بریده‌هایی از کتاب نقطه‌ی عطف

پس ما با افرادی که با آنها سروکار داریم، دوست می‌شویم؛ به عبارت دیگر ما به‌دنبال دوست‌یابی نیستیم بلکه با اشخاصی که با هم در یک جا و مکان زندگی می‌کنیم، معاشرت می‌کنیم.

اگر از دانشجویی بپرسند که چرا با دانشجوی دیگری دوست است، پاسخ خواهدداد چون طرز تفکر و رفتارمان شبیه به‌هم است؛ ولی چنانچه از آنها آزمون بیشتری بگیرید، روشن خواهدشد که فقط فعالیت آنها با هم شبیه است نه چیز دیگر.

۸۸ درصد افرادی که به‌عنوان دوست انتخاب شده‌بودند با پرسش‌شونده در یک ساختمان زندگی می‌کردند و نیمی از آنان نیز در طبقهٔ دیگر آن ساختمان ساکن بودند. پس می‌توان گفت افراد، دوستان خود را از میان هم‌سالان و هم‌قومی‌های خود انتخاب می‌کنند، ولی اگر دوستی با شما در یک طبقه زندگی کند، دیگر سن و قومیت اهمیتی ندارد؛ یعنی نزدیکی محل زندگی بر عامل سن و قومیت تقدّم پیدا می‌کند.

ما انسان‌ها، دوستان و آشنایان چندان زیادی نداریم.

این افراد را به سه گروه متخصصان اطلاعات (بازرگانی)، رابط‌ها و فروشندگان تقسیم می‌کنم.

موفقیت در همه‌گیرشدن هر موضوع اجتماعی یا به‌عبارتی همه‌گیرشدن آن در جامعه، بستگی به میل و علاقهٔ مبلّغ و میزان مشارکت او در کارهای اجتماعی دارد. دلیل پیروزی ریوری در خبررسانی و شکست دیوس، مربوط به تفاوت‌هایی است که این‌دو با یکدیگر داشتند.

امروزه بسیاری از مدیران مؤسسات تبلیغاتی معتقدند چون بازار، پر از آگهی‌های تبلیغاتی شده، ازاین‌رو به منظور پرهیز از تأثیرات این‌گونه تبلیغات، راهنمایی‌خواستن از دوستان آگاه، می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

سه قانون مربوط به نقطهٔ عطف، شامل قانون حداقل، عامل چسبناکی و نیروی محیطی، ما را در درک همه‌گیرشدن‌ها یاری خواهندکرد.

نتیجهٔ مطالعه روشن کرد که اگر افراد به صورت گروهی ناظر و شاهد حادثه‌ای باشند، مسئولیت فرد برای اطلاع‌رسانی کمتر می‌شود. در این حالت، شخص به خود می‌گوید حتماً یک‌نفر موضوع را خواهدگفت، یا فرض می‌کند چون کسی اقدامی نمی‌کند پس حادثه (صدای دانشجوی صرعی و یا خارج‌شدن دود از زیر در اتاق) چیز مهمی نبوده‌است. دربارهٔ حادثهٔ دوشیزه جینووس، روان‌شناسانی مانند لاتان و دارلی معتقدند درسی که از این ماجرا آموختیم این بود که ۳۸ نفر این واقعه را دیدند و صدای فریاد مقتول را هم شنیدند، ولی کسی به پلیس زنگ نزد؛ درواقع اگر حمله در یک خیابان دورافتاده صورت می‌گرفت و فقط یک شاهد وجود داشت چه‌بسا مقتول زنده می‌ماند. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند رفتار انسان‌ها را تغییر دهد (برای مثال در کمک به همسایه در هنگام ناراحتی) در بعضی اوقات به جزئیات بسیار ریز موقعیت زمانی و مکانی حادثه بستگی دارد. نیروی محیطی چنین می‌گوید که افراد، بیش از آنچه تصور می‌رود، به محیط پیرامونی خود حساس‌اند.

نتیجهٔ مطالعه روشن کرد که اگر افراد به صورت گروهی ناظر و شاهد حادثه‌ای باشند، مسئولیت فرد برای اطلاع‌رسانی کمتر می‌شود. در این حالت، شخص به خود می‌گوید حتماً یک‌نفر موضوع را خواهدگفت، یا فرض می‌کند چون کسی اقدامی نمی‌کند پس حادثه (صدای دانشجوی صرعی و یا خارج‌شدن دود از زیر در اتاق) چیز مهمی نبوده‌است. دربارهٔ حادثهٔ دوشیزه جینووس، روان‌شناسانی مانند لاتان و دارلی معتقدند درسی که از این ماجرا آموختیم این بود که ۳۸ نفر این واقعه را دیدند و صدای فریاد مقتول را هم شنیدند، ولی کسی به پلیس زنگ نزد؛ درواقع اگر حمله در یک خیابان دورافتاده صورت می‌گرفت و فقط یک شاهد وجود داشت چه‌بسا مقتول زنده می‌ماند. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند رفتار انسان‌ها را تغییر دهد (برای مثال در کمک به همسایه در هنگام ناراحتی) در بعضی اوقات به جزئیات بسیار ریز موقعیت زمانی و مکانی حادثه بستگی دارد. نیروی محیطی چنین می‌گوید که افراد، بیش از آنچه تصور می‌رود، به محیط پیرامونی خود حساس‌اند.

