بریده‌هایی از کتاب سنگ و دایره

بیستم آوریل ۱۹۷۰، ساعتش را که سال‌ها پیش از کار افتاده بود، در خانه‌اش در خیابان امیل زولا می‌گذارد. به پُلِ میرابو (Mirabeau) روی رودخانهٔ سن می‌رود، و با این‌که شناگر خوبی بود خودش را در آب غرق می‌کند. روی میزتحریرش کتاب زندگی‌نامهٔ هلدرلین باز بوده و زیر این جمله خط کشیده بود: «گاهی جان آدمی تاریک و در چشمهٔ تلخ قلبش غرق می‌شود.»

میان انگشتانم می‌غلتی مروارید و بزرگ می‌شوی! بزرگ می‌شوی چون تمام آن‌ها که از یاد رفته‌اند.

از آبی‌رنگی که چشمش هنوز می‌جوید، نخستینم که می‌نوشد.

دنیا، یک هزار بلور، سرازیر شد، سرازیر شد.

درزها، ملموس، این‌جا از هم فراخ گشوده است، این‌جا دوباره هم آمده است ــ کی رویش را پوشاند؟ *** پوشاند رویش را ــ کی؟ آمد، آمد. یک واژه آمد، آمد، از شب آمد، می‌خواست بدرخشد، می‌خواست بدرخشد. خاکستر. خاکستر، خاکستر. شب. شب ــ و ــ شب. ــ به چشم بُرو، به چشم تر.

منم، من. بین‌تان آرمیده بودم، گشوده بودم، قابل سمع بودم، به شما می‌زدم که سخن بگویم، بندهٔ نَفَسِ‌تان بودم. هنوز هم هستم. شما آری خوابید.

هیچ جا نگرانت نیست ــ جایی که آرمیده بودند، نامی دارد ــ نه ندارد. نیارمیده بودند آن‌جا. چیزی بین ایشان آرمیده بود. آن‌سویش را نمی‌دیدند. ندیدند، نه، از واژه‌ها می‌گفتند، هیچ‌کدام بیدار نشد، خواب بردشان. برد، برد. هیچ جا نگرانت نیست

آورده شده به قلمرو با ردپای امن: علف، از هم جدا نوشته. سنگ‌ها، سفید، با سایه‌های ساقه‌ها: دیگر نخوان ــ ببین! دیگر نبین ــ برو! برو، وقتت خواهرانی ندارد، هستی ــ در خانه هستی. یک چرخ، آهسته، از خود چرخ می‌خورد، پره‌ها بالا می‌روند، بالا می‌روند در میدان سیاه، شب به ستاره‌ها نیاز ندارد، هیچ جا نگرانت نیست.

به خانه برده شده به فراموشی گفت‌وگوی معاشرتیِ چشم‌های آهسته امان. به خانه برده شده هجا به هجا، مقسوم بر تاس‌های روزکور که دست بازیگر به سوی‌شان چنگ می‌اندازد، بزرگ، هنگام بیداری. و افزونیِ سخنم: نشسته بر بلوری کوچک در کسوت سکوتت.

گردیِ چشم میان نرده‌ها. حیوان مُژک‌دار پلک پارو می‌زند به سوی بالا، یک نگاه رها می‌کند. ایریس، شناگر، بی‌رؤیا و ملول: آسمان، به رنگ قلب خاکستری، باید نزدیک باشد. کج، در لولهٔ آهنین، ادخان تراشه. در حس نور روح را حدس می‌زنی. (اگر چون تو بودم. اگر چون من بودی. زیر یک باد صبا نایستاده بودیم؟ ما غریبه هستیم.)

شن ـ تپه‌های داس، بی‌شمار. در سایهٔ باد، هزاربار: تو. تو و بازو که با آن عریان به سویت بالیدم ازدست‌رفته. شعاع‌ها. باهم بر ما می‌وزند. فروز، درد و نام را می‌بریم. سپید، آن‌چه برمی‌انگیزدمان، بی‌وزن، آن‌چه به‌هم می‌دهیم. سپید و سبک: روانه‌اش کن. دوردست‌ها، همچون ما، نزدیک ماه. می‌سازند.

