بریده‌هایی از کتاب خشونت و نظم‌های اجتماعی

ائتلاف‌های حکومت طبیعی با بده‌بستانی بنیادین روبه‌رو هستند. گسترش دامنهٔ ائتلاف بدون افزایش فعالیت‌های رانت‌زا، به اعضای ائتلاف می‌افزاید و توانایی بقای آن را در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی بالا می‌برد، اما گسترش ائتلاف به پراکنده شدن بیشتر رانت نیز می‌انجامد که ارزش در ائتلاف بودن را پایین آورده، و از توانایی اعضا به مجازات ائتلاف با برداشتن حمایت خود می‌کاهد. ائتلاف‌های حکومت طبیعی از لحاظ اندازه، طبیعتاً خود ـ محدودکننده هستند تا از پخش شدن رانت جلوگیری شود. ائتلاف اگر بسیار بزرگ باشد، ناپایدار خواهد بود. ائتلاف مسلط باید همواره نسبت به خطر تلاش زیرمجموعه‌ای از ائتلاف موجود برای کنار گذاشتن بقیه و به‌دست‌گرفتن زمام حکومت هوشیار باشد.

بیشتر حکومت‌های طبیعی، به سازمان دین به عنوان منبع رانت درون ائتلاف مسلط می‌نگرند. تمامی تمدن‌های بشری اولیه حکومت‌های دینی بودند که توسط روحانیان ـ سیاستمداران اداره می‌شدند. تردیدی نیست که دین حکومتی نهادینه‌شده، باورهای جامعه را بازتاب داده و به مقام‌های حکومتی کمک می‌کند تا کنترل اجتماعی را حفظ کنند، اما این تبیین سنتی از درک عمیق‌تر پیامدهای اجتماعی دین سازمان‌یافته عاجز است. قدرت رهبری‌کردن عبادت‌کنندگان یا تأسیس حوزه‌های دینی، اغلب امتیاز کاملاً محفوظ‌ماندهٔ تعداد اندکی از فرادستان درون ائتلاف مسلط است. دین سازمان‌یافته رانت‌های مهمی ایجاد می‌کند که ائتلاف مسلط برای ایجاد ثبات درون ائتلاف مسلط به کار می‌برد. دین حکومتی، راهی برای مهار فرادستان و غیرفرادستان فراهم می‌کند.

منافع دریافتی فرادستان از سرپرستی شبکه، خود بخشی از آن چیزی است که ترتیبات درون ائتلاف مسلط را معتبر می‌سازد و به نوبهٔ خود منفعت حتی بیشتری برای فرادستان به وجود می‌آورد. تمامی این موارد به شناسایی افراد دریافت‌کنندهٔ منافع بستگی دارند: دسترسی محدود، امتیازات را شناسایی کرده، رانت‌ها را خلق می‌کند و به روابط شخصی در سرتاسر جامعه اعتبار می‌بخشد. (۴۰) حکومت‌های طبیعی برای تضمین نظم اجتماعی، منافع را خلق و دستکاری می‌کنند. همه‌جاگیری محدودیت‌هایی که حکومت طبیعی بر توانایی تشکیل سازمان‌ها وضع می‌کند به شکل یک اصل موضوعه یا پیش‌بینی درمی‌آید: همهٔ حکومت‌های طبیعی، دسترسی به قالب‌های سازمانی را محدود می‌کنند. به همین ترتیب حکومت‌های طبیعی با کنترل سازمان‌ها و افراد مشغول دادوستد، فرصت‌های اقتصادی را کنترل می‌کنند: همهٔ حکومت‌های طبیعی، دادوستد را کنترل می‌کنند.

از دیدگاه شهروندان جوامع مدرن دسترسی باز، شبکه‌های مراد ـ مرید ذاتاً فاسد به نظر می‌رسند. در این نوع جوامع، همه چیز شخصی است. اینکه یک فرد چه کسانی را می‌شناسد و آنها چه کسانی هستند از آنچه آنها انجام می‌دهند مهم‌تر است. چنین نگرشی نسبت به حکومت طبیعی، که از دیدگاه جامعهٔ دسترسی باز توجیه‌پذیر دیده می‌شود، نقشی را که شخصیت، روابط شخصی و شبکه‌های مریدپروری در مهار خشونت در حکومت طبیعی ایفا می‌کنند، نادیده می‌انگارد؛ روابط شخصی و خلق رانت، نظام‌های انگیزشی فراهم می‌کنند که خشونت را مهار کرده و همکاری در حکومت طبیعی را ممکن می‌سازد. ماهیت ذاتاً شخصی تمام روابط در حکومت طبیعی، منطق بنیادی زمینه‌ساز نظم اجتماعی دسترسی محدود را روشن می‌کند.

