بریده‌هایی از کتاب صلحی که همه صلح ها را بر باد داد

گفت‌وگو را با مسائل اروپا آغاز کردند و سپس به خاورمیانه رسیدند. کلمانسو پرسید بریتانیا خواهان تغییر در کدام بخش از مطالبات فرانسه است. لوید جورج پاسخ داد: «موصل.» کلمانسوگفت: «آن‌جا مال شما. دیگر چه؟» لوید جورج جواب داد: «فلسطین.» دوباره کلمانسو گفت: «آن هم مال شما.»

یکی از علل شتابزدگی نخست‌وزیر بریتانیا در عقد آتش‌بس با عثمانی این بود که می‌خواست پیش از دخالت امریکا قضیه را فیصله دهد.

واقعیت این بود که شکاف را اطلاع از دروغگویی انور ــ بعد از سقوط بلغارستان و تصمیم آلمان به تقاضای صلح ــ پدید آورد. هم‌پیمانان آن‌ها، برخلاف ادعای انور، برندهٔ جنگ نبودند. همه نابود می‌شدند و دولت عثمانی، محروم از سوخت و مهمات و پول و چه‌بسا استحکاماتش، با ارتش‌های پیروز متفقین تنها می‌ماند.

لندن و پتروگراد، که اندکی پیش‌تر در زمان جنگ دوستان یکدیگر بودند، حالا با هم دشمنی می‌کردند. دنیای سیاست تنها ظرف یک سال، ۱۹۱۷ تا ۱۹۱۸، زیر و زبر شده بود.

اِیمری در دفتر خاطراتش نوشت: «جنگ دارد کینه‌توزانه به شرق کشیده می‌شود و باقی آن بر سر این خواهد بود که مرز آلمان و بریتانیا کجای آسیا کشیده شود.» به پیش‌بینی او، فرانسوی‌ها که چشم به غنایم جنگی شرق اروپا داشتند، دست خالی می‌ماندند، «ولی ما انگلیسی‌های بی‌دست‌وپا در پایان جنگ احتمالاً خواهیم دید که ترکستان و ایران و قفقاز هم به امپراتوری نُقلی بی‌آزارمان اضافه شده است!»

بعد از جنگ، سرتاسر آسیا مستعمرهٔ آلمان خواهد شد و ثروت‌ها و مواد خامش صنایع آلمان را تغذیه خواهند کرد و موجب تسهیل سیطره‌اش بر جهان خواهند شد.

انور، با اعتقاد به این‌که آلمان در گفت‌وگوهای آتش‌بس با روسیه منافع عثمانیان را به طاق نسیان کوبیده است، در ماورای قفقاز منافع آلمان را به فراموشی سپرد و سپاهی از زبدگان ارتش باقی‌مانده‌اش را برای فتح گرجستان و ارمنستان و اشغال آذربایجان روانه کرد.

فرانسوی‌ها حاضر نبودند از هیچ‌یک از حقوقشان در قرارداد بگذرند. از طرفی، نظر اغلب افسران انگلیسی در منطقه این بود که اجرای مفاد قرارداد چیزی جز فاجعه به بار نخواهد آورد.

یک ماه بعد، او به کمیته گفت: «قرارداد ۱۹۱۶ مرده است، گرچه فرانسوی‌هازیر بار نمی‌روند. لازم است فکری برای اصلاح یا تعویض آن قرارداد بشود.» اما وقتیفرانسوی‌ها با تغییر قرارداد موافقت نکردند، او مذاکرات بر سر چگونگی ادارهٔ مناطق اشغالی را بر این اساس پیش برد که آن قرارداد به قوت خود باقی است

به عقیدهٔ لوید جورج، قرارداد سایکس‌ـ پیکو «از هر منظر و زاویه‌ای، قراری ابلهانه بود». سرانجام خود سایکس هم به همین نتیجه رسید.