بریده‌هایی از کتاب دختر سروان و داستان‌های دیگر

در زمان قدیم، در محاکم شکنجه‌های شدیدی مرسوم بود و پس از آن‌که قانون شکنجه را منع کرد آثار آن مدت‌ها بر جای ماند. مردم تصور می‌کردند که برای اعتراف مجرم، به یک جرم، بی‌شک اجرای شکنجه ضروری است. در آن موقع نه فقط بنیان‌گذاران آن روش، بلکه حقوق‌دانان نیز مخالفتی با آن نداشتند، امّا اگر انکار متهم دلیل بر بی‌گناهی او محسوب نمی‌شد، اقرار او هم نمی‌توانست دلیل جرم او باشد. امّا آن روزها گاهی شنیده می‌شد که برخی قضات از نسخ این رسم وحشیانه اظهار تأسّف می‌کردند. در آن زمان کسی درباره لزوم این رسم شکی نداشت ـ نه قاضی، نه متهم.

اگر بهتر از من جستی ـ مرا فراموش کن اگر نجستی ـ مرا به یاد آر

از شعر صحبت به شاعر کشید. او توضیح داد که شعرا اکثراً مردمی خوشگذران و بذله‌گو هستند و به من اندرز داد که شعرگفتن را کنار بگذارم، زیرا شعر گفتن مانع خدمت سربازی است و نمی‌گذارد آدم پول جمع کند. آدم را به افلاس می‌کشاند.

وقتی که اندیشه گناه کردن پیش می‌آید، دیگر نمی‌شود جلوی آن را گرفت.»

و بعد تقاضا کرد که چند دست سر پول بازی کنیم ـ فقط سر دوتا کروشن نه به خاطر نفع، بلکه برای آن‌که، انسان همیشه بیهوده بازی نکند، زیرا این کار یک عادت بد همیشگی می‌شود.

«تیره‌بختی همزاد انسان نیست، انسان می‌تواند می‌توان خوشبخت باشد، برای خوشبخت‌شدن باید کوشید، باید انگیزه‌های تیره‌بختی را از میان برداشت.»

گورکی می‌نویسد: «پوشکین نخستین کسی بود که دانست، ادبیات یک امر اجتماعی است که حائز بالاترین درجه اهمیت است... در نظر او، شاعر گردونه‌ای است که همه اندیشه و احساسات مردم را به دوش دارد، و وظیفه او آن است که همه نمودهای زندگی را دریابد و آن‌ها را نقش زند...»

وحشی‌گری این سرزمین را به لرزه درآورده است ولی اینان بیدار می‌شوند و شمشیر به دست می‌گیرند برخیزید و یوغ بندگی را واژگون کنید!

کسی که بساط این توَهّمات کاذب و این خیالبافی‌های زیبا، ولی دروغ را برچید، و قدم در وادی نویی گذارد، الکساندر سرگیویچ پوشکین بود. پوشکین بنیانگذار رئالیسم روس و کسی بود که زندگی را شناخت، هنر را شناخت، و هنر را در خدمت زندگی و اجتماع گذارد.

توسعه تمدن در فرانسه، رشد ایدئولوژی انقلابی، جنگ بر ضد استبداد و بردگی و سنن پوسیده مذهبی، تأثیر بزرگی، در روسیه بر جای می‌گذارد، مردم با شور و شوق آثار دانشمندانی چون ولتر، دیدرو و هولباخ، را می‌خواندند و هوشمندان آن زمان روسیه، با تمام قوا از استبداد و بردگی انتقاد می‌کردند.