بریده‌هایی از کتاب پول

مدیران شرکت‌هایی که در فهرست بازار سهام قرار گرفته‌اند بسیار بیش از خود مالکان درباره شرکت اطلاعات دارند، بنابراین صاحبان شرکت‌ها نمی‌دانند که آیا مدیران به نفع آن‌ها کار می‌کنند و عملکرد خوبی دارند یا نه.

ارزش پول در مسئولیت نهادها نهفته است. نهادها می‌توانند ارزش آن را حفظ یا نابود کنند. برای این که پول نقش خود را به‌عنوان ابزار مهار آزمایش و سرمایه‌گذاری در آینده ایفا کند به نهادهایی نیاز داریم که می‌دانیم در آینده به‌نحوی مناسب و قابل پیش‌بینی عمل خواهند کرد. وقتی که نهادهای پولی اعتماد ما را از دست می‌دهند، چنان که در دوره تورم لگام‌گسیخته رخ می‌دهد، این کارکرد پول از بین می‌رود و مردم به جای دیگری پناه می‌برند: به پول کشورهای دیگر یا به کالا یا ملک ــ یعنی دارایی‌های ملموس.

نظریه بازی‌ها نشان می‌دهد که منش اخلاقی، مانند اعتبار، ممکن است در بازی‌های تکرارشونده مؤثر باشد. معنای این گفته آن نیست که آدم‌هایی با منش خوب در نهایت خودخواهند؛ بنابر تعریف چنین نیستند. اما شاید این نکته راتوضیح دهد که آنان چرا دوام می‌آورند و چرا جوامع‌شان به احتمال بیشتر بقا می‌یابد. مردم نیک‌منش اخلاقی رفتار می‌کنند: به منافع همه کسانی که از اعمال آن‌ها متأثر می‌شوند توجه دارند. همچنین به فکر آینده خود و دیگران هستند.

«معمولا فرض می‌شود که دانش و مهارت فنی انباشتی‌ست؛ بی‌شک یک فن برتر، همین که شناخته شد، جایگزین روش‌های قدیم می‌شود. اما تاریخ صنعت چین نمونه‌هایی از فراموش شدن تکنولوژی و پس‌روی به‌دست می‌دهد».

در این‌باره که پول چه‌گونه ممکن است جوامع برخوردار از آرامش و پیوند میان نسل‌ها را ایجاد کند، خطرپذیری را روا بدارد، و بر حس منزلت ما چیره شود یا جنون و هراس بیافریند چیزی به ما نمی‌گوید. برای توضیح این تأثیرات نگاهی خواهم کرد به چهار خصلت فلسفی پول: وابستگی متقابل، مهار آینده، اندازه‌گیری، و افسون.

دومین تأثیر پول بر منش ما زیان‌بارتر است: به‌نظر می‌رسد که پول درک ما از نیازهای خودمان را دگرگون می‌کند. درست است که پیشرفت «نیازهای» تازه می‌آفریند.

منش در اخلاق همتای اعتبار در تجارت است.

کار بهره‌وری ما را افزایش می‌دهد و ما را از کمبود و سختی‌های آن می‌رهاند.

وابستگی متقابل انسان‌ها در همه جوامع به‌حدی گسترده است که بعید است هیچ عمل انسان به خودی خود کامل باشد یا بی‌ارجاع به اعمال دیگران انجام گیرد و این‌ها برای تحقق کامل نیت کارگزار ضروری‌ست.

«پول خدای پیداست، تبدیل همه خصال انسانی و طبیعی‌ست به ضد خود، به آشفتگی عمومی و وارونگی چیزها؛ پول مردم ناسازگار را به برادری فرامی‌خواند».

شکسپیر این نکته را شرح می‌دهد که ثروت و پول ــ «طلا» ــ چه‌گونه نگاه ما را به دیگران دگرگون می‌کند. او به نیروی غیرارادی پول ایمان دارد:

پول فردگرایی، خودخواهی، مادی‌گرایی، و خست را برای ما تداعی می‌کند، اما وابستگی ارزش آن به اعتماد نهادینه و خصلت اجتماعی ذاتی آن به چیزی در آن سر طیف تجربه انسانی نزدیک‌تر است: اخلاق.

میان قدرت و خطر مرز باریکی‌ست

اما پیش از بررسی دقیق‌تر این ویژگی‌ها باید درک روشنی داشته باشیم از این‌که پول دقیقآ چیست و از کجا می‌آید. پول بسیار ساده به‌وجود می‌آید و از میان می‌رود و همین مایه شگفتی‌ست.

علت این‌که چرا هنوز هم سیاست‌های ما برای مقابله با رکود ضعیف و ناکارآمد باقی مانده است ناتوانی فهم ماست.

پول بعضی چیزها را بسیار دقیق اندازه‌گیری می‌کند، مثلا فروش فروشگاه‌های بزرگ و ترازهای مالی را؛ و در اندازه‌گیری چیزهای دیگر نیز نهانی مداخله می‌کند: مانند منزلت اجتماعی، احساس رفاه یا خوشبختی. ما می‌کوشیم چیزهایی را اندازه‌گیری کنیم که قابل اندازه‌گیری نیست، مانند خطر، و اندازه‌گیری بسیاری چیزهای دیگر را به‌هم می‌ریزیم، مانند ارزش کوشش انسان.

پنهان‌ترین کارکرد پول مهار آینده است. ما می‌کوشیم تا عدم قطعیت را در زندگی‌مان کاهش دهیم. اگر به فراخور این حقیقت که چه‌قدر کم می‌دانیم بیندیشیم و عمل کنیم زندگی قابل تحمل نخواهد بود. آینده بسیار نامطمئن است و پر از مخاطره. پول وسیله‌ای‌ست که می‌توانیم با آن آینده را مهار کنیم.

پول در ساختار نهادی جوامع ما از موقعیت یگانه‌ای برخوردار است، زیرا نقش مشابهی در سطح ملی و بین‌المللی دارد.

در علم اقتصاد، پول وسیله‌ای‌ست در خدمت اهداف ما و هرگز مستقلا بر ما تأثیری نمی‌گذارد.

نزدیک‌بینی گاه معقول است. در بخش بعد خواهیم دید که همه افراد یا جوامع آینده ندارند ــ یا دست‌کم آینده‌ای که بتوانند به‌نحوی بر آن تأثیر بگذارند یا مهارش کنند ــ بنابراین عاقلانه‌ترین کار این است که در زمان حال زندگی کنند.