بریده‌هایی از کتاب ماجرای فکر آوینی

«المُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِنُ» همین است. گاهی تفسیر نادرستی از احادیث ارائه می‌شود؛ مثلاً در معنای این حدیث می‌گفتند که مؤمن آینهٔ مؤمن است و عیب‌هایش را می‌گوید. این تفسیر اشتباهی، بد نیست؛ ولی در تفسیر عرفانی، مؤمنِ اول انسان است و مؤمن دوم خداست که در قرآن به آن اشاره شده است: (هو اللّهُ... الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ)؛ یعنی مؤمن، اسم خداست. این مؤمن آینهٔ آن مؤمن است. آن «عالمٌ بِکُلِّ شَیء» در آینهٔ این مؤمن تجلی پیدا می‌کند و او هم عالم می‌شود. در فلسفهٔ ملاصدرا این مسئله معروف است به «اتحاد علم و عالم و معلوم».

حضرت رسول (ص) وارد مسجدی می‌شوند و می‌بینند که عده‌ای دور کسی اجتماع کرده‌اند. پیامبر (ص) می‌پرسند که آن شخص کیست. (این از ویژگی‌های پیامبر (ص) بود که از کنار هیچ واقعه‌ای بی‌اعتنا عبور نمی‌کردند.) پاسخ می‌دهند که «علامه» است. پیامبر (ص) می‌فرماید که علامهٔ چیست؛ یعنی صاحب کدام علم است که باعث شده علامه‌اش بخوانند. اصحاب جواب می‌دهند که علامهٔ علم انساب است و آگاه به ماجرای جنگ‌های اعراب و دورهٔ جاهلی و اشعار و زبان عربی. ایشان (ص) می‌فرماید: «ذَاک عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ»؛ یعنی این علمی است که نه دانستنش فایده‌ای دارد و نه ندانستنش به انسان ضرری می‌زند.

علم چیست. پیامبر (ص) پاسخی می‌دهند که ۱۴۰۰ سال برای عرفا، فلاسفه و متکلمان محل تفسیر بوده است. در این فرصت، پیامبر (ص) این واژه را که در قرآن بارها آمده است، تشریح می‌کنند: «إنّما العلم ثلاثةٌ.» ایشان (ص) می‌فرمایند که علم سه گونه بیش نیست: «آیَةٌ مُحْکمَةٌ، أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ، أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ»؛ این علم است. «إِنَّمَا» در این روایت، ادات حصر است؛ یعنی این است و جز این نیست. «وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ»؛ غیر از این «فضل» است. اسمش علم نیست.

سید مرتضی آوینی، حکیم هنرمندی بود که بی‌شک مقام او، مقام «معلم» است. معلم اندیشه‌ها و سلوک فکری و فرهنگی کسانی که در ساحت انقلاب اسلامی راه می‌پیمایند.

بشری که در زندگی‌اش لذت اصل باشد، مسئولیت نمی‌پذیرد. تفاوتی بنیادی در کار است: دنیای توسعه‌یافته مبتنی بر رهایی و لذت است، و دنیای متدین مبتنی بر تکلیف.

عجله و تکاثر، یکی از مبانی سبک زندگی غربی است.

رسانه‌ها با انتشار تعابیر واحد در همه‌جای عالم، پیام واحد خود را به همه می‌رسانند و ارزش‌های مدرنیته را در آن‌ها نهادینه می‌کنند. این‌گونه دیگر ضرورتی ندارد که سربازان غرب بیایند در خیابان‌های ما قدم بزنند که ما مدرن بشویم.

چیست. اسلام و دمکراسی اساساً ربطی به هم ندارند. دمکراسی خواست جامعهٔ مدنی است و ما فهمیدیم که جامعهٔ مدنی مبتنی بر نسبیت است؛ در نتیجه با اسلام جمع نمی‌شود.

دیدن مسابقهٔ فوتبال در واقع، تجربهٔ نود دقیقه خلسهٔ روحی و فکری است. اگر مواد مخدر و الکلیسم با تغییرات فیزیولوژیک زمینهٔ غفلت و فراموشی را فراهم می‌کنند، سینما، ورزش مدرن، موسیقی‌های خاص و... بستر روان‌شناختی و روحیِ فراموشی را از طریق تولید لذت و هیجان فراهم می‌کنند. عارضه و اثر فراموشی، لذت و هیجان است. نقطهٔ مقابل فراموشی «یادآوری» است که مفهوم دینی آن «ذکر» است، و ذکر همان است که به انسان یادآوری کرده و متذکر حقایق می‌شود؛ چه بودن و چگونه بودن را یادآوری می‌کند.

کسی که برای سؤالاتش پاسخی نیابد، ناچار است سؤالاتش را به فراموشی بسپارد. بسیاری از شئون اجتماعی در غرب مدرن، به جهت همین «فراموشی» تولید شده‌اند.

بسیاری از شئون اجتماعی در غرب مدرن، به جهت همین «فراموشی» تولید شده‌اند.

حجابی که مشهورات بر فکر و ذکر می‌اندازد و فشاری که عوام‌زدگی بر گُرده اندیشه وارد می‌آورد، مانع نورانی شدن فکر و مایه جهالت و سطحی‌نگری است؛

دعوت می‌کنیم آوینی را نه از طریق اینستاگرام و پوستر گرافیک، بلکه از طریق کتاب‌هایش بشناسید.

تو چطور گورخواب را در مملکت خود می‌بینی، ولی حالا که پایت آن‌طرف باز شده، کودکانی را که زیر چرخ تانک‌ها له می‌شوند، نمی‌بینی؟! چطور نمی‌توانی مصداق آن کسی باشی که به جای آن پیام دوپهلو، از ظلم و بی‌عدالتی در دنیا حرف بزنی؟!

چرا آوینی و ما باید با این‌ها مخالف باشیم؟ چون هر جا مدل نئولیبرالی و سیستم سرمایه‌داری نئولیبرال ظاهر می‌شود، نتیجهٔ آن کارتن‌خوابی، فقر، بی‌عدالتی و ظلم به اکثریت محرومِ مردم و حقوق میلیونی مدیران اشرافی رانت‌خوار است

معمولاً در انقلاب‌هایی که می‌خواهند به سمت سازندگی بروند، اگر مدل جدیدی برای خود در حوزهٔ پیشرفت و اقتصاد و اجتماع طراحی نکنند، به دام تکنوکرات‌ها می‌افتند.

تکنوکرات‌ها وظیفهٔ احیای سیستم نئولیبرالی را در ایران داشتند؛ سیاستی که نتیجهٔ آن فقر بخش عظیم جامعه و حقوق‌های نجومی برای عده‌ای قلیل است.

تکنوکرات‌ها عامل پیوند بین سرمایه‌داری و روشن‌فکری بودند و در دولت موسوی و سازندگی حضور داشتند.

به آن‌هایی که علاقه‌مند هستند آثار شهید آوینی را مطالعه کنند توصیه می‌کنم از کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب آغاز کنند، کتاب حلزون‌های خانه‌به‌دوش و آغازی بر یک پایان، رستاخیز جان، فردایی دیگر؛ این‌ها بهترین و مهم‌ترین کتاب‌های شهید آوینی هستند که فوق‌العاده هستند و جای‌گزین ندارند.

بدبختی در زمان مدیریت آقای زم کار می‌کردیم.