بریده‌هایی از کتاب راهنمای مردن با گیاهان دارویی

بریدن و حذف شاخه‌های سنگین که بیشتر از پنج سانتیمتر قطر دارند، باید در سه مرحله و با اره انجام شود. مهم این است که حتی‌الامکان برآمدگی مانده از شاخهٔ قطع‌شده بر تنهٔ درخت نباید حداکثر از سه میلیمتر تجاوز کند تا امکان ترمیم زخم محل برش وجود داشته باشد. امکان ترمیم زخم، مثلثی سرخ است در عمیق‌ترین ریشهٔ درخت.

شاخه‌های جوان و یک‌ساله را که معمولاً قطری در حدود یک تا پنج سانتیمتر دارند باید با قیچی باغبانی و برشی حدود نیم‌سانتیمتر بالاتر از جوانه قطع کرد، طوری که مایل و خلاف جهت جوانه باشد.

مسئله این است که در جهانِ من همیشه فقط یک امکان می‌تواند اتفاق بیفتد و افتادن یک اتفاق به معنای نیفتادن اتفاقات دیگر است. از این رو اگر در مورد جهان معنایی ندارد و کلاً فرضی است باطل. اگر را باید از جهانم حذف کنم و به جهانی ببرمش که در آن سرتاسر اگر است که اتفاق می‌افتد.

آدمی است که در برزخ گام برمی‌دارد. پایش را که زمین می‌گذارد احساس می‌کند زمین از بخاراتِ جیوه است و هرآن ممکن است توی آن فرو برود. مثل این‌که بگویی تحمل‌کنندگان، ساکنان برزخ‌اند. ساکنان جهانی که نیست. آدم‌هایی که برای تحملِ هوایی که در ریه‌های‌شان فرو می‌رود راه‌هایی جدید پیدا می‌کنند. من بیست و دو سالم است و سال‌هاست ساکن برزخم.

روغن کتان و زیتون و بوی شیرین و کش‌داری دارد و در درمان درد مفاصل، گرفتگی بینی، سرماخوردگی و لاغری معجزه می‌کند. کافی است دو قطره‌اش را در بینی چکاند تا متوجه تأثیر فوری آن شد. درِ شیشه‌ها و دبه‌ها را محکم می‌بندم و سراغ گیاهان خشک‌شده می‌روم که باید پس از سابیدن توی ظرف‌های تیرهٔ سرامیکی ریخته شوند و در قفسه‌های خشک و تاریک قرار بگیرند.

با میله‌ای آهنی روی تکه‌سنگی می‌نویسد: جهان نجات‌دادنی نیست.

می‌گوید هر مُرده‌ای در زمین دل‌مشغولی‌ای دارد که نمی‌تواند از خیرش بگذرد. تا مُرده نتواند از بند دل‌مشغولی‌اش رها شود در همین دره باقی می‌ماند. گاهی جنگ‌هایی ناتمام هست، یا کتابی نیمه‌کاره، از این هم ساده‌تر، غذایی نخورده با معشوق؛ مهم‌تر اما کارهایی است نکرده برای نجات جهان. مُردهٔ خوشبخت کسی است که روی زمین دلبستگی نداشته باشد.

آدم‌ها یکدیگر را به توهمِ ساختن جهانی بهتر می‌کُشند اما جهان به‌هیچ‌وجه بهتر نمی‌شود.

یاد این می‌افتم که بوها تنها بازماندگان زمین‌اند، با آدمیانی سرشار از حس غلیظ انتظار، و خدایی بی‌وزن که برای‌مان بی‌دریغ می‌گرید.

یاد این می‌افتم که بوها تنها بازماندگان زمین‌اند، با آدمیانی سرشار از حس غلیظ انتظار، و خدایی بی‌وزن که برای‌مان بی‌دریغ می‌گرید. شبش تب می‌کنم. تب کردن مستقیم‌ترین راه بدن برای مواجهه با فجایع درونی است. انگار بوی گوشت سوخته از درونم می‌آید. تب می‌کنم و ذره‌ذره محو می‌شوم. به چیزی لب نمی‌زنم. تصمیم می‌گیرم بمیرم. به مادر می‌گویم می‌خواهم بمیرم و به جهانی دیگر بروم. مادر ساکت است.

از کتابی شنیده‌ام که زمین گِرد نیست، مربع دردناکی است با چهار ضلع جهنمی. این ماییم که در تلاشی تاریخی اضلاعش را می‌کشیم و سعی در گرد کردنش داریم.

