بریده‌هایی از کتاب از پشت میز عدلیه؛ خاطرات طنز یک قاضی دادگستری

گاهی قانون از تلفن همراه شما بیش‌تر از خودتان حمایت می‌کند.

بدهکار را اگر رو بدهی طلبکار می‌شود

«ان‌شاءالله سرقت‌های بعدی بی‌بلا.»

گاهی شاید نباید میز عدلیه را خیلی جدی گرفت.

گاهی در عالم حقوق (واقعیت را بخواهم بگویم خیلی بیش‌تر از گاهی) حقوقدانان موضوعات ساده را بسیار سخت و پیچیده می‌کنند و گرهی را که با دست باز می‌شود، چنان در چنبرهٔ تشریفات اداری و حقوقی می‌اندازند که برای باز کردنش سی و دو دندان و فک و آرواره و دوتا شست پا هم کم است.

من نمی‌دانم این آریایی‌ها قبل از مهاجرت به فلات ایران چه نوع سیستم قضاییِ قوی و پایدار و لامصبی داشته‌اند که وقتی سر از فلات ایران هم درآورده‌اند، بعد از پنج هزار سال هنوز هر ایرانی اصلی‌ترین دفاع حقوقی‌اش «من خودم شاکی هستم» است.

چه‌قدر راحت می‌شود از جِلدی به جِلد دیگری رفت و چه‌قدر زود یک خشم ساده جِلد پُرزرق‌وبرق آدمی را پاره می‌کند.

صاف جلوِ دوربین مداربسته سرقت کرده، بعد خیلی شیک پا شده رفته خانهٔ پدری و با لباس مجلسی نشسته تا پلیس بیاید دستگیرش کند! لامصب حداقل یک جوراب زنانه می‌کشیدی روی آن ترکیب صورتت؛ یا کانادا نمی‌توانستی بروی، لااقل یک روستا آن‌طرف‌تر می‌رفتی.

وقتی کسی در دادسرا از من می‌پرسد آیا فلان دلیل محکمه‌پسند است یا نه، حس دختری را دارم که برایش خواستگار آمده و بعد از رفتن خواستگارها از او پرسیده‌اند آیا داماد را پسندیدی؟ احتمالاً در این لحظه من هم باید بگویم «با اجازهٔ رئیس دادگستری و آقای دادستان، بله.»

شاکی: «ما داروندارمون از زندگی یه دستگاه مازراتی بود که اون هم سارق برد. حالا من موندم و بی‌کاری و بچه‌های گرسنه!»

عدالت زمان دارد، زمانش که بگذرد هر چه حکم شود عین بی‌عدالتی است.

جواب دادم «خانم، فعلاً بیرون باشید.» داخل پرانتز بگویم که جملهٔ «فعلاً بیرون باشید» کلیدی‌ترین جملهٔ ما قُضات است. هر جا ندانیم چه‌کار باید بکنیم، می‌گوییم «فعلاً بیرون باشید»، در واقع فعلاً بیرون باشید یعنی این‌که درحال‌حاضر جوابی برای سؤال یا اظهارات شما ندارم و کم آورده‌ام، ولی درعین‌حال نمی‌خواهم صحبت شما را هم بی‌جواب بگذارم؛ پس برای این‌که مجالی برای یافتن پاسخ پیدا کنم، باید بروید بیرون تا با خیال راحت فکر کنم و پاسخ یا راه‌حل مناسبی پیدا کنم. پس هر وقت یک قاضی به شما گفت فعلاً بیرون باشید اصلاً ناراحت نشوید. مطمئن باشید کاری کرده‌اید که حسابی قاضی را به فکر فروبرده‌اید و قاضیِ بیچاره مانده است چه‌طور از مخمصه‌ای که در آن گیرش انداخته‌اید، نجات پیدا کند.

اول مراد من، مرحوم باستانی پاریزی، به قُضات توصیه کرده بود که خاطرات خود را بنویسند و منتشر کنند. به عقیدهٔ ایشان تاریخ اجتماعی ایران روزی به کمال نزدیک می‌شود که اطبا و قُضات خاطرات خود را بنویسند؛ چرا که این دو گروه با حضور در بطن جامعه با معضلات و گرفتاری‌های مردم ارتباط مستقیم دارند.

در مسند قضاوت از پابوس تا فحش ناموس فاصله‌ای نیست.

خانم‌ها هیچ‌چیزی را فراموش نمی‌کنند، حتی بعد از سی سال. آقایان دقت و نکات ایمنی را رعایت کنند.

گاهی قانون از تلفن همراه شما بیش‌تر از خودتان حمایت می‌کند.

علم حقوقْ علم استنباط، استدلال و روش صحیح مراجعه به منابع قانونی و حقوقی است، نه علم حفظ کردن مواد و شمارهٔ آن‌ها.

اکثر مال‌باختگان در مقام شکایت می‌گویند سال‌هاست که بی‌کارند. به مکالمهٔ زیر دقت کنید: من: «خب، شغل شما چیه؟» شاکی درحالی‌که لب‌ولوچه‌اش را آویزان کرده است، پس از آهی عمیق: «بی‌کار هستم آقای قاضی، بی‌کار.» من: «خب چی ازتون سرقت شده؟» شاکی: «یه دستگاه مازراتی صفر.» من: «ببخشید، شما که بی‌کار هستین چه‌طور مازراتی دارین؟» شاکی: «ما داروندارمون از زندگی یه دستگاه مازراتی بود که اون هم سارق برد. حالا من موندم و بی‌کاری و بچه‌های گرسنه!»

باتعجب از متهم یا همان رانندهٔ مقصر پرسیدم که چه‌طور و با چه سرعتی به این بندهٔ خدا زده که این‌طور آش‌ولاش و تکه‌تکه‌اش کرده است. دفاع متهم شنیدنی بود، «آقای قاضی، تقصیر خودشه. من رفتم تحقیق کردم درآوردم که این طرف از بچگی تا الآن یه لیوان شیر نخورده. اگه لااقل یه‌کم شیر خورده بود که این‌طور نمی‌شد.» آن لحظه فقط این فکر به ذهنم رسید که اگر در کشوِ میز عدلیه یک پنجه‌بوکس داشتم و اگر قیدوبند قضاوت نبود، یک مشت آهنین به دهان طرف می‌زدم و وقتی همهٔ دندان‌هایش در حلقش ریخت می‌گفتم «عزیزم تو هم انگار کلسیم بدنت کمه. وقت کردی یه شیری به بدن بزن.»

اول مراد من، مرحوم باستانی پاریزی، به قُضات توصیه کرده بود که خاطرات خود را بنویسند و منتشر کنند. به عقیدهٔ ایشان تاریخ اجتماعی ایران روزی به کمال نزدیک می‌شود که اطبا و قُضات خاطرات خود را بنویسند؛ چرا که این دو گروه با حضور در بطن جامعه با معضلات و گرفتاری‌های مردم ارتباط مستقیم دارند.