بریده‌هایی از کتاب اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟

ابتدا ما به ابزارهایمان شکل می‌بخشیم اما بعد از مدتی آنها به ما شکل می‌دهند.

وقتی آی‌ـ پاد می‌تواند کلکسیون موسیقی یک فرد عادی را در خودش ذخیره کند، چرا کتابخوان نتواند کل کتابخانه شخصی او را در خودش جای دهد.

اینترنت با بیشتر رسانه‌های جمعی‌ای که جایگزین آنها شده است یک فرق مهم و مشخص دارد: اینکه این رسانه دوسویه است. ما می‌توانیم از طریق اینترنت هم پیام ارسال کنیم، هم دریافت. همین باعث شده که این سیستم برای ما بسیار مفیدتر از سایر رسانه‌ها باشد. قابلیت تبادل اطلاعات به صورت آنلاین، آپلود و دانلود، اینترنت را به شاهراهی برای تجارت و بازرگانی تبدیل کرده است.

در یک مقیاس کلی، می‌توان گفت، شکل کنونی تمدن حاصل استفاده ما از فناوری است.

رسانه تأثیرات مثبت یا منفی‌اش را درست بر سیستم عصبی می‌گذارد.

مک‌لوهان معتقد بود هر وقت رسانه جدیدی ظهور می‌کند، مردم طبیعتا اسیر اطلاعات ــ محتوایی‌ــ می‌شوند که رسانه با خودش می‌آورد.

در بی‌کلامیِ تمام آن کتاب‌ها، نوعی آرامش موج می‌زد، آرامشی حاصل از آمادگی آنها برای اینکه چند سال، حتی چند دهه، منتظر خواننده‌شان بمانند تا بیاید و آنها را از مکانی که برایشان در نظر گرفته شده بیرون بکشد.

شاید اکنون داریم وارد مرحله نهایی تثبیت فناوری می‌شویم. داریم با آغوش باز از ورود جنون به روح و جانمان استقبال می‌کنیم.

ما دوست داریم با دوستان، اعضای خانواده و همکارانمان در ارتباط باشیم. به عبارتی، دوست داریم حس کنیم که به همه چیز متصلیم ــ و از این حس که اتصالمان قطع شده متنفریم. اما اینترنت عادات فکری ما را برخلاف اراده ما تغییر نمی‌دهد بلکه آنها را به اراده ما تغییر می‌دهد.

ما، از لحاظ عصبی، همان چیزی می‌شویم که فکر می‌کنیم.

هر چه از دوران سقراط فاصله گرفتیم و علی‌الخصوص پس از ارسطو و کتاب مابعدالطبیعه‌اش، فیلسوفان به دو دسته کلّی تقسیم شدند: فیلسوفان هنر زندگی و فیلسوفان نظری سیستماتیک.

برخی افراد مطالعه کامل یک کتاب را دیگر از مُد افتاده یا حتی احمقانه تلقی می‌کنند ــ معتقدند این کار مثل این است که خودت لباست را بدوزی یا حیوانی را سلاخی کنی تا گوشتش را بخوری.

«موضع همیشگی ما در مقابل تمامی رسانه‌ها، یعنی همین موضع که نحوه استفاده از آنهاست که اهمیت دارد، موضع خنثی و بی‌خاصیتِ کسی است که از فناوری هیچ سرش نمی‌شود. » زیرا محتوای یک رسانه صرفا «آن تکه‌گوشت لذیذی است که سارق جلوی سگ نگهبانِ ذهن ما می‌اندازد تا حواسش را پرت کند. » ۵

بنابراین عجیب نیست که انعطاف‌پذیری عصبی را با بیماری‌های ذهنی مختلف، از افسردگی گرفته تا اختلالات وسواسی و توهم شنیدن صدا مرتبط می‌دانند. فرد مبتلا هرچه بیشتر روی نشانه‌های بیماری‌اش تمرکز کند، نشانه‌ها با عمقی بیشتر در مدارهای عصبی‌اش حک می‌شوند. در بدترین حالت، ذهن به خودش می‌قبولاند که بیمار است.

کریستین روزن، از مرکز سیاست عمومی و اخلاق در واشنگتن دی‌سی، اخیرا در یادداشتی از تجربیاتش در استفاده از کیندل برای خواندن رمان نیکلاس نیکلبی اثر دیکنز نوشت. او در این یادداشت، ضمن تأکید بر همان نگرانی جانسون می‌نویسد: «هرچند من در ابتدا کمی با این ابزار مشکل داشتم اما خیلی زود خودم را با صفحه نمایش آن سازگار کردم و در استفاده از دکمه‌های حرکتی آن در میان صفحات مهارت یافتم. با وجود این، چشم‌های من آرام و قرار نداشتند و مثل مواقعی که تلاش می‌کنم تا برای زمانی مشخص از طریق رایانه‌ام مطالعه کنم، از این گوشه به گوشه دیگر می‌چرخیدند. در این میان، عواملی که حواس مرا پرت می‌کردند، کم نبودند. مثلاً من در ویکیپدیا دنبال مدخل دیکنز می‌گشتم اما ناگهان به لینکی از یک داستان کوتاه دیکنز با نام تقاطع ماگبی برخوردم و در تله خرگوشی اینترنت افتادم. بیست دقیقه طول کشید تا من از اینترنت رها شوم و به مطالعه نیکلبی در کیندل برگردم.

کروویتز خودش قربانی آن نوع کوری‌ای شده است که مک لوهان قبلاً درباره‌اش هشدار داده بود: ناتوانی در مشاهده اینکه چطور تغییر در شکل یک رسانه می‌تواند باعث تغییر در محتوای آن نیز شود.

هر ابزاری، حتی وقتی امکانات جدیدی فراهم می‌سازد، محدودیت‌هایی را نیز بر ما تحمیل می‌کند. هر قدر بیشتر از آن استفاده کنیم، بیشتر در قالب و کارکرد آن فرو می‌رویم.

«هر فناوری فکری، وقتی با تاروپود ساختار می‌آمیزد و چنان در خرده‌ساختارهای حیاتی متنوع آن نفوذ می‌کند که دیگر نمی‌توان بدون آسیب رساندن به کل ساختار این فناوری را از آن جدا کرد، جزئی حیاتی از آن ساختار می‌شود. »

وقتی حافظه‌مان را به یک ماشین وابسته می‌کنیم، در واقع بخش بسیار مهمی از تفکر و حتی هویتمان را هم وابسته می‌سازیم.

کتاب از سد گرامافون نیز گذشت، همان‌طور که قبلاً از سد روزنامه گذشته بود. گوش دادن جای خواندن را نگرفت. اختراع ادیسون عمدتا برای پخش موسیقی استفاده شد تا نشر نثر و نظم. حتی در قرن بیستم هم کتابخوانی در برابر هجوم تازه‌ای از تهدیدهای به‌ظاهر مرگبار مقاومت کرد: سینما، رادیو و تلویزیون. امروزه کتاب همچنان مثل گذشته رایج است و دلایل متعددی وجود دارد که بپذیریم آثار چاپی در مقیاسی نسبتا بزرگ همچنان تا سال‌های آینده تولید و مطالعه خواهند شد. درست است که کتاب‌های چاپی در مسیر نابودی حرکت می‌کنند، اما این مسیری قریب به یقین طولانی و پرپیچ‌وخم خواهد بود.