بریده‌هایی از کتاب کوهنوردی با نیچه؛ خود شدن

نیچه، این عذب ابدی، باور داشت که ازدواج می‌تواند دو شکل متمایز اما قطعی داشته باشد؛ یا صرفاً «حماقتی طولانی» باشد که در آن دو بیچارهٔ ناامیدْ نیازمندی خود را پشت تمام جلوه‌های یک زندگی سنتی پنهان می‌کنند: «افسوس! این پلیدی روح در میان دو تن! این خرسندی تأسف‌بار میان دو تن!» وقتی من و کارول ازدواج کردیم، قسم خوردیم که هرگز «این پلیدی روح میان دو تن» را از یاد نبریم. اشتیاق او برای کوهنوردی با من -خطر کردن با هم- به گونه‌ای وفاداری به این سوگند بود. نیچه باور داشت که ازدواج می‌تواند اشتباهی ابدی باشد یا چیزی فراتر «ارادهٔ دو فرد برای خلق یک تن واحد که از هر دو فراتر باشد؛ تکریم یکدیگر، برای مشتاقانی که چنین اراده‌ای دارند، من این را ازدواج می‌دانم.»

۱۸۸۳، بعد از ترک دوبارهٔ دوستان و خانواده‌اش و فرار به سیلس‌ماریا به یاد آوردم: «علاقه‌ام را به همه چیز از دست داده‌ام... بی‌اندازه احساس ناتمامی می‌کنم و آن‌قدر از هدر دادن و ضایع کردن کل زندگی خلاقه‌ام آگاهم که قابل بیان نیست.»

یک بزرگسال مسئول بودن، فارغ از همه چیز، یعنی راضی شدن به زندگی‌ای که اساساً از انتظارات و استعدادهایی که فرد داشته یا هنوز دارد، فارغ است. یعنی تبدیل شدن به همان انسانی که همیشه آرزو کرده‌ایم، نباشیم.

برای خود اهدافی تعیین کن؛ اهدافی والا و باشکوه، و در راه رسیدن به آنها رنج ببر! برای زندگی هیچ هدفی جز دنبال کردن اهداف والا و ناممکن نمی‌شناسم. فریدریش نیچه، یادداشت، ۱۸۷۳

بیشتر انسان‌ها، توده‌ها، هرگز تنهایی و خلوت را تجربه نکرده‌اند. آنها پدر و مادر را ترک می‌کنند، اما فقط برای بودن در کنار همسر؛ و بی‌صدا تسلیم قیود و آسایش جدید می‌شوند. آنها هرگز تنها نیستند و هرگز با خود ارتباط برقرار نمی‌کنند. هرمان هسه، بازگشت زرتشت، ۱۹۱۹

برای نیچه تراژدی خوبی‌هایی هم دارد؛ ثابت می‌کند که رنج می‌تواند چیزی ورای رنج بردن محض باشد؛ رنج در تلخی ناب خود نیز هنوز می‌تواند هدایت و حتی زیبا و والا شود. یونانیان باستان با پذیرفتن تراژدی به جای انکار آن، راهی برای غلبه بر بدبینی که به‌سرعت داشت مدرنیته را در برمی‌گرفت، یافته بودند.

زیباشناسی (استتیک) که از واژه‌ای یونانی سرچشمه می‌گیرد و به معنای درک کردن، حس کردن و دریافتن است. سیلنوس تنها با درک متفاوت از جهان و با حس کردن عمیق آن می‌تواند خشنود باشد.

ابرانسان نیچه -به طور کلی فلسفه‌اش- انتزاعی نیست

قهرمان وجودی نیچه هم موجب ترس است، هم منبع الهام

برای خود اهدافی تعیین کن؛ اهدافی والا و باشکوه، و در راه رسیدن به آنها رنج ببر! برای زندگی هیچ هدفی جز دنبال کردن اهداف والا و ناممکن نمی‌شناسم.

برای خود اهدافی تعیین کن؛ اهدافی والا و باشکوه، و در راه رسیدن به آنها رنج ببر! برای زندگی هیچ هدفی جز دنبال کردن اهداف والا و ناممکن نمی‌شناسم.

