بریده‌هایی از کتاب باران خوبی ها

در کنار همهٔ ابعاد دین، نباید از بُعد زیبایی دین غافل شویم. دین لازم است، دین مفید است، دین ارضا کنندهٔ بسیاری از خواسته‌های اساسی انسان است، اما یادمان باشد که دین زیبا هم هست. نباید این زیبایی را یک امر فرعی در مسیر دین‌داری تصور کنیم.

بعضی وقت‌ها سؤال از «راه» برای این است که زودتر به مقصد برسیم و خودمان را از رفتن به سوی خدا و عوارض سخت آن خلاص کنیم. باید زرنگ باشیم و مچ نفسمان را بگیریم.

مردم بیشتر بر اساس ذهنیت‌هایشان زندگی می‌کنند تا آگاهی‌هایشان

افزایش علم، موجب افزایش دین‌داری است و اگر کسی تحصیلات بالاتری داشت ولی دین‌دارتر نشد، باید به دنبال ریشه‌یابی مشکل خود باشد. امیرالمؤمنین (ع) در روایت دیگری می‌فرماید: «الْعِلْمُ یهْدِی إِلَی الْحَق؛ علم به سوی حق هدایت می‌کند» کار علمی، ناخودآگاه انسان را به سمت پذیرش حق سوق می‌دهد و با چنین فردی ساده‌تر می‌توان حرف حق را در میان گذاشت.

رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «إِذَا أَتَی عَلَی یومٌ لَا أزدَادٌ فِیهِ عِلمَاً یقَرِّبُنِی إِلَی اللَّهِ فَلَا بارَک اللهُ لِی فِی طُلُوعِ شَمسِه؛ اگر روزی بر من بگذرد که در آن علمی که مرا به خدا نزدیک کند بر خود نیفزایم، خدا آن روز را برای من مبارک قرار نداده است.»

امام سجاد (ع) می‌فرماید: «وَ أَمَّا حَقُّ السَّمْعِ فَتَنْزِیهُهُ عَنْ أَنْ تَجْعَلَهُ طَرِیقاً إِلَی قَلْبِک إِلَّا لِفُوَّهَةٍ کرِیمَةٍ تُحْدِثُ فِی قَلْبِک خَیراً أَوْ تَکسِبُ خُلُقاً کرِیماً، فَإِنَّهُ بَابُ الْکلَامِ إِلَی الْقَلْبِ، یؤَدِّی إِلَیهِ ضُرُوبُ الْمَعَانِی عَلَی مَا فِیهَا مِنْ خَیرٍ أَوْ شَرٍّ؛ اما حق گوش این است که آن را پاک نگهداری از اینکه هر چیزی را به قلبت وارد کنی و این مجرای قلب را جز برای دهانی که خیری به آن افزاید یا اخلاق ارزشمندی به آن بخشد، نگشایی. گوش دریچهٔ ورود سخن به قلب است و مفاهیم خوب و بد را به آن می‌رساند.»

کسی که به دلیل زشتی غیبت، غیبت نمی‌کند، زیبایی‌گراست، ولی کسی که از ترس جهنم غیبت نمی‌کند، منفعت‌گراست. روشن است که مقام زیبایی‌گرایی، خیلی بالاتر از منفعت‌گرایی است.

یکی از راه‌های به دست آوردن احساس عظمت خداوند متعال و به دل نشاندن آن، سجده و رکوع طولانی است. کسی که سجده و رکوعش را طولانی نمی‌کند، گویا به عظمت خدا سر زده و نگاهی کرده و بعد هم زود سر از سجده برداشته که مبادا شکوه و جلال الهی و قدرت الوهیت و مقام ربوبی خداوند، او را تحت تأثیر قرار دهد. گویا نمی‌خواسته که عظمت خدا را بپذیرد. هر کس سجده‌اش را طولانی کند، انگار خودش را در معرض این قرار داده که خدای بزرگ از او دلبری کند.

زشت‌ترین کلامی که یک انسان می‌تواند بگوید، «دلم می‌خواهد» است. نگاه و فلسفه‌ای که انسان به زندگی در این عالم دارد، باید در متن زندگی او جریان داشته باشد. دنیای اطراف ما به گونه‌ای طراحی شده که ما باید قطعاً از یک چیزهایی چشم بپوشیم و به فایده و ضررش هم کاری نداشته باشیم. کمال انسان به این است که قدرت چشم‌پوشی داشته باشد. این قدرت چشم‌پوشی حتی جدا از بحث منفعت و ضرر است، یعنی حتی اگر کاری در ظاهر برای انسان شیرین و لذت‌بخش هم بود، باید توانایی کنار گذاشتن آن را داشته باشد.

نکته‌ای که در باب محرومیت‌های خود نباید از آن غافل شویم، دائمی بودن این محرومیت‌ها است. فراموش نکنیم محرومیت‌های انسان تمامی ندارد. هر محرومیتی را هم که برطرف کنیم، محرومیت دیگری باقی می‌ماند، یا در زندگی ما ایجاد می‌شود. داستان محرومیت در زندگی انسان همیشگی و بی‌پایان است، مگر اینکه انسان خودش را به بلاهت بزند و خود را به «خوشی نابجا» دچار سازد.