پاداش‌های حاصل از محدود کردن دسترسی به منابع به اعضای درون شبکهٔ مراد ـ مرید، انگیزه‌های زیادی برای همکاری درون شبکه فراهم می‌کند. تحرک عمودی درون حکومت طبیعی معمولاً از مجرای شبکه‌های مریدپروری رخ می‌دهد. برای هر فرد بااستعدادی میسر است که با سخت‌کوشی و توانایی به موقعیت‌های بالاتر قدرت دست یابد. به‌راستی بردگان جامعهٔ روم می‌توانستند به یکی از اعضای فرادست تبدیل شوند. حکومت‌های طبیعی، جوامع دسترسی محدود و نه دسترسی بسته هستند. البته ضرورت توسل به شبکه‌های مراد ـ مرید برای ارتقای مقام، تضمین می‌کند که این جوامع، نظام‌های اجتماعی دسترسی محدود باقی می‌مانند.

توانایی هر مراد برای حمایت از مریدانش تا حدی به توانایی مریدان آن مراد به ِاعمال خشونت علیه مریدان سایر مرادها بستگی دارد. توانایی تهدید و کاربرد خشونت، بخش ذاتی از روابط بین حامیان فرادست در ائتلاف مسلط، و روابط بین مرادها و مریدان آنهاست.

شبکه‌های مراد ـ مرید نه‌تنها خلق، گردآوری و توزیع رانت‌ها را ساختارمند می‌کنند و باعث تحدید خشونت می‌شوند، بلکه خود خشونت را نیز ساختارمند و سازمان‌دهی می‌کنند. وقتی خشونت درمی‌گیرد، نوعاً در میان شبکه‌های جناح‌های فرادست است. خشونت هم در درون و هم در عرض شبکه‌های مراد ـ مرید کارگر می‌افتد. توانایی حامیان و اربابان در بسیج قدرت خود به طرفداری از اعضای شبکه یا تهدید کردن آنها، حفظ شبکه را ممکن می‌سازد. موقعیت ممتاز حامیان ثروتمند درون ائتلاف مسلط، به آنها توانایی می‌دهد تا از مریدان خود در مقابل صدمهٔ ناشی از اقدامات مریدان سایر حامیان (به طور حقوقی یا فیزیکی) حمایت کنند و به توزیع پاداش و اِعمال مجازات در بین مریدان خود بپردازند.

در بیشتر حکومت‌های طبیعی برخی انواع حمایت‌ها از جان و مال غیرفرادستان انجام می‌گیرد. غیرفرادستان، توده‌های افراد نامتمایزی نیستند که با آنها به صورت غیرشخصی رفتار شود. حمایت از طریق شبکه‌های مریدپروری یا ارادتمندی گسترش می‌یابد. سران شبکه‌های مراد ـ مرید، فرادستان قدرتمندی هستند که الطاف و مزایایی را به مریدان خود ارزانی می‌دارند، از جان و مال آنها حفاظت می‌کنند و در میان شبکه‌های فرادستان به مذاکره برای وضع ترتیباتی می‌پردازند که در صورت موفقیت مذاکرات، اِعمال خشونت را محدود می‌کند. سازمان رهبران این شبکه، ائتلاف مسلط جامعه است.

حکومت طبیعی، طبیعی است؛ چون در بیشتر تاریخ ده هزار سال گذشته، تنها قالب حاکم بر جوامع بزرگ‌تر از چندصد نفر بوده که توانایی تأمین نظم فیزیکی و مدیریت خشونت را داشته است. البته حکومت طبیعی در طیف گسترده‌ای از جوامع به چشم می‌خورد و نمی‌توان این جوامع را یکسان در نظر گرفت. بین‌النهرین در هزارهٔ سوم پیش از میلاد مسیح، بریتانیای دورهٔ تئودورها و روسیهٔ مدرن دوران زمامداری پوتین، همگی تحت حکومت طبیعی بوده‌اند، اما جوامع بسیار متفاوتی هستند. نظم دسترسی محدود، مجموعهٔ معینی از نهادهای سیاسی، اقتصادی یا دینی نیست، بلکه یک روش بنیادین سازمان‌دهی جامعه است.

در سرتاسر تاریخ ثبت‌شدهٔ بشری، توقف خشونت و دست‌یابی به صلح با خلع سلاح کارشناسان خشونت محقق نشد، بلکه صلح زمانی حاکم شد که خشونت‌ورزان آشکارا یا پنهانی، ترتیباتی برای کاهش سطح خشونت طراحی کردند. حتی وقتی یکی از اعضای درون ائتلاف مسلط به عنوان پادشاه منصوب می‌شود یا قدرت بیشتری نسبت به دیگران به دست می‌آورد، هرگز به عنوان یک فرد، قدرتمندتر از ائتلاف هم‌ترازان خود نیست. پادشاه یا حاکم، تنها در صورتی قدرتمند خواهد بود که رهبری ائتلافی قدرتمند را بر عهده داشته باشد. شاه باقی‌ماندن، به حفظ برتری ائتلاف مسلط بر همهٔ رقبا بستگی دارد. حاکمان هم صرفاً یکی از بسیار کنشگران مربوط در ائتلاف مسلط هستند. تمرکز بر روابط پویای بازیگران در ائتلاف مسلط، اجازهٔ شرح و درک منطق نظم اجتماعی و شرایط زیربنایی همهٔ سازمان‌های اجتماعی را در حکومت طبیعی می‌دهد.