بریده‌هایی از کتاب هوش هیجانی

یکی از وظایف اصلی غم و اندوه کمک به تعدیل عملکرد بدن در مقابل یک زیان مهم است، نظیر مرگ یکی از نزدیکان یا ناکامی بزرگ. اندوه موجب کاهش انرژی و شور و شوق فعالیت، به‌ویژه تفریح و سرگرمی و نشاط می‌شود و پس از عمیق‌تر شدن و تبدیل شدن به افسردگی، سوخت‌وساز بدن را کند می‌کند. این کناره‌گیری درون‌گرایانه فرصتی فراهم می‌کند تا برای زیان وارده یا امید از دست رفته سوگواری کنیم، نتایج و پیامدهای آن برای زندگی‌مان را درک کنیم، و برای فعالیت‌های جدید پس از بازگشت انرژی خود برنامه‌ریزی داشته باشیم. این کاهش انرژی به احتمال زیاد انسان‌های غمگین و آسیب‌پذیر اولیه را نزدیک خانه نگاه می‌داشت که امنیت بیشتری داشت. این تمایلات و انگیزه‌های زیست‌شناختی و طبیعی برای عمل، با وضعیت زندگی اجتماعی و فرهنگ خاص هر کس شکل ویژه‌ای به خود می‌گیرد.

به‌گفتهٔ کاگان دستِ کم چهار نوع طبع و مزاج وجود دارد: کمرو (ترسو)، گستاخ (جسور)، امیدوار (خوش‌بین)، و سودایی (افسرده) که هریک از آن‌ها ناشی از الگو و ساختار جداگانه و متفاوتی از فعالیت مغزی است.

یافته‌های این بررسی تأیید می‌کند که هیجان‌های درهم و آشفته تا حدودی برای تندرستی بد است. کسانی که اضطراب مداوم داشته‌اند و مدتی طولانی اسیر پریشانی و منفی‌گرایی، تنش یا خصومت مداوم، بدبینی و تردید شدید بوده‌اند، دوبرابر دیگران در معرض بیماری‌هایی نظیر آسم، ورم مفاصل، انواع سردردها، زخم معده و بیماری قلبی بوده‌اند (که هریک از آن‌ها نمایندهٔ مجموعهٔ بزرگ و گسترده‌ای از بیماری‌هاست). این شدت و قدرت تأثیر، هیجان‌های پریشان‌کننده را به‌اندازهٔ عوامل خطرناکی چون کشیدن سیگار یا کلسترول بالا برای بیماری قلبی، برای تندرستی ما خطرناک کرده است و درواقع آن‌ها را به‌صورت تهدید خطرناکی برای تندرستی ما درآورده است.

خوش‌بینی هم مثل امید موجب می‌شود انسان انتظار قوی داشته باشد که به‌رغم موانع و سرخوردگی‌ها، اوضاع و احوال روبه‌راه و بر وفق مراد خواهد شد. از دیدگاه هوش هیجانی، خوش‌بینی رویکردی است که از سستی، ناامیدی، یا اندوه انسان در شرایط ناگوار جلوگیری می‌کند.

طبق یافته‌های اشنایدر، کسانی که از سطح امید بالایی برخوردارند، خصوصیات مشترکی دارند که از جملهٔ آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم: ۱. توانایی انگیزه‌مند کردن خود؛ ۲. احساس دسترسی به منابع کافی برای یافتن روش‌های لازم برای رسیدن به هدف‌های خود؛ ۳. قوت قلب دادن به خود در مواقع دشوار و این‌که اوضاع بهتر خواهد شد؛ ۴. نرمش‌پذیری کافی در یافتن راه‌های مختلف برای رسیدن به هدف‌های خود، یا تغییر هدف‌های دسترس ناپذیر؛ و ۵. توانایی شکستن وظایف بسیار دشوار به فعالیت‌های کوچک‌تر و عملی.

تشخیص خلق‌وخوی غلط برابر است با خواست رها شدن از آن.

هنر اداره کردن روابط ناشی از مهارت ما در اداره کردن هیجان‌ها و عواطف دیگران است.

انسانیت ما بیش از هر چیز در احساسات ما جلوه‌گر است.

این انفجارهای هیجانی را گروگان‌گیری عصبی می‌نامیم.

نبودِ سازگاری در کودکی ممکن است هزینه‌های عاطفی و هیجانی زیادی را در طول زندگی کودک به همراه داشته باشد که البته این هزینه‌ها محدود به شخص او نمی‌شود. مطالعهٔ زندگی مجرمانی که مرتکب وحشیانه‌ترین و خشن‌ترین جرایم شده‌اند، نشان می‌دهد که همهٔ آن‌ها در کودکی در پرورشگاه‌های مختلف سرگردان بوده‌اند یا در یتیم‌خانه‌ها بزرگ شده‌اند. درنتیجه، جای عاطفه در زندگی‌شان همیشه خالی بود و فرصت زیادی برای سازگارسازی خود نداشته‌اند. درحالی‌که به‌نظر می‌رسد غفلت عاطفی موجب کاهش همدلی شود، نتیجهٔ متناقضی از سوءِ استفادهٔ هیجانی و عاطفی عمیق و مداوم، از جمله تهدیدهای وحشیانه و سادیستی، تحقیرها، یورش‌های صریح و بی‌شرمانه به‌دست می‌آید. کودکانی که در معرض این تهاجم‌ها و یورش‌ها قرار می‌گیرند، ممکن است نسبت به عواطف و هیجان‌های اطرافیان خود بیش‌حساس شوند، و به مصداق «مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد» در مقابل هر حرکت به‌ظاهر تهدیدآمیز واکنش نشان دهند.