تغییر کِش آمدن جهان است و با مقدار معتنابهی درد همراه. حتا گیاهان هم وقتِ تغییر درد می‌کشند. فرق نمی‌کند زنده باشند یا مُرده. اگر دقت کنیم این درد را در هر حالتی تشخیص می‌دهیم. مثلاً اگر وقتی میوه‌ای دارد در سرکه تخمیر و تجزیه می‌شود درِ شیشه را بردارید، بوی این درد کشیدن را به‌خوبی می‌شنوید. کمی تند، تلخ و البته گس.

بوعلی می‌گوید فکر نکردن به هیچ‌چیز قدرتی است که هر کس ندارد.

جهنم در انقطاع خیال توست از این‌که می‌توانی پرنده شوی

مادر را که خبر می‌کنم آن شی را به‌دقت وارسی می‌کند و می‌گوید تاتوره است. گیاهی سمی که خاصیتی ضدسم دارد. جوشاندهٔ این گیاه می‌تواند اعصاب را از کار بیندازد و موجب مرگ شود. تاتوره را می‌گذارد توی شیشه‌ای در بالاترین قفسهٔ زیرزمین. می‌گوید سرخ‌پوست‌ها این گیاه را دود می‌کنند و از خود بی‌خود می‌شوند و در این حالت آینده را پیش‌بینی می‌کنند. می‌توانند چیزهایی ببینند که دیگران نمی‌بینند. دستم را به دهان می‌برم تا طعم تاتوره را بچشم. می‌گوید بعضی‌ها به آن سیبِ دیوانه یا سیبِ شیطان می‌گویند.

دست را که بیشتر روی سطح برگ نگه می‌دارم می‌توانم صدای جریان آب در آوندهای گیاه را بشنوم، حتا صدای پای کسانی را که از کنارش گذشته‌اند. می‌توانم دستم را روی در حیاط بگذارم و به صدای بازی بچه‌ها در کوچه گوش بدهم و چهرهٔ تک‌تک‌شان را ببینم و بفهمم بعد از بازی کجا می‌روند و چه می‌کنند. البته این دریافت هنگام مواجهه با پدیده‌های جدید به‌شدت پیچیده و گاه اضطراب‌آور است.

بوعلی در کتابِ قانون دستگاه تولیدمثل را چهارمین رکن اساسی بدن انسان می‌نامد و این‌طوری در کنار مغز، کبد و قلب، مربع ابن سینا یا همان کوادرانگولا اویسینا ساخته شده است. بخش سوم جلد سوم کتاب پُرطول‌وتفصیل به بیماری‌های اندام تناسلی از جمله روده‌ها، شکم، رحم، کلیه و دستگاه دفع و ادرار پرداخته که البته به‌جز گفتار سوم آن راجع‌به حیض، بقیهٔ بخش‌هایش هیچ‌وقت در برنامهٔ درسی ما نبوده.

بوعلی اولین کسی است که تفسیری فلسفی از معجزه دارد. شرح این ماجرا کمی دشوار است. اگر بخواهم خلاصه بگویم از نظر او خلقت سه سطح دارد که به صورت نزولی شامل عقل، نفس و جسم یا همان حس است. به اعتقاد بوعلی از آن‌جا که آدم‌های اهل معجزه در هر سه سطح حضور دارند پس می‌توانند با آگاهی از یکی و تغییر در آن، باعث تغییر در عالم دیگر شوند و این تغییر در عالم نفسانی همان معجزه است. مادر می‌گوید بوعلی از اولین فلاسفه‌ای است که عالم نفس یا همان جهان خیال را باور کرده و توانسته است از سطح یک انسان عادی فراتر برود. حتا کتابی هم دارد، همان کتاب سوخته، که در آن حقایقی را دربارهٔ عالم خیال فاش کرده، کتابی که اگر به دست بشر می‌افتاد زندگی روی این کرهٔ خاکی جور دیگری بود.

یکی از عجیب‌ترین کتاب‌های بوعلی رگ‌شناسی یا همان رسالهٔ نبض است که مادر از پیرمرد همسایه گرفت و با خودش به تهران آورد. رساله عربی است و مادر همیشه یک لغت‌نامهٔ عربی ـ فارسی کناردستش دارد که به کمک آن رسالهٔ شیخ را برای‌مان می‌خواند و ترجمه‌اش را حاشیهٔ کتاب یادداشت می‌کند. بوعلی در کتاب قانون توضیح می‌دهد که مغز، قلب و کبد اعضای حیاتی بدن انسان‌اند و آن‌ها را تریگوم پلاتو یا مثلث افلاتون می‌نامد.

مهم‌ترین مرد زندگی مادر، بوعلی است، مردی که اسم کتاب طبیعی ـ دارویی‌اش را قانون و اسم کتاب علمی ـ فلسفی‌اش را شفا می‌گذارد، کسی که همه‌چیز می‌داند، از الهیات گرفته تا طبابت، جانورشناسی و نجوم.