«چه می‌کنی اگر روز یا شبی، اهریمنی قدم به تنهاترین تنهایی‌ات بگذارد و بگوید: باید این زندگی حالا و بر تو گذشته را هزاران بار دیگر دوباره و دوباره، به دفعات، از سر بگذرانی؛ و هیچ چیز تازه‌ای در آن نخواهد بود، اما هر رنج و شادمانی، هر فکر و حسرتی، هر چیز کوچک و بزرگی که در زندگی‌ات بوده، به سویت باز می‌گردد با همان شکل و توالی زمانی -حتی همین عنکبوت و نور مهتاب میان درختان و حتی این لحظه و خود من...»

«راضی به دوباره زیستن این زندگی هستیم؟»

بیشتر انسان‌ها، توده‌ها، هرگز تنهایی و خلوت را تجربه نکرده‌اند. آنها پدر و مادر را ترک می‌کنند، اما فقط برای بودن در کنار همسر؛ و بی‌صدا تسلیم قیود و آسایش جدید می‌شوند. آنها هرگز تنها نیستند و هرگز با خود ارتباط برقرار نمی‌کنند. هرمان هسه، بازگشت زرتشت، ۱۹۱۹

وقتی کوهنوردی می‌کنی، در برابر کوهستان تسلیم می‌شوی. گاهی سُر می‌خوری و به جلو پرت می‌شوی. گاهی تعادلت را از دست می‌دهی و نقش زمین می‌شوی. این قصهٔ تلاش برای پیچیدن در مسیر درست، کشاندن نفس امروز خود به سوی چیزی دست‌نیافته اما دست‌یافتنی، ولی دور از دسترس است. حتی زمین خوردن هم می‌تواند درسی باشد. بالاخره در میانهٔ راه اتفاقی می‌افتد، شاید نه در بالاترین سطح. فرصتی است، به قول نیچه، برای «خود شدن».

«درون هر انسانی کودکی نهفته است که می‌خواهد بازی کند.»

نیچه اعتقاد داشت که جستجو برای تجربهٔ زیباشناسانه تنها راه تسکین هراس هستی است.

با رجوع به یونانیان باستان به این نتیجه رسید که قدرت بی‌نظیر آنها از جدال -اصطکاک مسابقه-که با آسایش فرسنگ‌ها فاصله دارد، سرچشمه می‌گرفت. اگرچه بیمار بودن می‌تواند در نهایت فرد را تسلیم خود کند، اما می‌تواند آزمایشی باشد که فرد قهرمانانه تحمل می‌کند. به گفتهٔ نیچه، یونانی‌ها وجود رنج و محدودیت انسان را انکار نمی‌کردند، برعکس، تلاش می‌کردند این رنج‌ها را تبدیل به هنر کنند.

. این درد توسط فرد کنترل می‌شود و خود پیامی دارد؛ می‌توانی تا قلهٔ بعدی دوام بیاوری؟ تا ستیغ صخرهٔ بعدی؟ زندگی اغلب رنج‌آور است، اما کوهنوردی به ما این امکان را می‌دهد که بر رنج خود کنترل داشته باشیم.

در سال ۱۸۷۲ انتشار زایش تراژدی در میان جامعهٔ زبان‌شناسی بین طرفداران معنای تحت‌الفظی و اگزیستانسیالیست‌ها شکاف به وجود آورد. لفظ‌گرایان اعتقاد داشتند که هدف مطالعهٔ ریشه‌های زبان، درک کامل آن است، یعنی فراتر از محدودیت‌های ترجمه رفتن برای درک معنای کلمات به همان شکلی که زمانی باستانیان درک می‌کردند. اما نیچه و گروه کوچکی از دیگر زبان‌شناسان اگزیستانسیالیست باور داشتند که این شکل سفر فکری در زمان هم بی‌مورد است، هم غیر ممکن، اینکه «وظیفهٔ زبان‌شناس فهم بهتر زمانهٔ خود با استفاده از جهان کلاسیک است.»