بریده‌هایی از کتاب ماجرای فکر آوینی

معنای دمکراسی را «حکومت مردم بر مردم» می‌دانند؛ یعنی منبع اعتباربخشی به خوبی و زشتی و حقانیت و بطلان هر گزاره‌ای، ارادهٔ جمعی مردم است.

اما جان سخن شهید آوینی این است: آن کسی که نمی‌فهمد اومانیسم و مدرنیته بنیاداً انصراف وجه از دین و دین‌داری و حقیقت است، معلوم است یا دین‌داری را نفهمیده است یا مدرنیته را.

منظور آنان از بشر در اصطلاحِ «اصالت بشر» یا «بشرمداری» همین انسانی است که گوشت و پوست و استخوان دارد و شهوت و غریزه و جاه‌طلبی و شهرت‌طلبی. از نظر آنان، انسان با همین ویژگی‌هاست که اصالت دارد.

اومانیسم را می‌توان با این نمادها معرفی کرد: آثار هنری لئوناردو داوینچی، میکل‌آنژ، رافائل و سروانتس. این‌ها نمادهای ادبی، هنری و فرهنگی اومانیسم است

متقدم‌ترین مفهومی که غرب را با آن می‌شناسند، اومانیته یا اومانیسم است.

انسان در تفکر دینی، خلیفه‌الله و در صورت کامل خویش، وجه‌الله است. خداوند اگر فرشتگان را امر به سجده می‌کند بر آدم، همین آدم است: آدم به مثابهٔ خلیفه‌الله و وجه‌الله، نه انسانی که علی‌الاصاله بوزینه‌ای است با مغزی پیچیده‌تر که توان سخن گفتن نیز دارد.

کار که به تعیین استراتژی‌ها در قبال ایران می‌رسد، حق و باطل درمی‌آید.

انسانِ تک‌ساحتی، کتاب معروف «هربرت مارکوزه»، یکی از کتاب‌های بسیار محبوب شهید آوینی است. آوینی می‌گوید وقتی جوان بوده است، کتاب انسان تک‌ساحتی را طوری می‌گرفته که همه آن را ببینند و بفهمند که دارد اثر مارکوزه را می‌خواند. این کتاب با رویکرد انتقادی به غرب نوشته شده است

دنیای نیهیلیست هم اخلاق دارد، اما از نوع عمل‌گرا؛ چون بدون اخلاق نمی‌توان دنیا را مدیریت کرد. ما اخلاق را این‌طور نمی‌بینیم. از نگاه ما، فعل شرّ، باطن شرّ دارد.

ردّیه‌ای که غزالی بر آرای ابن‌سینا می‌نویسد، به گفتهٔ برخی از حکمای معاصر ما، زمینهٔ رشد فلسفهٔ اشراق را فراهم می‌کند و سبب رشد شیوه‌های جدیدی در عرصهٔ فلسفه و حکمت اسلامی می‌شود؛ یعنی ما بخشی از تفکرمان را مدیون درشت‌گویی‌های غزالی هستیم.

ردّیه‌ای که غزالی بر آرای ابن‌سینا می‌نویسد، به گفتهٔ برخی از حکمای معاصر ما، زمینهٔ رشد فلسفهٔ اشراق را فراهم می‌کند و سبب رشد شیوه‌های جدیدی در عرصهٔ فلسفه و حکمت اسلامی می‌شود؛ یعن

وقتی که فرهنگ و تفکر غربی سیطره می‌یابد، عینک انسان عینک مدرن می‌شود و نمی‌تواند طور دیگری ببیند. باید جان بکّند تا از این حجاب بیرون بیاید.

آن‌ها بهرهٔ خود را از فلسفهٔ اسلامی از طریق آندلس برده بودند، ولی ما با آن‌ها آشنایی نداشتیم.

«هنر» و «فلسفه» زودتر از دیگر شئون تمدنی، پدیدار می‌شوند.

نماد انسان مدرن، اسطورهٔ «پرومته» است. به عبارت دیگر، برخی حکما «پرومته» را معرفی‌کنندهٔ نگرش‌های انسان‌شناختی بشر مدرن می‌دانند. برای فهم مختصات انسان‌شناختی بشر مدرن، شناخت اسطورهٔ پرومته به ما کمک خواهد کرد. پرومته، اسطورهٔ طغیان علیه خداوند است. در اسطورهٔ پرومته، بشر از طغیان علیه خداوند نه تنها متضرر نمی‌شود که بهره‌مندی از آتش، نعمتی است که این طغیان برای او به ارمغان می‌آورد.

اهل حکمت و فضیلت، به «وقت» که همانا باطن زمان است، وقوف پیدا می‌کنند و مختصات تاریخی و تمدنی خود و ماهیت حقیقی رخدادهای پیرامون خود را بهتر از هرکسی باز می‌شناسند؛ آن‌گاه حکمت از زبان و قلم آن‌ها می‌تراود و «معلم» دیگران می‌شوند.

«زمان آگاهی»، «خودآگاهی تاریخی» و «وقت شناسی» امتیاز اهل حکمت و فضیلت از دیگرانی است که گرفتار عادات روزمره شده‌اند. اهل حکمت و فضیلت، به «وقت» که همانا باطن زمان است، وقوف پیدا می‌کنند و مختصات تاریخی و تمدنی خود و ماهیت حقیقی رخدادهای پیرامون خود را بهتر از هرکسی باز می‌شناسند؛ آن‌گاه حکمت از زبان و قلم آن‌ها می‌تراود و «معلم» دیگران می‌شوند. سید مرتضی آوینی، حکیم هنرمندی بود که بی‌شک مقام او، مقام «معلم» است

«زمان آگاهی»، «خودآگاهی تاریخی» و «وقت شناسی» امتیاز اهل حکمت و فضیلت از دیگرانی است که گرفتار عادات روزمره شده‌اند. اهل حکمت و فضیلت، به «وقت» که همانا باطن زمان است، وقوف پیدا می‌کنند و مختصات تاریخی و تمدنی خود و ماهیت حقیقی رخدادهای پیرامون خود را بهتر از هرکسی باز می‌شناسند؛ آن‌گاه حکمت از زبان و قلم آن‌ها می‌تراود و «معلم» دیگران می‌شوند. سید مرتضی آوینی، حکیم هنرمندی بود که بی‌شک مقام او، مقام «معلم» است

«زمان آگاهی»، «خودآگاهی تاریخی» و «وقت شناسی» امتیاز اهل حکمت و فضیلت از دیگرانی است که گرفتار عادات روزمره شده‌اند. اهل حکمت و فضیلت، به «وقت» که همانا باطن زمان است، وقوف پیدا می‌کنند و مختصات تاریخی و تمدنی خود و ماهیت حقیقی رخدادهای پیرامون خود را بهتر از هرکسی باز می‌شناسند؛ آن‌گاه حکمت از زبان و قلم آن‌ها می‌تراود و «معلم» دیگران می‌شوند.

تکنیک و رسانه، انسان مختار و با ارادهٔ نافذ را نمی‌پذیرند و بی‌آن‌که در اراده و اختیار انسان باشند، نفوذ می‌کنند. آنچه خودشان اقتضا می‌کنند به وجود می‌آورند.