بریده‌هایی از کتاب استالین

او همهٔ خویشاوندان تروتسکی را از صفحهٔ روزگار محو می‌کرد تا دشمن خود را به جنون بکشاند؛ حتی دورترین اقوام او را، حتی دایهٔ نوه‌اش را!

نخستین آزمایش اتمی شوروی در ۲۹ اوت ۱۹۴۹ با موفقیت انجام شد. ارباب به هدفش دست یافت: به امریکا رسیده بودند، آن هم در کوتاه‌ترین زمان. پس از انفجار با گشاده‌دستی به دانشمندان خود پاداش داد و گفت: «اگر یک سال و نیم دیر می‌کردیم، احتمالاً می‌بایست آن را روی خودمان آزمایش می‌کردیم.»

سرلشکر نیروی هوایی، واسیلی استالین، سه هفته پس از مرگ پدر از ارتش اخراج و از حق پوشیدن لباس نظامی محروم شد. یک ماه پس از آن هم دستگیرش کردند. تازه در بهار ۱۹۶۱ بود که پسر مقتدر ارباب به طور کامل آزاد شد؛ آزاد شد تا بمیرد.

سرلشکر نیروی هوایی، واسیلی استالین، سه هفته پس از مرگ پدر از ارتش اخراج و از حق پوشیدن لباس نظامی محروم شد. یک ماه پس از آن هم دستگیرش کردند. تازه در بهار ۱۹۶۱ بود که پسر مقتدر ارباب به طور کامل آزاد شد؛ آزاد شد تا بمیرد.

«فغان، فغان بر تو، شهر عظیم بابل، شهر قدرتمند! زیرا در ساعتی داوریت فرا رسید» (مکاشفه، ۱۸:۱۰).

ترفند محبوب ایوان مخوف آن بود که وانمود کند در حال مرگ است و آنگاه ببیند درباریان نگون‌بختش چه رفتاری از خود نشان می‌دهند، سپس از بستر بیماری برمی‌خاست و سخت مجازات می‌کرد تا دیگران عبرت بگیرند. از قرار معلوم، ایوان مخوف تجربهٔ ترک پایتخت را هم داشته تا به درباریان بفهماند بدون تزار چقدر ناتوانند.

اگر انقلاب اقتضا می‌کند، باید از خود شیطان هم بهره‌برداری شود

انقلابْ زهر و تیغ و طناب را تقدیس می‌کند.

رفقا را فقط باید با معیار منفعت آنان برای امور سنجی

انقلاب همیشه به تئاتر می‌ماند

«لنین بارها بلشویک‌های به‌اصطلاح قدیمی را مسخره می‌کرد و حتی می‌گفت انقلابیون را در پنجاه سالگی باید نزد پدرانشان فرستاد. در این شوخی ناخوشایند اندیشه‌ای جدی نهفته بود: هر نسل انقلابی، در مرزی مشخص، به مانعی در راه پیشبرد همان ایده‌ای تبدیل می‌شود که خود آن را به دوش می‌کشید.»

بله، خفقان بود. بله، ترس بود. بله، مرگ حتمی بود. ولی حتی در روم هم، در روزگاران مخوف‌ترین مجازات‌های نرون، به‌هرحال کسانی پیدا می‌شدند که به‌صراحت در سنا علیه قیصر سخن بگویند. آنان می‌دانستند که این کار در حکم مرگ است، ولی سخن می‌گفتند. علنا!

هشتاد درصد کلیساهای روستایی تعطیل شده بود، ولی همه با تحسین و تمجید از چند کلیسایی سخن می‌گفتند که به دستور استالین دوباره باز شدند.

۱۹ نفر از ۲۱ عضو کمیسیون به‌زودی در گودال‌های بی‌نشانی خواهند آرمید و در پاکسازی‌های استالین نابود خواهند شد. ولی اینک آنان با جوش و خروش برای نابودی انسان‌های دیگر فعالیت می‌کنند.

او پیوسته زمان کم‌تری را در محل کار خود سپری می‌کند و به جای آن در خانه می‌نشیند و زبان فارسی می‌آموزد تا اشعار خیام را به زبان اصلی بخواند.

از دفتر خاطرات ا. شیتس، معلم تاریخ: «در شهرستان به‌صراحت از قحطی صحبت می‌شود. دهقانان به طور غریزی تاکتیکی را به کار می‌بندند که در همه‌جا رواج یافته است: تاکتیک پنهان‌کردن نان، آن هم پنهان‌کردنی هنرمندانه، به شکلی که به هیچ عنوان نمی‌توان آن را یافت... به همین علت، اخبار شگفت‌انگیزی به گوش می‌رسد: در اُدسا برای شکار نان کشیک می‌دهند؛ در قفقاز، این انبار غلهٔ کشور، در رستوران‌ها انگار که معجزه‌ای رخ داده باشد، می‌نویسند: " ناهار با نان".»

در آن زمان بسیاری از افراد، طبق عادت دورهٔ پیش از انقلاب، دفتر خاطرات می‌نوشتند. بخش عظیمی از این دفترها در روزهای ترور به همراه نویسندگانشان ناپدید شدند. کسانی که محتاط‌تر بودند، مانند پدر من، و در انتظار دستگیری به سر می‌بردند، خودشان خاطراتشان را سوزاندند.

استالین در سوچی همواره پیراهن و شلوار ابریشمی سفیدی می‌پوشد و شلوارش را در چکمه‌های سیاهش فرو می‌کند. در مورد چکمه یک بار به همقطاران وفادارش که در سوچی همراه او بودند، گفته بود: «خیلی به‌دردبخور است. می‌شود چنان به پوزهٔ بعضی از رفقا لگد زد که دندان‌هایشان بیرون بریزد.»

انحلال گردهمایی مؤسسان با آرامش بی‌سابقه‌ای انجام شد. کبا یقین یافت که همان نخستین فشارها روحیهٔ روشنفکران را درهم شکسته است. «نوکران سرمایه‌داران و زمینداران»، «سرسپردگان دلار امریکا»، «قاتلان پس‌کوچه‌ها» ــ پراودا با چنین واژگانی نخستین مجلس روسیه را که آزادانه برگزیده شده بود، تشییع می‌کند. بیست سال بعد، استالین در همین پراودا با واژگان مشابهی دیبِنکو و دیگر بلشویک‌های قدیمی را که شادمانه این مجلس را منحل کرده بودند، تشییع می‌کند.

پدر من در سفری به پتروگراد، در ایستگاه قطار تصاویر رهبران را می‌بیند: لنین، تروتسکی، زینوویف... تصویری از کبا نیست. چنین تصویری وجود نداشت. مردم نیز نام او را نشنیده بودند. در آن زمان، او نقش‌های درجه دوم را بازی می‌کند. این عقیدهٔ راسخ بسیاری از مورخان است.