بریده‌هایی از کتاب نیلوفر و مرداب

پس تمرین‌های ذهن‌آگاهی به‌معنای جنگیدن و یا سرکوب احساسات ناخوشایند نیست، بلکه برعکس به‌معنای در آغوش کشیدن آنها با مهربانی و عطوفت است. هنگامی که مادرْ کودک گریانش را با محبتی بی‌حدوحصر در آغوش می‌گیرد، نیروی آن عطوفت به بدن کودک نفوذ می‌کند. حتی اگر در ابتدا نداند که چرا کودکش رنج می‌کشد و مشکل اساسی کجاست، تنها با پناه‌دادن کودک در میان بازوانش موجب تسکین رنج‌های او می‌شود.‌ اگر با تنفس آگاهانه رنج‌هایمان را خوب شناسایی کنیم و با محبت در آغوششان بگیریم می‌توانیم آنها را تسکین دهیم.

اگر‌با تمام وجود به نفس‌کشیدن خود توجه کنید، تنها با دو یا سه تنفس آگاهانه می‌فهمید که حسرت و غمِ مربوط به گذشته و همچنین بلاتکلیفی، ترس، و نگرانیِ مربوط به آینده متوقف شده‌اند.

«ذهن‌آگاهی» به‌معنای آگاهی است. نیرویی است که به مدد آن می‌توانیم بفهمیم در لحظهٔ «حال» چه چیزی واقعاً در حال رخ‌دادن است. «ذهن‌آگاهی» یعنی وقتی دستمان را بالا می‌بریم حواسمان باشد که دستمان را بالا برده‌ایم، این یعنی ذهن‌آگاهی نسبت‌به کاری که انجام می‌دهیم. «ذهن‌آگاهی» یعنی هنگام نفس‌کشیدن بدانیم که داریم نفس می‌کشیم. اگر وقتی قدم برمی‌داریم دقیقاً به قدم‌هایمان توجه و دقت داشته باشیم، یعنی نسبت‌به قدم‌برداشتن خود «ذهن‌آگاهی» داریم. «ذهن‌آگاهی» همواره به‌معنای توجه به «چیزی» است. همان نیرویی است که به ما کمک می‌کند بفهمیم که در لحظهٔ حالچه چیزی در بدن، احساسات، ادراک و اطراف ما در حال رخ‌دادن است.

اگر بدانید چگونه از رنج‌ها به‌درستی بهره ببرید، می‌توانید شادی را پدید آورید. برای ممکن ساختن شادکامی به کمی رنج نیاز داریم. بیشترِ ما برای این کار در درون و پیرامون خود به اندازهٔ کافی رنج داریم، پس نباید رنج بیشتری بیافرینیم.‌

برای روییدن نیلوفر‌ به گِل‌و‌لای نیاز است. اگرچه آن گِل‌و‌لای بدبوست اما رایحهٔ نیلوفر بسیار دلنشین است. اگر آن گِل‌و‌لای نباشد، نیلوفر شکوفا نمی‌شود. شما نمی‌توانید بر روی سنگ مرمر ‌نیلوفر‌برویانید. این گُل بدون گِل‌و‌لای نمی‌تواند شکوفا شود.

نیلوفر‌و مرداب رنج و شادی، هردو، ماهیتی طبیعی دارند، به این معنا که ناپایدار هستند و مدام تغییر می‌کنند. هنگامی که گُل پژمرده می‌شود به کود تبدیل می‌شود. آن کود دوباره به روییدن گُل کمک می‌کند. و شادی نیز به همین شکل، طبیعی و ناپایدار است. شادی تبدیل به رنج می‌شود و رنج نیز تبدیل به شادی.

اگر‌ یاد بگیریم حضور رنج و شادی را در کنار هم ببینیم و ماهرانه از آنها بهره ببریم، آنگاه بیش از پیش در مسیر لذت از زندگی گام برمی‌داریم. هر روز، در این مسیر، کمی جلوتر می‌رویم و به‌تدریج درک می‌کنیم که رنج و شادی از هم جدا نیستند.

اینکه مهارت شادی، به‌طور هم‌زمان، مهارت درست رنج‌بردن نیز است. اگر بدانیم چگونه از رنج‌هایمان به‌درستی بهره ببریم، می‌توانیم آنها را دگرگون سازیم و بسیار کمتر ‌رنج بکشیم. برای تحقق شادی راستین، بسیار ضروری است که از چگونگی درست رنج‌بردن نیز آگاه شویم.

اگر به روشی آرام و آهسته روی نفس‌کشیدن خود تمرکز کنید، در حال تقویت نیروهای درونی‌تان هستید.

روش تجربهٔ شادی و لذت بسیار ساده است. آگاهانه نفس بکشید و ذهن و بدن را در لحظهٔ حال هماهنگ کنید. سپس با قراردادن خود در وضعیت تجربهٔ زندگی اینجایی و اکنونی اطراف خود را باز‌شناسید. سپس با شناسایی تمام عوامل مثبتی که در لحظهٔ حال در اختیار شما قرار دارند می‌توانید شادی و لذت را تجربه کنید.

