بریده‌هایی از کتاب مینیمالیسم دیجیتال

«فقط افکاری که با پیاده‌روی به دست می‌آیند، ارزش دارند.»

مینیمالیسمِ دیجیتال خیلی فراتر از مجموعه‌قوانین است و بیش‌تر در مورد ایجادِ یک زندگیِ ارزشمند در عصرِ ابزارِ فریبنده است.

درواقع مینیمالیست‌های دیجیتال نگرانِ ازدست‌دادنِ چیزهای کوچک و کم‌اهمیت نیستند، بلکه بیش‌ترین نگرانی‌شان ازدست‌دادنِ چیزهای بزرگی‌ست که همین حالا هم مطمئن هستند عاملِ روبه‌راه‌شدنِ هر زندگی‌ای‌ست.

ما همچنان به‌طرز ساده‌انگارانه‌ای خیال می‌کنیم فقط مشغول وررفتن با موهبت‌های رسیده از جانب خدایانِ خنگ و بی‌آزارِ فناوری هستیم.

مینیمالیست‌های دیجیتال از فناوری‌های جدید به‌عنوان ابزاری برای پشتیبانی از ارزش‌های عمیقِ زندگی استفاده می‌کنند؛ نه این‌که خودِ آن‌ها را ارزش بدانند.

باید بدانیم که این استفادهٔ بی‌اختیار و اجبارگونه تصادفی نیست، بلکه یک حقهٔ اساسی در دفترچه‌راهنمای اقتصاد مبتنی بر توجه دیجیتالی‌ست.

این گوشیِ هوشمند به شرکت‌هایی مثل گوگل و فیس‌بوک کمک کرد موانعی را که سر راه توجه و تمرکزِ دست‌نخوردهٔ آدم‌ها باقی مانده بود، از سر راه بردارند و آن‌را غارت کنند؛ و درنتیجه ثروتمند شوند.

پرهیزِ کامل باعث تحریک عواملِ روانیِ ظریف است. مثلاً اگر تصمیم بگیرید در اوقات‌فراغت‌تان از تمام فعالیت‌های آنلاین اجتناب کنید، این انتخاب ممکن است مسائل و اشکال‌های کوچکِ زیادی ایجاد کند. بخشی از ذهن‌تان که به شور و اشتیاقِ نو برای قطع کامل اتصال‌ها شک دارد، برای تضعیف ارادهٔ شما از این ایرادها استفاده خواهد کرد.

نمی‌توانیم از یک تجربهٔ جالب به‌خوبی لذت ببریم چون نیرویی قدرتمند وادارمان می‌کند آن‌را ثبت کنیم تا با مخاطبان مجازی به اشتراک بگذاریم.

اگر بتوانید از این دیدگاه فاصله گرفته و به فناوری‌ها صرفاً به چشم ابزاری که می‌توان با فکر و دقت و برای هدف خاصی از آن‌ها استفاده کرد نگاه کنید، قادر خواهید بود دومین اصلِ مینیمالیسم را به‌درستی پیاده کرده و بهینه‌سازیِ متعصبانه را آغاز کنید.

تشکل‌های اقتصادی‌ای که بسیاری از این فناوری‌ها را معرفی کرده‌اند، نمی‌خواهند ما به بهینه‌سازی فکر کنیم؛ چون هرچه بیش‌تر برای این برنامه‌ها وقت بگذارید، سودِ بیش‌تری تقدیمِ این شرکت‌ها می‌کنید. چیزی‌که آن‌ها می‌خواهند فراهم‌کردنِ نوعی زیست‌بومِ جالب و سرگرم‌کننده است که بی‌هدف در آن پرسه بزنید و کاملاً اتفاقی با چیزهای جالب روبه‌رو شوید. این ذهنیت از استفادهٔ کلی و عمومیِ افراد از برنامه‌های دیجیتال، کارِ این تشکل‌ها را برای استثمار ذهن و سوءاستفاده از نقاط ضعف ساختارِ روانیِ انسان، راحت‌تر می‌کند.

تشکل‌های اقتصادی‌ای که بسیاری از این فناوری‌ها را معرفی کرده‌اند، نمی‌خواهند ما به بهینه‌سازی فکر کنیم؛ چون هرچه بیش‌تر برای این برنامه‌ها وقت بگذارید، سودِ بیش‌تری تقدیمِ این شرکت‌ها می‌کنید. چیزی‌که آن‌ها می‌خواهند فراهم‌کردنِ نوعی زیست‌بومِ جالب و سرگرم‌کننده است که بی‌هدف در آن پرسه بزنید و کاملاً اتفاقی با چیزهای جالب روبه‌رو شوید. این ذهنیت از استفادهٔ کلی و عمومیِ افراد از برنامه‌های دیجیتال، کارِ این تشکل‌ها را برای استثمار ذهن و سوءاستفاده از نقاط ضعف ساختارِ روانیِ انسان، راحت‌تر می‌کند.

