بریده‌هایی از کتاب شهریار

از این رو نیازی نیست که شهریار دارای تمام صفات نیکی باشد که قبلاً برشمردیم اما باید تظاهر به داشتن این ویژگیها کند. حتی می‌توانم بگویم اگر کسی دارای همه خصایص نیکو بوده و همیشه مطابق با آن رفتار کند درمی‌یابد که این ویژگیها بسیار مضر هستند، شهریار باید تظاهر به داشتن این صفات کند. نشان دهد که مردی مهربان، وفادار به قول خویش، دلسوز، مؤمن و نیکوکار است. در حقیقت نیز باید چنین باشد. اما باید در موقع نیاز بداند که چگونه برخلاف آنچه بوده عمل کند.

کسانی که روش تقلید از روباه را بهتر فرا گرفته‌اند به موفقیت بیشتری دست یافته‌اند.

به همین دلیل نیز شهریار خردمند در جایی که به زیانش تمام می‌شود نباید پایبند عهد و پیمان خویش بماند. زیرا دیگر دلایلی که باعث دادن این قول شده وجود ندارد. اگر همه مردم خوب بودند بد عهدی کار شایسته‌ای نبود. اما از آنجاییکه آدمیان موجوداتی بدعهد و پیمان هستند و بر سرقول خویش با پادشاه نیستند، پادشاه نیز نباید بر سر قول و پیمان خویش با آنان بماند. کدام شهریار است که برای بدعهدی خویش بهانۀ خوبی نداشته باشد.

آنان که فقط چون شیر عمل می‌کنند نادان‌اند.

وقتی پادشاه مجبور است رفتار حیوانی داشته باشد، باید رفتار حیواناتی چون روباه و شیر را بیاموزد.

در تمام حکایات آموزگار موجودی نیم حیوان و نیم انسان است و اشاره به این دارد که پادشاه باید هردو خوی انسانی و حیوانی را بیاموزد. زیرا در غیر این‌صورت نمی‌تواند دوام بیاورد.

باید بدانید که برای مبارزه دو راه وجود دارد، از طریق قانون یا زور. اولین راه مخصوص انسان است. و دومین راه روش بهایم. اما از آنجاییکه که روش اول مؤثرتر واقع نمی‌شود لازم است به روش دوم روی آورد. در نتیجه شهریار باید استفاده خوب و درست از روش انسان و حیوان را به خوبی بیاموزد.

تجربیات دنیای معاصر نشان می‌دهد پادشاهانی موفق به انجام کارهای بزرگ شده‌اند که اعتباری برای قول و وعده‌های خود قائل نبوده و با مکر و تزویر بر اصول درستکاری غلبه کرده‌اند.

شهریار باید مورد علاقه یا موجب ترس باشد نتیجه می‌گیریم که مردم مایلند شهریار را دوست بدارند، اما خواست شهریار است که مردم از او در هراس باشند شهریار خردمند باید بر آنچه تحت کنترلش می‌باشد تکیه کند نه بر چیزی که مورد علاقه و توجه مردم است. تنها باید تلاش کند که از برانگیختن نفرت مردم خودداری کند.

می‌توان ترس را بدون ایجاد نفرت در دل رعایا انداخت.

مردم از آزار کسی که مورد علاقه‌شان است ابایی ندارند اما از آسیب رساندن به کسی که از او می‌ترسند پروا دارند.

هم مردم به او علاقه‌مند باشند و هم از او بترسند. اما از آنجائیکه ترکیب این دو احساس بسیار دشوار است بهتر است که مردم از او وحشت داشته باشند. زیرا بطور کلی می‌توان گفت انسان موجودی ناسپاس، چاپلوس، دروغگو و فریبکار است.

‌با نشان دادن یک یا دو نمونه خشونت شهریار بسیار مهربانتر و خوش قلب‌تر از کسانی است که با محبت زیاد اجازه ناامنی و بی‌نظمی می‌دهند و در نهایت کشور را به قتل و غارت می‌کشانند.

سخاوت و خست اکنون در باب اولین صفتی که در بالا برشمردم شروع می‌کنم. می‌گویم بهتر است پادشاه معروف به سخاوت و بخشندگی باشد، اما اگر واقعاً بخشنده باشد گرفتار خواهد شد.

ظالم یا مهربان، بهتر است محبوب باشید یا عامل ایجاد ترس و وحشت

هیچ کاری ویران کننده‌تر از بخشایش و گشاده دستی نیست زیرا هرچه بیشتر ببخشید نا‌توان‌تر شده و حتی گرفتار فقر خواهید شد. آنگاه مورد تحقیر قرار می‌گیرید و برای گریز از فقر به کارهایی دست می‌زنید که مورد نفرت و انزجار مردم قرار می‌گیرید. ‌بنابراین عاقلانه‌تر است که پادشاه در نظر دیگران خسیس و ممسک باشد، البته مایه سرزنش است اما مورد انزجار مردم نیست، در حالیکه با سخاوت معروف به غارتگری خواهید شد که هم موجب سرزنش است و هم نفرت.

در روزگار ما کسانی موفق بوده‌اند که ممسک بوده‌اند، همیشه افراد بخشنده گرفتار شداید شده‌اند.

برخی از ویژگیهائی که مورد تحسین است موجب نابودی حکومت می‌شود و آنچه که به‌نظر مورد نکوهش است امنیت و موفقیت حکومت را به همراه خواهد داشت.

بنابراین شهریار برای حفظ حکومت خود باید ناپرهیزگار باشد و هرجا که نیاز باشد از این ویژگی بهره گیرد.

‌در حقیقت اگر کسی بخواهد در همه کارها نیکوکار و پاکدامن باشد در میان این همه افراد ناپرهیزگار چیزی جز غم و اندوه درو نخواهد کرد.