زندگی هر کس دشواری‌ها و رنج‌های عظیم خودش را دارد. بااین‌همه، اگر عمر‌را در مقایسهٔ خود با دیگران و اندیشهٔ اینکه چمن زمین همسایهٔ ما چقدر سبزتر است به باد ندهیم، به‌عبارتی دقیق، اگر زمان و نیروی خود را با پرتاب‌کردن دومین تیر‌به‌سمتِ خودمان هدر ندهیم، می‌توانیم بسیار ماهرانه‌ترآن را هدایت کنیم.

در هیچ زمانی پیمودن هیچ راهی آسان نبوده است. خوب می‌دانم که مارا بودن بس دشوار است اما در بودا بودن هم دشواری‌های فراوانی است. هر یک از ما باید بکوشد با تمام وجود و از صمیم قلب نقش مخصوص خود را ایفا کند.»

باید بکوشیم نیرو و توانایی‌های خود را توسعه بخشیم و از آنها خوب نگهداری کنیم تا از این ذخیره برای مدیریت رنج‌های عظیم به‌درستی استفاده کنیم؛ و در همین بین، از درگیری با رنج‌ها و بدبختی‌های کوچک دوری کنیم.

اگر‌بدانیم چگونه این رنج‌های کوچک را مدیریت کنیم، دیگر مجبور نخواهیم بود شبانه‌روز رنجور باشیم. باید تمرین کنیم آنچه را فرانسوی‌ها «بدبختـی‌های کوچک» می‌نامند از خود دور کنیم و توانایی‌ها و نیروی خود را صرف پذیرفتن و تسکین دردهای واقعیِ برآمده از بیماری‌ها و فقدان عزیزان کنیم؛ چراکه برخلاف رنج‌ها و بدبختی‌های کوچک، این رنج‌های عظیم اجتناب‌ناپذیرند.

گاهی روزهای خود را با نگرانی دربارهٔ اینکه مثلاً «فلان شخص من را دوست ندارد» یا «گفتار و کردارم در گذشته درست نبوده است» یا «آن پیشرفتی که مدِ‌نظرم هست حاصل نخواهد شد» سپری می‌کنیم. این موارد نسبت به رنج‌های عظیمی مانند فقدان عزیزان رنج‌هایی کوچک هستند، اما آنها را چنان برای خود بزرگ جلوه می‌دهیم که در نهایت تمام ذهنمان را به خودشان مشغول می‌دارند.

حتی یک کودک هم می‌تواند با عمیق نگریستن دریابد که والدینش درگیر دشواری‌های بسیاری هستند و ازطرفی هم نمی‌توانند درد و رنج‌هایشان را مدیریت کنند و سامان دهند. طغیان این رنج‌های مدیریت‌نشده است که به‌سوی اطرافیان، مخصوصاً عزیزان، روانه می‌شود و موجب آزردگی و آسیب آنها می‌شود. درک‌کردن رنج [دیگران] ما را یاری می‌کند تا خشممان را دگرگون سازیم. هنگامی که شفقت در قلبتان زاده شود، به‌طور طبیعی می‌خواهید با دیگران در ارتباط باشید و کمکشان کنید تا کمتر‌رنج بکشند.

اولین کارکرد ذهن‌آگاهی این است که با آن رنج‌ها را شناسایی می‌کنیم و سپس مراقبت از آنها را به‌عهده می‌گیریم. پس اولین کار، شناسایی رنج‌ها است و دومین کار توجه‌کردن به آنها و پذیرفتن آنها.

ذهن‌آگاهی این توانایی را به ما می‌دهد که در روبه‌رو شدن با احساسات دردناک زمین‌گیر نشویم. می‌توانیم با چهره‌ای گشوده و لبخندزنان به پیشواز رنج‌هایمان برویم و به آنها بگوییم: «دردها، غم‌ها، و ترس‌هایم که همچون کودکانی گریان در درون من هستید، صبح به‌خیر. من شما را می‌بینم. من همین‌جا هستم، در کنار شما.»

رنج یک انرژی است. ذهن‌آگاهی نیز خود انرژی دیگری است که اگر بخواهیم می‌توانیم آن را فرابخوانیم تا بیاید و رنج را در بر گیرد. از همین رو، تمرین تنفس آگاهانه بسیار ضروری است، زیرا توانایی لازم را به ما می‌دهد تا در مسیر دگرگون‌سازی رنج‌ها گام‌های بعدی را محکم برداریم.

کافی‌ست به خودتان اجازه دهید که با توجه و تمرکز، به‌طور طبیعی، عمل دم و بازدم را انجام دهید. همچون خورشید صبحگاهی که پرتوهای فرح‌بخش خود را به‌سوی گُلی می‌گستراند که از سرمای شب به خودش پیچیده است؛ پرتوهای خورشید گُل را در آغوش می‌گیرند و جریان حیات‌بخش گرما به درون گُل نفوذ می‌کند و گُل می‌شکفد و باز می‌شود. آری، عمل دم را این‌چنین انجام دهید!