همه به دلایل قابل‌قبول این برنامه‌ها را دانلود و حساب‌های کاربری‌شان را راه‌اندازی کرده‌اند؛ اما بعد از مدتی با این واقعیت تلخ مواجه شده‌اند که این نرم‌افزارها، سرویس‌ها و خدمات آنلاین در عملْ تمام ارزش‌ها و اهدافی که اوایل آن‌ها را مفید و موجه جلوه می‌داد، زیر سؤال می‌بَرَند. آدم‌ها به فیس‌بوک ملحق شدند تا با دوست‌هاشان در سراسر جهان در ارتباط باشند اما نتیجه این شد که دیگر نمی‌توانستند بدون چشم‌برداشتن از صفحهٔ گوشی‌شان، با دوستی که آن‌طرفِ میز ـ درست روبه‌روشان ـ نشسته بود، مکالمه‌ای چنددقیقه‌ای برقرار کنند.

با توجه به تجربیاتِ قبلیِ من، تغییر تدریجی و یک‌به‌یکِ عادت‌های دیجیتال کارساز نیست؛ جاذبهٔ مهندسی‌شدهٔ اقتصادِ مبتنی بر توجه کاربر در ترکیب با عدم راحتیِ ناشی از کنارگذاشتنِ راحت‌طلبی آن‌قدر سرعتِ شما را کاهش می‌دهد تا بالاخره تا خط شروع عقب‌نشینی کنید.

البته همهٔ مینیمالیست‌های دیجیتال به‌طور کامل ابزارهای دیجیتالِ رایج را کنار نمی‌گذارند. اما همیشه این سؤال را از خودشان می‌پرسند که "آیا استفاده از این فناوری برای رساندنِ من به اهدافِ باارزشی که دارم بهترین راه است؟" برای خیلی‌ها جواب این است که آن‌ها را به‌سمت تنظیم میزان استفاده از امکانات آنلاینی که بسیاری از مردم بی‌هدف وقت خود را با آن‌ها می‌گذرانند، هدایت می‌کند.

برای به‌دست‌گرفتنِ دوبارهٔ کنترل اوضاع، نباید به چندین راه‌حل ساده اکتفا کنیم، بلکه باید ارتباط‌مان با فناوری را از ابتدا و با استفاده از ارزش‌های عمیقِ درونی‌مان پایه‌گذاری کنیم.

همین میل به دریافت تأیید است که نوجوانان را ترغیب می‌کند تا در نرم‌افزار اسنپ‌چت مدام با دوستان‌شان در حال حرف‌زدن باشند؛ طوری‌که انگار گذراندنِ ساعاتِ زیادی از روز به صحبت‌کردن با دوستان در فضای مجازی تأییدی‌ست بر قوی‌بودنِ رابطهٔ بین آن‌ها. همین میل به دریافتِ تأیید است که باعث می‌شود بلافاصله بعد از رسیدنِ یک پیام ـ حتا در خطرناک‌ترین یا نامناسب‌ترین وضعیت (مثلاً پشت فرمان) ـ به آن پاسخ دهیم.

دلیل پرطرفداربودنِ نظردهی و جلب بازخورد در فضای مجازی این است که چشم‌ها را به صفحات نمایش خیره نگه می‌دارد.

تقویت مثبت متناوب و میل به کسب تأیید اجتماعی. مغز ما به‌شدت مستعد تأثیرپذیری از این دو نیروست. این نکتهٔ مهمی‌ست، چون خیلی از برنامه‌ها و سایت‌هایی که مردم را به چک‌کردنِ بیش‌ازحد و بیمارگونهٔ گوشی‌های هوشمند و بازکردنِ مرورگرها مجبور می‌کنند، جوری دام‌شان را پهن می‌کنند که مقاومت در برابر آن‌ها تقریباً غیرممکن است.

«فناوری خنثی نیست؟» «خنثی نیست، تازه برعکس طوری سازماندهی شده که با امکانات مختلفی که در اختیار شما قرار می‌ده، بیش‌ترین میزان وقت‌تون رو به خودش اختصاص بده و این همون چیزیه که ثروت رو به جیب سازنده‌هاش سرازیر می‌کنه.»