موم برای مُهر کردن نانوشته که نامت را حدس زد، که نامت را به رمز درمی‌آورد. نور شناور می‌آیی اکنون؟ انگشت‌ها، نیز از موم، بیرون کشیده از حلقه‌های غریبه و دردناک. نُک‌شان آب شده است. نورِ شناور می‌آیی؟ کندوهای ساعت، تهی از زمان، هزار زنبور عروس‌وار آمادهٔ سفر. نورِ شناور بیا.

چشمی خواهد بود هنوز، چشمی ناشناخته، کنار چشم ما: لال زیر پلک سنگی. بیایید دهلیزتان را حفر کنید! مژه‌ای خواهد بود، برگشته رو به درونِ سنگ، با روکش فلز از اشکی نریخته، نازک‌تر از تمام دوک‌ها. در برابرتان کارش را انجام می‌دهد، انگار چون سنگ هست، هنوز برادرانی خواهند بود.

نگاه کن به دورت: ببین چگونه هر چیز گرداگرد زنده می‌شود نزد مرگ! زنده! حقیقت می‌گوید آن‌که سایه می‌گوید. اکنون اما جمع می‌شود مکانی که آن‌جا ایستاده‌ای: کجا اکنون، ای با سایه برهنه، کجا می‌روی؟ بالا بیا. لمس کن راهت را تا بالا. باریک‌تر می‌شوی، ناشناس‌تر، نازک‌تر! نازک‌تر، یک رشته که از آن پایین می‌رود، ستاره: تا پایین شنا کند، پایین، آن‌جا که سوسویش را می‌بیند: در خیزشِ امواجِ واژه‌های روان.

این سخن را بر پلک‌هایش بگذار: شاید در چشمش که هنوز آبی است، یک آبی دیگر و غریب‌تر درآید و کسی که تو خطابش کرد با او خواب ببیند: ما.

در گور مرده سخن‌هایی را بگذار که گفته بود تا زندگی کند. سرش را میان‌شان بخوابان. بگذار حس کند زبان‌های آرزومندی را انبرها را. بر پلک‌های مُرده سخنی را بگذار که دریغش کرد از کسی که تو خطابش کرد، سخنی که خون قلبش از رویش جهید، هنگامی که دستی همچون دست‌هایش عریان، کسی را که تو خطابش کرد، به درخت‌های آینده دوخت.

خاطره. بر نیمهٔ میله برای امروز و همیشه. قلب: این‌جا نیز خودت را معرفی کن، این‌جا میان بازار. فریادش کن، شیبولت را، در غربت وطن: فوریه. No pasarán. تک‌شاخ: بر سنگ‌ها واقفی بر آب‌ها واقفی بیا از این‌جا می‌برمت به نزد صداهای استرامادورا.

با تمام سنگ‌هایم که در اشک بالیده‌اند پشت حصارها، برکشیدند مرا به میان بازار به آن‌جا که پرچمی برپا می‌شود که با آن هیچ عهدی نبستم. فلوت دوفلوتِ شب: به یاد آر سرخیِ تیرهٔ دوقلو را در وین و مادرید. پرچمت را بر نیمهٔ میله برافراز

هر کدام از سنگ‌ها که برمی‌داری ــ برهنه می‌کنی، آن‌ها که در سنگ‌ها پناه می‌جویند: عریان، اکنون از نو درهم‌بافتگی را می‌سازند. هر کدام از درخت‌ها که قطع می‌کنی ــ تخت‌خوابی می‌سازی که بر رویش روح‌ها دوباره باهم جمع می‌شوند انگار که نلرزیده باشد این ابدیت نیز. هر کدام از واژه‌ها که می‌گویی ــ سپاس می‌گویی به تباه شدن.

این چشم زمان است: با حسرت می‌نگرد از زیرِ ابرویِ هفت‌رنگ. پلکش را آتش‌ها می‌شویند اشکش بخار است. ستارهٔ کور به سویش پرواز می‌کند و بر مژه‌ای داغ‌تر آب می‌شود: دنیا گرم می‌شود و مردگان جوانه می‌زنند و گل می‌دهند.