بریده‌هایی از کتاب چرا می خوابیم؟

انسان راست‌قامت اولین موجودی بود که از آتش استفاده می‌کرد و آتش یکی از مهم‌ترین عواملی – اگر نگوییم مهم‌ترین عامل – بود که ما را قادر ساخت تا از درختان پایین بیاییم و روی زمین سفت زندگی کنیم.

بدون استثنا، هرگونهٔ جانوری که تا امروز مورد مطالعه قرار گرفته است می‌خوابد، یا کاری بسیار شبیه به آن را انجام می‌دهد. این موضوع شامل حشرات، مانند مگس‌ها، زنبورها، سوسک‌ها و عقرب‌ها؛ ماهی‌ها، از کوچک‌ترین آنها گرفته تا بزرگترین کوسه‌ها؛ دوزیستان، مانند قورباغه و خزندگان مانند لاک‌پشت‌ها، اژدهاهای کومودو و آفتاب‌پرست‌ها می‌شود. همه خواب واقعی دارند. با بالارفتن از نردبان تکاملی متوجه می‌شویم که همهٔ انواع پرندگان و پستانداران هم می‌خوابند: از موش‌ها گرفته تا طوطی‌ها، کانگوروها، خرس‌های قطبی، خفاش‌ها و البته ما انسان‌ها. خواب جهانی است.

ما دریافتیم که یک شب خواب کامل، مسیر ارتباطیِ بین نواحی عمیق مغز را که موجب ایجاد تمایلات مربوط به لذت می‌شوند و مناطق مرتبهٔ بالاتری که این هوس‌ها را کنترل می‌کنند، ترمیم می‌کند. بنابراین خواب فراوان می‌تواند سیستم کنترل تکانه در مغز را بازگرداند و ترمزهای مناسبی را برای پرخوری ایجاد کند.

بدون خواب کافی، پلاک‌های آمیلوئید در مغز و به‌خصوص در مناطق ایجادکنندهٔ خواب عمیق ایجاد می‌شوند، به آنها حمله می‌کنند و باعث تخریب آنها می‌شوند. از بین رفتن خواب عمیق NREM در اثر این حمله، توانایی حذف آمیلوئید از مغز را در شب کاهش می‌دهد و در نتیجه رسوب بیشتر آمیلوئید ایجاد می‌شود. آمیلوئید بیشتر، خواب عمیق کمتر، خواب عمیق کمتر، آمیلوئید بیشتر و ...

تمام زمانی که کافئین در سیستم بدن شما وجود دارد و مادهٔ شیمیایی خواب (آدنوزین) را مسدود می‌کند، آدنوزین به تجمع در بدن ادامه می‌دهد. مغز شما از این افزایش جریان آدنوزین که مشوق خواب است آگاه نیست، زیرا دیوار کافئینی که شما ایجاد کرده‌اید مانع درک آن می‌شود.

هنگامی‌که پذیرنده‌ها به‌دلیلِ تجزیهٔ کافئین خالی می‌شوند، آدنوزین دوباره وارد می‌شود و کاملاً آنها را می‌پوشاند. هنگامی‌که این اتفاق می‌افتد، شما با یک فشار شدید آدنوزین، که اشتیاق شدیدی برای خوابیدن ایجاد می‌کند، مورد حمله قرار می‌گیرید – همان حالت سقوط کافئین که در بالا ذکر شد.

محققان خاطرنشان کردند که عنکبوت‌ها در هنگام مصرف کافئین، در ساختن تارهای طبیعی و منطقی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای ناتوان بودند، حتی در مقایسه با سایر داروهای قوی مورد آزمایش.

پس از نفت، کافئین دومین کالای معامله‌شده روی کرهٔ زمین است. تاکنون در نسل بشر، کافئین طولانی‌ترین مدت و بیشترین حجم مصرفِ بدون نظارت را داشته شده است و شاید الکل تنها رقیب آن باشد و تا امروز نیز چنین است.

یکی از دانشمندان خواب گفته است، «اگر خواب عملکردی کاملاً حیاتی نداشته باشد، بزرگ‌ترین اشتباهی است که فرایند تکاملی تاکنون مرتکب شده است»

از کجا می‌دانید که آیا به‌طورِ معمول خواب کافی دارید یا نه؟ بااینکه یک ارزیابی بالینی خواب برای حل کامل این مسئله مورد نیاز است، اما یک راه آسان این است که به این دو سؤال ساده پاسخ دهیم. اول اینکه، آیا، به‌هنگامِ صبح و وقتی از خواب بیدار می‌شوید، می‌توانید ساعت ده یا یازده صبح دوباره بخوابید؟ اگر جواب «بله» باشد، به‌احتمالِ‌زیاد اندازه یا کیفیت خواب شما کافی نیست. دوم آنکه، آیا می‌توانید قبل‌ازظهر بدون کافئین عملکرد بهینه‌ای داشته باشید؟ اگر جواب «خیر» است، به‌احتمالِ‌زیاد برای درمان وضعیت کمبود مزمن خوابتان در حال خوددرمانی هستید.

