اصلیِ تمام گونه‌های تلهٔ آسیب‌پذیری است. فوراً بدترین تفسیر ممکن را دارید و همچون کودکی کوچک در مقابله با آن مصیبت احساس بی قدرتی و ضعف می‌کنید.

اصلی‌ترین احساسی که با تلهٔ آسیب‌پذیری همراه می‌باشد، احساس «اضطراب» است. احساس می‌کنید که مصیبت و بلا در کمین است و شما نمی‌توانید کاری انجام دهید. این تله دو جهت دارد: از یک جهت میزان خطر را بزرگ و از جهتی دیگر توانایی خود برای مقابله با آن را کوچک می‌شمارید. آنچه که از آن وحشت دارید به نوع تلهٔ شما بستگی دارد. آسیب‌پذیری بر چهار نوع است و ممکن است که گرفتار بیش از یک نوعِ آن باشید.

«از اینکه رئیس یا شریک شما به اندازهٔ کافی به شما کمک نمی‌کند گله و شکایت نکنید. همواره به قصدِ گرفتن توصیه و اطمینانِ خاطر به آن‌ها مراجعه نکنید.» این توصیه مختص افرادی است که وابستگی را حق خود می‌دانند. بایستی درک کنید که دیگران مراقبت از شما را مدیون شما نیستند. دیگران حق دارند از شما بخواهند تا از خودتان مراقبت کنید. در حال حاضر، اولین واکنش شما در محل کار و در هنگام رویارویی با یک مشکل، جستجوی کمک از دیگران است. حتی سعی هم نمی‌کنید تا خودتان مشکلتان را حل کنید. ما می‌خواهیم که شما واکنشی در جهت حل مسائل داشته باشید. اگر سخت تلاش کردید و «حقیقتاً» کاری که در توان داشته‌اید انجام دادید و موفق نشدید، سپس می‌توانید از دیگران کمک بخواهید.

اگر والدین ایرادگیری داشته‌اید، احتمالاً شما نیز به انتقاد از خود متمایل هستید. بیاعتبارکردنِ خود را تمام کنید. از خود حمایت کنید. این کار یعنی پرورشدادن خودتان که شما بایستی آن را یاد بگیرید. چنین عملی به شما یاد می‌دهد که حتی اگر بی‌نقص نیستید، باز هم باید ادامه دهید. بازهم به خود قدرت دهید و شایستگی خود را بسازید.

یک مضمونِ برجستهٔ دیگر، اضطراب در هنگام امتحانِ امورجدید است. این تصورات رنج بیشتری را انتقال می‌دهند. هربار که شخص کار جدیدی را امتحان می‌کند، احساس وابستگی و ناکارآمدی می‌کند. تله‌های اطاعت و وابستگی اغلب همراه یکدیگر هستند. مطیع‌سازی راهی مؤثر برای وابسته نگه‌داشتن یک شخص است.

اگر بیش از اندازه خود را هم‌سو با دیگران نشان دهیم، حس منحصر به فرد بودن را از دست می‌دهیم. اگر بیش از هرچیز روی خودمان و بی‌همتایی‌مان تمرکز کنیم، نمی‌توانیم در جمع و به دیگران تعلق داشته باشیم.