البته این بی‌اعتنایی، نوعی توجیه ناشی از محیط است که برای ما به‌صورت علنی قابل‌درک است. به‌طور کلی گمنام و ازخودبیگانه‌شدن، از خصلت‌های زندگی شهری به‌شمار می‌رود که انسان را سخت‌دل و بی‌احساس بار می‌آورد.

بی‌اعتنایی در مقابل همسایه و مشکلاتش نوعی واکنش شرطی به زندگی در شهری مانند نیویورک و یا هر شهر بزرگ است.

بی‌اعتنایی در مقابل همسایه و مشکلاتش نوعی واکنش شرطی به زندگی در شهری مانند نیویورک و یا هر شهر بزرگ است.

همه‌گیرشدن به اصولی مانند وضعیت و شرایط محیطی وابسته باشد. ولی این اصول و عوامل تا چه اندازه دخالت دارند؟ عوامل واقعی، مانند شرایط جَوی، بر رفتارهای ما صددرصد تأثیر می‌گذارند، حتی کوچک‌ترین و غیرمنتظره‌ترین عوامل می‌توانند در شیوهٔ عمل ما تأثیر داشته‌باشند.

اگر پیام، گیرا (چسبناک) باشد ممکن است در شنونده تغییر ایجاد کند. اگر پیام همواره در یادتان بماند در آن صورت دیگر رفتارتان را عوض نمی‌کنید یا جنس دیگری را جز آنچه در پیام آمده، نمی‌خرید و یا حتی هر فیلم سینمایی را نگاه نمی‌کنید. عامل گیرایی (یا چسبناکی) می‌گوید برای اینکه پیامی همیشه در ذهن‌ها باقی‌بماند باید در شیوهٔ ارائه و یا ساختار اطلاعاتی پیام، تغییرات ساده و کوچکی بدهید تا در شنونده به‌طور کامل اثر کند.

این عقیده که پیام باید مخاطب خود را درگیر کند تا تغییر به‌وجود آید، چنان بااهمیت است که در همه‌گیرشدن مسائل و موضوع‌های اجتماعی نیز کاربرد دارد. ما بسیار تلاش می‌کنیم تا پیامی بسازیم که در ذهن افراد نفوذ کند تا به کمک آن بتوانیم محصولِ تولیدی خود را بفروشیم یا نظراتمان را به گوش همه برسانیم. مشکل‌ترین بخش پیام‌رسانی، نحوهٔ ارائهٔ پیام است؛ به‌عبارتی پیام نباید از یک گوش وارد و از گوش دیگر خارج‌شود. پس محتوای آن باید فکر و ذهن شخص را درگیر کند یا به‌عبارتی به ذهن بچسبد.

موضوع‌های اجتماعی هم می‌توانند در اثر سعی و کوشش عده‌ای معدود، در جامعه گسترش پیداکرده، همه‌گیر شوند. البته در اینجا صفات نیکویی مانند معاشرتی‌بودن، داشتن انرژی زیاد، فهیم‌بودن و نفوذ بر دیگران دخالت داشته و فرد را از دیگران متمایز می‌کند. مطلب عجیب دربارهٔ کفش‌های مدل هاش‌پاپیز این است که چگونه این کفش‌ها از یک محیط کوچک در مرکز شهر منهتن، و تعداد اندکی علاقه‌مند به مُد، پا را فراتر گذاشت و به تمام فروشگاه‌های کشور راه پیداکرد. چه ارتباطی بین فاصلهٔ ایست‌ویلج و مرکز ایالات متحدهٔ امریکا وجود دارد؟ قانون حداقل، به این پرسش چنین پاسخ می‌دهد که یک نفر از همین افراد استثنایی درمی‌یابد که مردم چه سلیقه و مُدی را دوست دارند و به کمک ارتباط‌های اجتماعی و هم‌چنین انرژی و پشتکار و شخصیتش، نام هاش‌پاپیز را دوباره بر سر زبان‌ها می‌اندازد؛

موضوع‌های اجتماعی هم می‌توانند در اثر سعی و کوشش عده‌ای معدود، در جامعه گسترش پیداکرده، همه‌گیر شوند.

چنانچه بخواهیم این اصل را به موضوع همه‌گیرشدن تعمیم دهیم، می‌بینیم این نسبت‌ها کمتر می‌شوند (مثلاً ۱۰ به ۹۰)؛ به این معنا که اصولاً در هر همه‌گیرشدنی، افراد بسیار اندکی دخالت دارند و درواقع همهٔ کارهای همه‌گیرشدن را همین چند نفر انجام می‌دهند.

اقتصاددانان از اصلی به نام ۸۰.۲۰ صحبت می‌کنند. این اصل به‌طور خلاصه می‌گوید در هر شرایطی تقریباً هشتاد درصد کارها را بیست درصد از افراد انجام می‌دهند یا در اغلب جوامع بیست درصد از کل افرادِ مجرم، حدود هشتاد درصد از جرایم را مرتکب می‌شوند، بیست درصد از رانندگان، مسبب هشتاد درصد کل تصادفات‌اند و….