بریده‌هایی از کتاب توهم آگاهی

دیدگاه‌های مبتنی بر ارزش‌های مقدس جذاب هستند چراکه کار را ساده می‌کنند. می‌توان از تمامی آن تحلیل‌های علّی پرجزئیات و ناخوشایند اجتناب کرد.

افرادی مانند الون ماسک، استیون هاوکینگ و بیل گیتس هشدار داده‌اند که فناوری می‌تواند آن‌چنان پیچیده شود که تصمیم بگیرد به‌جای دنبال‌کردن اهداف انسان‌هایی که آن را خلق کردند، اهداف خود را دنبال کند.

اکثر آگاهی‌های فردی و بااهمیت به نحو قابل‌توجهی کم‌عمق و سطحی هستند؛ به‌طوری‌که تنها به بخش اندکی از پیچیدگی‌های محض این جهان واقفیم و اغلب این حقیقت را درک نمی‌کنیم که بسیار کم می‌دانیم. نتیجهٔ این رویکرد، اطمینان و اعتماد بیش‌ازاندازه به خودمان است، به‌طوری‌که مطمئنیم اشتباه نمی‌کنیم، حتی اگر اطلاعاتمان کم باشد.

ما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم همه‌چیز را بفهمیم، به‌طوری‌که خردمندان حتی برای این کار خود را به زحمت نمی‌اندازند. ما به دانش انتزاعی، مبهم و تحلیل‌نشده اعتماد می‌کنیم.

تخصص یعنی شما دارای مهارت‌هایی هستید و همچنین آگاهی از آنچه ماهر بودن را به‌بار می‌آورد. نادانی یعنی شما هیچ‌یک را ندارید. این دو چیزی را توصیف می‌کنند که معمولاً با عنوان اثر دانینگ-کروگر شناخته می‌شود، کسانی که بدترین عملکرد را دارند بیشتر از دیگران در مهارت‌های خود غلو می‌کنند. با دادن یک تکلیف به گروهی از مردم و سؤال از آنها درمورد اینکه فکر می‌کنند در انجام آن تکلیف چقدر موفق بوده‌اند، این اثر مشخص می‌شود. کسانی که عملکرد ضعیفی دارند از میزان موفقیت خود در انجام آن کار برآورد خوش‌بینانه‌ای دارند؛ کسانی که عملکرد قدرتمندی دارند اغلب عملکرد خود را دستِ‌کم می‌گیرند. این اثر بارها در آزمایشگاه روان‌شناسی و در بسیاری از محیط‌های واقعی: در میان دانش‌آموزان، در محیط‌های کاری و در میان پزشکان تشخیص داده شده است.

فیلسوف و فعال سیاسی بزرگ برتراند راسل می‌گوید «برای آن دسته از عقایدی که با حرارت و تعصب همراهند همواره زمینه و مبنای مناسبی موجود نیست.‌» کلینت ایست‌وود ) در این زمینه(صریح‌تر بود: «افراط‌گرایی بسیار ساده است، شما موضع خود را دارید و همین. این اندیشهٔ زیادی را نمی‌طلبد».

ما اغلب فکر می‌کنیم که هوش و مهارت‌های اجتماعی رابطهٔ عکس دارند.‌ تقریباً در هر فیلم دهه‌هشتادی، یک شخصیت کلیشه‌ای بی‌عرضه را خواهید یافت که در ریاضی یا فیزیک فوق‌العاده است، اما نمی‌تواند یک گفتگوی ساده با جنس مخالف داشته باشد. این تصاویر رابطهٔ عمیق میان هوش گروهی و فردی را مستور می‌سازد. همان‌طور که به‌زودی خواهیم دید، باهوش‌ترین فرد میان ما-به معنای موفق‌ترین فرد-احتمالاً کسانی هستند که در درک دیگران تواناترند.

دانسته‌هایی دانسته وجود دارند. آنها چیزهایی هستند که می‌دانیم که می‌دانیم. نادانسته‌هایی دانسته وجود دارند. یعنی، چیزهایی که می‌دانیم که نمی‌دانیم. اما نادانسته‌هایی نادانسته هم وجود دارند. چیزهایی که نمی‌دانیم که نمی‌دانیم.

به‌محض اینکه درک کنیم همهٔ آگاهی در سر ما قرار ندارد، بلکه در یک جامعه به اشتراک گذاشته شده، قهرمانان ما تغییر می‌کنند. به‌جای تمرکز بر افراد، تمرکز بر یک گروه بزرگ را آغاز می‌کنیم. جامعهٔ آگاهی همچنین پیامدهای مهمی برای تکامل جامعه و آیندهٔ فناوری دارد. از آنجا که سیستم‌های فناورانه پیچیده و پیچیده‌تر می‌گردند، هیچ فردی به‌تنهایی آنها را به‌طور کامل نمی‌فهمد. هواپیماهای مدرن نمونه‌های خوبی هستند. اکنون پرواز، یک تلاش مشترک میان خلبان و سیستم‌های خودکار کنترل در اغلب مواقع است. آگاهی درمورد نحوهٔ راه‌اندازی یک هواپیما بین خلبان، دستگاه‌ها و طراحان سیستم توزیع شده است. این آگاهی به‌شکل کاملاً یکپارچه‌ای به اشتراک گذاشته شده به‌طوری‌که خلبان‌ها ممکن است به شکاف‌های درون فاهمه و ادراک خود پی نبرند. این می‌تواند پی بردن به فاجعهٔ پیش رو را دشوار کند و ما عواقب ناگوار آن را دیده‌ایم.

نادانی موهبت نیست اما حتماً نباید موجب محنت و عذاب باشد. نادانی برای انسان‌ها اجتناب‌ناپذیر است: نادانی حالت طبیعی ماست. پیچیدگی‌های فراوانی برای هر فرد در جهان وجود دارد تا بر آنها تسلط یابد. نادانی می‌تواند ناامیدکننده باشد اما مسئله صرفاً نادانی نیست، بلکه گرفتاری و دردسری است که با عدم تشخیص آن دچارش می‌شویم. دیوید دانینگ روان‌شناسی است که بخش اعظم کار خود را در دانشگاه کرنل گذراند. او با حجم نادانی که در زندگی روزمره و بررسی‌های علمی مشاهده کرده بسیار شگفت‌زده شده و بخش اعظم آن را مستند ساخته است. آنچه دانینگ را دلواپس می‌کند میزان نادانی بشر نیست، بلکه اینکه مردمان نادان نمی‌دانند چقدر نادان هستند. او اشاره می‌کند که: «ما در دانستن اینکه نمی‌دانیم خیلی خوب عمل نمی‌کنیم.»