هنگامی‌که می‌خوابید، چه اتفاقی برای آدنوزینِ انباشته‌شده می‌افتد؟ در هنگام خواب، تخلیهٔ گسترده‌ای صورت می‌گیرد، به‌طوری‌که مغز فرصت کاهش و حذف آدنوزین روز را پیدا می‌کند. خوابِ شب، سنگینیِ فشار خواب را کاهش می‌دهد و بار آدنوزین را سبک‌تر می‌کند. پس از تقریباً هشت ساعت خواب سالم در بزرگ‌سالان، پاک‌سازی آدنوزین کامل می‌شود. همین که این روند به پایان برسد، تصادفاً فعالیت گروه موزیکِ ساعت بیولوژیکی هم دوباره شروع و تأثیر انرژی‌بخش آن نزدیک می‌شود.

بیش از ۸۰ درصد از دبیرستان‌های دولتی در ایالات‌متحده قبل از ساعت ۸:۱۵ دقیقه صبح باز می‌شوند. تقریباً ۵۰ درصد از این مدارس قبل از ساعت ۷:۲۰ شروع به کار می‌کنند. اتوبوس‌های مدارسی که ۷:۲۰ باز می‌شوند، معمولاً از حدود ۵:۴۵ صبح شروع به جمع‌آوری بچه‌ها می‌کنند. در نتیجه، برخی از کودکان و نوجوانان باید ساعت ۵:۳۰، ۵:۱۵ یا حتی زودتر از خواب بیدار شوند و این کار را پنج روز در هفته و به‌مدت سال‌ها انجام دهند. این حماقت است.

ناسا نسبت به سایر سازمان‌ها دربارهٔ مزایای حرفه‌ای خواب بیشتر می‌داند. اواسط دهه ۱۹۹۰، این سازمان، علم خوابیدن در محل کار را به‌نفع فضانوردانش تصحیح کرد. آنها دریافتند که چرت کوتاه به‌مدت بیست‌وشش دقیقه، عملکرد در کار را ۳۴ درصد بهبود می‌بخشد و بیش از ۵۰ درصد هم هوشیاری عمومی را افزایش می‌دهد. این نتایج، فرهنگِ به اصطلاح چرت‌زدن را در بین تمام کارکنان زمینی این سازمان هم به‌وجود آورد.

این رابطهٔ عاشقانه یک کار پژوهشی بیست‌ویک‌ساله را آغاز کرده است که از زمانی که من استاد روان‌پزشکی دانشکدهٔ پزشکی هاروارد بودم شروع شد و تا امروز که استاد علوم اعصاب و روان‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، هستم ادامه دارد.

نقل‌قول جالبی در مورد موضوع خواب و عواطف از کارآفرین آمریکایی جوزف کاسمن خلاصه می‌کنم: «بهترین پُل بین ناامیدی و امید، یک خواب خوب شبانه است.»

حالت بیداری را عمدتاً به‌عنوان دریافت‌کننده (تجربه‌کردن و یادگیری مداوم از دنیای اطراف‌تان)، خواب NREM را به‌عنوان حالت بازتاب (ذخیره و تقویت آن مواد اولیهٔ مربوط به مهارت‌ها و واقعیت‌های جدید) و خواب REM را به‌عنوان یکپارچه‌ساز (اتصال این مواد اولیه با یکدیگر و با تمام تجربیات گذشته و در نتیجه ایجاد مدلی دقیق‌تر از چگونگی عملکرد جهان، از جمله بینش‌های خلاقانه و توانایی‌های حل مسئله) در نظر می‌گیرند.

رؤیا دیدن شامل مجموعه‌ای از مزایای منحصربه‌فرد برای همهٔ گونه‌هایی، ازجمله انسان، است که به‌اندازهٔ کافی خوش‌شانس هستند که آن را تجربه کنند. از جملهٔ این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: یک وان از مواد شیمیایی مربوط به اعصاب که آرامش‌بخش است و شدت خاطرات دردناک را کاهش می‌دهد، و یک فضای واقعیت مجازی که در آن مغز دانش گذشته و حال را باهم می‌آمیزد و در ایجاد خلاقیت الهام‌بخش است.

متأسفانه، جغدها به‌صورتِ مزمن بیشتر در معرض خواب ناکافی هستند، زیرا مجبورند با چکاوک‌ها از خواب بیدار شوند، اما شب‌ها تا دیروقت نمی‌توانند بخوابند. بدین‌ترتیب مجبور می‌شوند بیش‌ازحد به خودشان فشار آورند. بنابراین، به‌دلیلِ این کمبود خواب دچار بیماری‌های بیشتری ازجمله افسردگی شدید، اضطراب، دیابت، سرطان، حملهٔ قلبی و سکتهٔ مغزی می‌شوند.

اگر شما یک جغد شبانگاهی هستید، احتمالاً یکی از والدینتان (یا هردو) جغد هستند. متأسفانه، جامعه از دو جهت با جغدهای شب نسبتاً ناعادلانه رفتار می‌کند. اولاً به آنها برچسب تنبل‌بودن می‌زند، چون، به این دلیل که جغد شب تا ساعت‌های اولیه صبح نخوابیده است، عادت دارد صبح‌ها دیرتر بیدار شود. دیگران (معمولاً چکاوک‌های صبحگاهی) یک فرض نادرست دارند و آن این است که ترجیح خواب شب بر خواب صبح یک انتخاب است و اگر جغدهای شب آن‌قدر بی‌انضباط نبودند، می‌توانستند زودتر بیدار شوند. آنها براساسِ این فرض نادرست جغدهای شب را ملامت می‌کنند.

جایی که شکسپیر می‌گوید: «خواب گره از کلاف سردرگم دلهره‌ها می‌گشاید.»