بریده‌هایی از کتاب نیلوفر و مرداب

هنگامی که راهبی جوان بودم می‌پنداشتم برای رسیدن به بینش‌های رهایی‌بخش باید سال‌ها تلاش کرد. اما حقیقت این است که در همین لحظه می‌توانید به بسیاری از آنها دست یابید. هنگامی که تنفس آگاهانه را تمرین می‌کنید، در همان لحظه، می‌فهمید که سرشار از زندگی هستید و این تجربهٔ شگفت‌انگیزی است. همین‌که بتوانید توجه ذهن را به بدن، که در «لحظهٔ حال» در حال انجام کاری است، معطوف و تنش‌ها را در آن شناسایی کنید، به یک بینش مهم دست یافته‌اید. اکنون، با بهره‌گیری از همین بینش، فرایند تشخیص بیماری‌های روانی را آغاز کرده‌اید. برای دستیابی به بینش رهایی‌بخش به هشت یا بیست سال تمرین نیاز ندارید.

در زندگی روزمره غالباً بدن در «لحظهٔ حال» در حال انجام کاری است، اما ذهن در گذشته و آینده سِیر می‌کند یا درگیر برنامه‌هایمان است. از همین رو، ذهن و بدن در هماهنگی کامل نیستند. اما هنگامی که آگاهانه نفس می‌کشیم و تمام توجه و تمرکزمان را به این عمل معطوف می‌کنیم، ذهن و بدن را متحد و هماهنگ می‌سازیم. تنفس آگاهانه به ما این توانایی را می‌دهد که بفهمیم در لحظهٔ حال در بدن و احساسات و ادراک و جهان اطرافمان چه چیزی واقعاً در حال رخ‌دادن است.

هنگامی که رنج‌ها ما را در بر می‌گیرند اولین عمل مؤثر این است که کارهایمان را متوقف کنیم و با تمام وجود به نفس‌کشیدنمان ـ‌یعنی عمل دم و بازدم‌ـــــ توجه کنیم. آنگاه شرایطی فراهم می‌شود که رنج‌هایمان را شناسایی کنیم و بپذیریم. در روبه‌رو شدن با رنج‌ها نباید احساساتی را که موجب ناراحتی می‌شوند انکار یا سرکوب کرد: نفس را فرو می‌دهم و می‌دانم که رنج هست. نفس را بیرون می‌دهم و به رنجم سلام می‌کنم.

بودا می‌گفت هیچ‌چیزی بدون غذا زنده نمی‌ماند. این حقیقت نه‌تنها دربارهٔ حیات جسمانی موجودات زنده، که در‌مورد حالات روانی نیز صادق است. گُل عشق برای زنده ماندن به آبیاری، توجه، و پرورش نیاز دارد. و اگر رنج‌هایمان دوام می‌آورند و زنده می‌مانند به این دلیل است که خوراک آنها را تأمین می‌کنیم. ما با رنج، پشیمانی، و غم‌هایمان همان کاری را می‌کنیم که حیوانات نشخوارکننده با غذاهایشان می‌کنند! جویدن، بلعیدن، بالاآوردن و سپس دوباره خوردن آنها!

یکدیگر‌باشند. خبر امیدوار‌کننده این است که تنها با یک تنفس آگاهانه، اتحاد ذهن و بدن تحقق می‌یابد.

خلق «ذهن‌آگاهی» ابتدایی‌ترین عمل برای خلق «ذهن‌آگاهی» این است که آگاهانه نفس بکشیم. به این معنا که با تمام وجود به عمل دم و بازدم خود توجه کنیم.

از طریق ذهن‌آگاهی است که می‌توان به وجود رنج در خود یا در جهان پی برد. در‌واقع، با آگاهی و توجه کامل به نفس‌کشیدن ـ‌یعنی عمل دم و بازدم‌ـــــ است که نیروی ذهن‌آگاهی را خلق می‌کنیم و می‌توانیم رنجمان را همچنان در آغوش بگیریم.

«ذهن‌آگاهی» بهترین شیوه برای کنارآمدن با رنج‌هاست، بدون اینکه رنج‌ها همهٔ زندگی‌مان را فراگیرند. «ذهن‌آگاهی» همان استعداد زیستن در لحظهٔ حال است. با آن می‌فهمیم که «اکنون» و «اینجا» واقعاً چه چیزی در حال رخ‌دادن است.

