بریده‌هایی از کتاب درمان شوپنهاور

سه انقلاب عمده فکری، انگاره محوریت انسان را مورد تهدید قرار می‌دهد. نخست اینکه کوپرنیک اثبات کرد زمین، مرکزی که همه اجرام، دور آن می‌گردند، نیست. دوم اینکه داروین اطلاع داد انسان کانون زنجیره حیات نیست، بلکه همچون سایر موجودات، حاصل تکامل شکلهای دیگر حیات است. سوم اینکه فروید نشان داد انسان، ارباب خانه خود نیست و بیشتر رفتارهای او تابع نیروهای خارج از آگاهی است. بدون تردید شوپنهاور در این انقلاب فکری، نقشی مشابه فروید دارد، ولی هرگز به تأثیر او اشاره نمی‌شود. آرتور شوپنهاور چندین سال پیش از تولد فروید، این فرضیه را مطرح ساخت که نیروهای زیست‌شناسانه زیادی بر انسان حکومت می‌کند، ولی او با خودفریبی، تصور می‌کند فعالیتهای خود را آگاهانه برمی‌گزیند.

انسان توسط روح زیست‌شناسانه به تسخیر درآمده، تحت سلطه آن قرار گرفته، و از خویشتن جدا شده است، زیرا هرگز به دنبال علایق خود نمی‌رود، بلکه به دنبال خواسته‌های فرد سومی می‌رود که در آینده به دنیا می‌آید.

شادمانی و خوشی جوانی انسان، بخشی به دلیل آن است که در حال بالا رفتن از تپه زندگی، مرگ را که در سوی دیگر دامنه آن حضور دارد، نمی‌بیند.

افلاطون نتیجه گرفته که عشق، درون فردی می‌شکفد که عاشق است، نه درون فردی که عاشق او می‌شوند.

شوپنهاور می‌گوید سرنوشت زن بسیار جذاب نیز همچون مرد بسیار عاقل و باهوش، تنها زندگی کردن است، چون سایر افراد، از شدت حسادت کور می‌شوند و نمی‌خواهند فرد برتر از خود را ببینند. بنابراین چنین زن و مردی، هرگز دوست صمیمی همجنس ندارند.

بیشتر رنجهای انسان، ناشی از جذب شدن به سوی آرزوها و امیال است. به محض برآورده شدن یکی از آنها، لحظاتی احساس لذت و رضایت می‌کند، ولی خیلی زود، ملال به سراغ او می‌آید و تا برآورده شدن یکی دیگر از آرزوها، از بین نمی‌رود. شوپنهاور این ویژگی را در انسانها، چنین توصیف می‌کند: آرزو، رضایت ناپایدار، و آرزوهای دیگر.

مذهب، در واقع پدیده‌هایی مثل وحی، پیشگویی، محافظت از حکومت، برترین منزلت و آوازه رفیع را همراه این امتیاز ارزشمند دارد که آموزه‌هایی را در دوران حساس کودکی، در ذهن انسان حک کند، تا در آینده، اندیشه‌هایی ذاتی و جبلی شوند.

تولستوی به شوپنهاور لقب نابغه‌ای کامل در میان همه انسانها داده است. ریشارد واگنر، شوپنهاور را هدیه بهشتی می‌نامد. نیچه می‌گوید پس از خریدن نسخه‌ای کهنه از کتاب شوپنهاور، از کتابخانه‌ای قدیمی در لایپزیک، دارای زندگی متفاوتی در مقایسه با گذشته شد و تأکید می‌کند: «اجازه دادم آن نابغه بی‌نظیر و اندوهگین بر ذهن من تأثیر بگذارد». شوپنهاور ظاهر روشنفکری دنیای غرب را تغییر داد و اگر او ظهور نمی‌کرد، بدون تردید، فروید، نیچه، هاردی، ویتگنشتین، بکت، ایبسن، و کنراد، بسیار متفاوت و ضعیف بودند.

این امر، کوچکترین ناراحتی را برای من، تبدیل به بزرگترین می‌کند و ایجاد ارتباط با مردم را بسیار دشوار می‌سازد.

