بریده‌هایی از کتاب پول

پول با تولید مازاد به ما خدمت می‌کند و فرار از چنگ زندگی معیشتی را آسان می‌گرداند. اما رفاه فقط مازاد کالا و اشیاء و خدمات نیست؛ مازاد زمان نیز هست. به نظر می‌رسد که نگرانی به مازاد زمان وابسته است. و این یک فرق دیگر آن با ترس است. شما برای نگرانی به زمان نیازمندید. مردم معمولا در تعطیلات، یا در پایان روز پیش از خواب، نگران می‌شوند. وقت مازادی که رفاه فراهم کرده است مجالی برای نگرانی پدید می‌آورد.

ناکامی مشابهی در درک مبادله حال و آینده در بعضی جنبه‌های اقتصاد اسلامی معاصر به‌چشم می‌خورد که برای پرهیز از پرداخت بهره به شیوه‌ای که با قرائتی خاص از قانون شرع سازگار باشد خود را به‌زحمت می‌اندازد. این کار بیهوده است. بهره، هر نامی هم که به آن بدهیم، به‌نحوی از انحاء باید در مبادله آزاد پول در گذر زمان وارد شود وگرنه چنین مبادله‌ای انجام نخواهد شد. عوام ممکن است بر رباخواری استثمارگرانه نزول‌خواران ظالم خشم بگیرند، اما برای دریافت بهره سپرده به‌ندرت فریاد اعتراض به سوءاستفاده بلند می‌شود. این‌دو لازم و ملزوم یکدیگرند.

تورمِ شتابنده نشانه درماندگی یا دیکتاتوری است.

مبادله به‌راستی بر درک ما از آن‌چه باور داریم، ــ از عزت نفس و منزلت و آن‌چه آرزومندش هستیم ــ تأثیر می‌گذارد. خواسته‌های ما معین نیست؛ این خواسته‌ها تحت تأثیر آن‌چه دیگران دارند قرار دارد. و این موجب رشک و رقابت اجتماعی می‌شود. ما آن‌چه را دیگران دارند می‌خواهیم و گمان می‌کنیم که به آن‌ها نیاز داریم.

هرچه مازاد منابع بیشتر باشد جامعه دست‌کم در درون خود اخلاقی‌تر می‌شود. کشورهای توسعه‌یافته سابقه حقوق بشر بهتر، میزان جنایت کمتر، بهداشت بهتر، مراقبت بهتر از سالمندان و تأمین اجتماعی بهتری از کشورهای در حال توسعه دارند. جوامع ثروتمند دارای نهادهای رسمی هستند که این خدمات را برای همه شهروندان فراهم می‌آورند، برخلاف ترتیبات غیررسمی تمامآ خانوادگی جوامع شکارچی ـگردآورنده غذا یا جوامع قبیله‌ای.

مبادله نگاه ما را به بیگانگان تغییر می‌دهد: یاد می‌گیریم که آن‌ها را فرصتی برای تجارت و یادگیری و نوآوری ببینیم. به این روش، پول به تغییر سازمان اجتماعی از ساختارهای خانوادگی توزیع و اداره امور به ملت‌های پرجمعیت دارای نهادهای رسمی و منصف کمک می‌کند.

وابستگی متقابل نخستین ویژگی فلسفی پول است. پول قراردادی اجتماعی است و ارزش آن به شناسایی‌اش از جانب دیگران و ضمانت اجرایی حقوق مالکیت وابسته است. اساسی‌ترین کارکرد پول تسهیل مبادله و از این‌رو تقسیم کار است. این کارکرد یک رشته منافع ایجاد می‌کند. مبادله به این دلیل انجام می‌شود که برای هر دو طرف سودآور است. تقسیم کار بهره‌وری ما را افزایش می‌دهد و ما را از کمبود و سختی‌های آن می‌رهاند. تولید مازادْ پیش‌شرط توجه به دیگران و ایجاد نهادهای مستقل قانون و حکومت است.

میزان تورم یک کشور چیزهای زیادی درباره آن کشور به ما می‌گوید. میزان معمول تورم، بین ۱ تا ۵ درصد، به این معناست که نهادهای حکومت می‌توانند با بهره‌مندی از درجه مناسبی از اعتماد عمل کنند، زیرا از قدرت چاپ پول سوءاستفاده نمی‌شود. اما اگر تورم از ۵ درصد به ۱۰ درصد و بعد به ۳۰ درصد و بیشتر برسد، چنان‌که در آرژانتین یا زیمبابوه رسید، معلوم می‌شود که چیز شوم‌تری در کار است. شاید علتش این باشد که اعتماد کافی ممکن نبوده زیرا راهی برای نظارت بر حاکمان وجود نداشته است. به همین دلیل است که فلزات گرانبها یا سکه‌های ذاتآ قیمتی را معیار ارزش پول قرار داده‌اند. ناتوانی ما در نظارت بر دولت، که مستلزم اطلاعات و نهادهای مستقلی چون سازمان‌های آمار و نهادهای حقوقی و مطبوعات آزاد است، پول کاغذی و الکترونیک را ممکن ساخته است. تورمِ شتابنده نشانه درماندگی یا دیکتاتوری است.