هرچند نمی‌توانیم از تمام رنج‌های زندگی در امان باشیم اما اگر بذرهای رنج را در درونمان آبیاری نکنیم، بسیار کمتر رنج می‌بریم.

چهار حقیقت ناب نخستین آموزه‌هایی که بودا، پس از روشن‌ضمیرشدنش، به بشریت تقدیم کرد دربارهٔ رنج بود. آنها را «چهار حقیقت ناب» می‌نامند. چهار حقیقت ناب بودا عبارتند از: انسان رنج می‌کشد؛ برخی اعمال رنج را پدید می‌آورند؛ می‌توان رنج را متوقف ساخت (می‌توان شادکام شد)؛ و اعمالی هستند که به توقف رنج‌بردن می‌انجامند (مرحلهٔ طلوع شادی).

قلب بودا از سنگ نبود! او نیز‌یک انسان بود، اما انسانی صاحب حکمت، بینش‌های روشن، و شفقت که می‌دانست چگونه به‌درستی رنج بکشد؛ پس بسیار کمتر رنج می‌کشید.

برای ممکن ساختن شادکامی به کمی رنج نیاز داریم. بیشترِ ما برای این کار در درون و پیرامون خود به اندازهٔ کافی رنج داریم، پس نباید رنج بیشتری بیافرینیم.‌

باید یاد بگیریم که چگونه، با محبتی بی‌اندازه، رنج‌های خودمان و رنج‌های جهان را در آغوش بگیریم و بپرورانیم.

ممکن است که در گِل‌و‌لای زندگی فرو رفته باشید و به‌آسانی می‌توان فهمید که گاه زندگی را گِل‌و‌لای فرامی‌گیرد. در این شرایط دشوارترین کار این است که تسلیم ناامیدی نشویم. زیرا هنگامی که ناامیدی شما را به زانو درمی‌آورد به هرجا که بنگرید تنها رنج را می‌بینید و احساس می‌کنید که در بدترین شرایط هستید. اما باید به یاد بیاوریم که رنج نوعی گِل‌و‌لای است که برای خلق لذت و شادی به آن نیاز داریم.

ما در هر یک از مراکز آموزشی پلام ویلِجمان در سرتاسر جهان، یک آبگیر‌نیلوفر آبی داریم. همه می‌دانند که برای روییدن نیلوفر‌ به گِل‌و‌لای نیاز است. اگرچه آن گِل‌و‌لای بدبوست اما رایحهٔ نیلوفر بسیار دلنشین است. اگر آن گِل‌و‌لای نباشد، نیلوفر شکوفا نمی‌شود. شما نمی‌توانید بر روی سنگ مرمر ‌نیلوفر‌برویانید. این گُل بدون گِل‌و‌لای نمی‌تواند شکوفا شود.

توانایی بهره‌مندی از شادی مستلزم این نیست که رنج‌هایمان را به صفر‌برسانیم. در‌واقع، مهارت شاد بودن مهارت درست رنج‌کشیدن نیز هست.

خوب بنگر! مردم به معبد می‌آیند تا در کنار من دعا و نیایش کنند تا همهٔ آن چیزهایی را که من سرزنش می‌کنم به دست آورند!

دومین تیر را خودمان شلیک می‌کنیم که همان واکنش‌ها، داستان‌پردازی‌ها، و اضطراب‌های ما نسبت به اتفاقات ناخوشایند و ناخواسته‌ای است که برای ما رخ داده‌اند.

باید تمرین کنیم آنچه را فرانسوی‌ها «بدبختـی‌های کوچک» می‌نامند از خود دور کنیم و توانایی‌ها و نیروی خود را صرف پذیرفتن و تسکین دردهای واقعیِ برآمده از بیماری‌ها و فقدان عزیزان کنیم؛

هر شب پیش از خواب دقایقی چند را به مرور آن روز اختصاص دهید و از خودتان بپرسید: «آیا امروز درجهتِ ایدئال‌هایم زندگی کرده‌ام؟» اگر دیدید که دو یا سه قدم درجهتِ ایدئال‌هایتان برداشته‌اید، به اندازهٔ کافی خوب عمل کرده‌اید و کافی است. اگر دیدید که چنان نکرده‌اید، به خودتان بگویید: «فردا بهتر عمل خواهم کرد.» در این کار هرگز خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. تنها به خودتان بنگرید و دریابید که آیا در راهی که آن را عمیقاً و به‌درستی ارج می‌نهید، پیش رفته‌اید یا نه.