اصول مستحکم جهان‌بینی ما، و همچنین ژرفا و سطوح آنها، در سالهای کودکی پایه‌ریزی می‌شود. چنین بینشی، متعاقبا نضج می‌گیرد و تکامل می‌یابد، ولی ماهیت آن، تغییرناپذیر است.

اگر زندگی به تکه پارچه‌ای گلدوزی‌شده تشبیه شود، در نیمه نخست، رویه پارچه، و در نیمه دوم، پشت آن مورد توجه قرار می‌گیرد. پشت پارچه، شاید زیباتر نباشد، ولی آموزندگی بیشتری دارد، زیرا به هم پیوستگی رشته‌های نخ به خوبی ملاحظه می‌شود.

از روشهای معدودی که می‌تواند مردم را خوشحال کند، حرف زدن راجع به مشکلات تازه، یا آشکار ساختن بعضی از نقایص خودتان است.

فلسفه، جاده‌ای در ارتفاعات کوهستان و دورافتاده است که هرچه انسان در آن بالاتر می‌رود، جاده را متروکتر می‌یابد. هرکس در این جاده گام می‌گذارد، هرگز نباید هراسی به دل راه دهد، بلکه باید همه احساسات را پشت سر نهد و با شجاعت در برف زمستان، راه بگشاید. در آن صورت، خیلی زود، دنیا را زیر پای خویش می‌بیند. لکه‌های ناهموار جهان، همتراز می‌شود و دیگر هیچ صدای گوشخراشی شنیده نمی‌شود. از آنجا گردی دنیا را آشکارا خواهد دید. همواره در هوای پاک و سرد کوهستان می‌ماند و هنگامی که همگان در شب مرده گرفتار مانده‌اند، او به خورشید می‌نگرد.

رنجهای بزرگ، احساسات مربوط به رنجهای کوچکتر را از بین می‌برند. برعکس، در غیبت رنجهای بزرگ، حتی کوچکترین دردسر و مزاحمت، عذابی بزرگ همراه دارد.

برای آرزوها باید مرز قائل شد، اشتیاق را مهار کرد، بر خشم چیره شد و همواره این واقعیت را به ذهن سپرد که هرکس، تنها می‌تواند به بخش بسیار اندکی از آنچه داشتنش ارزشمند است، دست یابد.

هیچ رویدادی به اندازه شنیدن بدبختی افراد، انسان را دچار لذت نمی‌کند.

بهتر است اجازه دهیم مردم همان باشند که هستند، نه اینکه آنها را به گونه‌ای در نظر بگیریم که نیستند. هرگز نباید خشم و نفرت را جز در کردار، آشکار کرد. حیوانات خونسرد، زهر دارند. می‌توان مردم را با برخورد مؤدبانه و دوستانه، مطیع کرد. رفتار مؤدبانه، با طبیعت انسان، همان نسبت گرما با موم را دارد.

آنچه را دشمن نباید بداند، به دوست نگویید. همه روابط شخصی را رمز و رازی پنهان برای خود نگه‌دارید و با سایر افراد حتی دوستان صمیمی در میان نگذارید. هر موضوع بی‌اهمیتی که راجع به ما بدانند، با تغییر شرایط، تبدیل به نقطه ضعف ما می‌شود. عدم پذیرش احساساتی همچون عشق و نفرت، نیمی از خرد جهان به حساب می‌آید. نیم دیگر خرد، حرف نزدن و باور نکردن است. مادر سلامت و امنیت، بی‌اعتمادی است.

«تماس با مردم، همواره پیآمدی سرشار از آلودگی دارد. ما به دنیایی هبوط کرده‌ایم که افرادی بیچاره و قابل ترحم در آن سکونت دارند و در واقع متعلق به ما نیستند. باید تعداد اندک افراد بهتر را گرامی داشت. به دنیا آمده‌ایم تا سایر افراد را راهنمایی کنیم، نه اینکه همنشین آنها باشیم. »

فرد مستعد را همچون تیراندازی می‌دانست که هدفی را می‌زند که سایر افراد نمی‌توانند آن را بزنند، ولی نابغه را تیراندازی می‌دانست که هدفی را می‌زند که سایر افراد نمی‌توانند آن را ببینند