علم و دانش به یادگیری نیست. بلکه نوری است که خدا در دل کسی که می‌خواهد او را هدایت کند، قرار می‌دهد. اگر طالب علم هستی ابتدا بندگی حقیقی را در جان خود جستجو کن. و علم را به وسیلهٔ عمل‌کردن بیاموز و از خدا طلب فهم کن تا خدا همه چیز را به تو بفهماند.»

«درک» و «درد»؛ لازمهٔ یک سؤال خوب

ما در مسیر معنوی، «به خدا رسیدن» که نداریم، به «سمت خدا رفتن» داریم. در مورد خدا، رسیدن به مقصد و توقف نداریم، حرکت داریم. بعضی‌ها راه «رسیدن» به خدا را می‌پرسند تا خیالشان از «رفتن و حرکت» به سوی خدا راحت شود

توبه عملیات خودشکنی و پرورش استعداد نقدِ خود و رهایی نفس از اسارت طبیعی خود است. به همین دلیل است که اولیای خدا هرچند گناهی هم مرتکب نمی‌شدند ولی همیشه اهل توبه، انابه و استغفار بودند.

روزی یکی از غلامان پیامبر (ص)، به نام ثَوْبان که محبت شدیدی به پیامبر داشت و اصلاً تاب دوری آن حضرت را نداشت، در حالی که رنگش تغییر کرده و جسمش نحیف شده بود، نزد پیامبر (ص) آمد. پیامبر (ص) علت این حال او را جویا شد، او در جواب گفت: «من هیچ بیماری‌ای ندارم، به جز اینکه وقتی شما را نمی‌بینم، مشتاق دیدارتان می‌شوم و به زیارت شما می‌آیم. اما امروز به یاد قیامت افتادم، از این می‌ترسم که در قیامت شما را نبینم، چون اگر وارد بهشت نشوم که تکلیفم روشن است، اگر هم وارد بهشت شوم، شما در جایگاه پیامبران هستید و مرتبهٔ من خیلی پایین‌تر از این است که شما را ببینم.» اینجا بود که این آیه نازل شد: «وَ مَنْ یطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِک مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ مِنَ النَّبِیینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ؛ و هرکس که از خدا و رسولش اطاعت کند (در قیامت) همراه کسانی خواهد بود که خدا به ایشان نعمت داده است که پیامبران، راستگویان، شهدا و نیکوکاران هستند.» او تمنای دیدار داشت، خدا هم به این تمنایش احترام گذاشت

بعضی می‌گویند: «می‌خواهم امام زمان (عج) را ببینم تا از او بپرسم...» وقتی به او می‌گویی: «کسی که به دیدار امام زمان (عج) نائل شود که دیگر چیزی نمی‌خواهد!»، می‌گوید: «آخر من حضرت را ببینم که چه کار کنم؟!» یعنی هنوز دیدن امام زمان (عج) را ابزاری می‌بیند. نگاه و دیدن، یک تقاضا و یک تمناست. دیدن، در امور معنوی آخرین فعلی است که بالاترین خواسته و نیاز آدمی است. اگر کسی متقین را ببیند، بعد از آن خدا و لقاءالله است. البته این دیدن، یک رؤیت با چشم دل و با تمام وجود است

در راه خدا حرکت کردن، سختی‌های زیبایی دارد که کسانی که از دور نگاه می‌کنند تصور می‌کنند این سختی‌ها خیلی تلخ هستند، در حالی که برای اهلش بسیار هم شیرین هستند. از سختی‌ها فرار نکن، به خدا اعلام کن که من تا آخر هستم! آن‌وقت می‌بینی که سختی‌هایت مدام تکامل می‌یابد، نسبت به سختی‌های قبلی برایت آسایش پدید می‌آید و همچنان در این مسیر حرکت می‌کنی!

قاعدهٔ دنیا: دسترسی به چیزی با عمل به ضد آن! یک قاعدهٔ طبیعی در دنیا وجود دارد که توجه به آن تواضع را در نظر انسان معقول جلوه می‌دهد. آن قاعده این است که در این دنیا، رسیدن به خیلی چیزها از راه ضد آن ممکن است. مثلاً یکی از راه‌های پولدار شدن، قرض دادن به دیگران است. یا مثلاً اگر غذای زیادی بخوری، ضعیف و مریض می‌شوی. غذا کم بخور تا قوی و سالم شوی. خیلی چیزها در این دنیا برعکس است. مثلاً باید محبت کنی ولی چشم‌داشت نداشته باشی تا بیشتر محبوب شوی. ولی انسان فکر می‌کند اگر چشم‌داشت نداشته باشد، هرچه محبت کند، به او پس نمی‌دهند. اتفاقاً وقتی محبت کردی و توقع محبت نداشتی، سرازیر شدن محبت‌های فراوان به سوی شما آغاز می‌شود.

حضرت در ادامهٔ بیان ویژگی‌های متقین می‌فرماید: «وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَی الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ؛ (متقین) گوششان را تنها برای علم نافع وقف می‌کنند.»

حضرت در ادامهٔ بیان ویژگی‌های متقین می‌فرماید: «وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَی الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ؛ (متقین) گوششان را تنها برای علم نافع وقف می‌کنند.»