بریده‌هایی از کتاب اخبات

اخبات، آن انکسار باطنی، آن خشیت باطنی و آن دل شکستگی است، که تو را به وصال رحمت حق می‌رساند.

اسلام آمده است تا حتی در هنگامی که از رفاه دور هستی، امن را به تو هدیه دهد و در متن تحول‌ها، امن تو را تأمین کند. اسلام این تفاوت‌ها را دارد و می‌خواهد تو را مطمئن به قَدَر کند، نه مطمئن به نِعَم. نمی‌خواهد تو را رها کند که متروک نیستی، بلکه مسئولی: «حَتّی عَنِ الْبِقاعِ وَ الْبَهائِم»؛ حتی در قبال زمین‌ها و حیوانات.

اگر ما بفهمیم که با هر کلمه‌ای که می‌گوییم، در دل‌ها انفجاری ایجاد می‌کنیم، اگر بفهمیم که با هر گامی که بر می‌داریم، انفجاری ایجاد می‌کنیم، این طور دست و پایمان را رها نمی‌کنیم و یله نمی‌شویم که در دنیای قانونمندی‌ها؛ آن هم قانونمندی‌های مرتبط و مترابط، نمی‌توانیم این طور رها و ول باشیم.

وقتی که من شهواتی دارم؛ یعنی به چیزی علاقمند می‌شوم که نیاز و خواست من است. این عشق (شهوت) که در دل من آمد، محبوبیت پیدا می‌کند و این محبوبیت برای من توجیه می‌شود و وقتی برایم موجَّه و مزین شد، دیگر حقّ خودم می‌دانم که هر کاری را انجام دهم. این زینت کار ساده شیطان است، که خود قسم یاد کرده: «لاَُزَینَنَّ لَهُمْ».

اخبات، آن انکسار باطنی، آن خشیت باطنی و آن دل شکستگی است، که تو را به وصال رحمت حق می‌رساند.

«مَنْ یتَّقِ وَ یصْبِرْ فَاِنَّ آللهَ لا یضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنینَ». احسان، صبر و تقوا می‌خواهد؛ یعنی تو باید هم کار خوب بکنی و هم هنگام کار خوبت شتاب نداشته باشی.

خدایا! ما با همه بدی‌هامان آمده‌ایم و طالب همه خوبی‌ها و فیض و فضل تو هستیم. محتاجیم. مبتلا و از دست رفته‌ایم. هیچ باقی نگذاشته‌ایم. حال، خواهش ما این است که حتی بر ما توبیخ هم نکنی. خدایا! اگر تو جبران نکنی و دوباره سرمایه ندهی، چیزی در دست‌های ما باقی نخواهد ماند: «رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ اِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ». خدایا! غرور مغترّین را از ما بگیر و انابه مخبتین را به ما عنایت کن. ما را مغرور طاعت‌هامان، مغرور توجهاتمان و مغرور حالت‌هامان نکن، که حالت‌ها و طاعت‌های ما به اندازه خودِ ماست نه در خور تو. خدایا! ما را به بدی‌هامان اخذ نکن. آمینَ ربَّ الْعالَمینَ.

آنچه از انسان می‌خواهند، انکسار است. این ادعا، ادعای بزرگی است. در آن تأمل کنید! ملاک تقرب و ملاک وصال، چیزی جز طاعت و عصیان است. پس حقیقت اخبات، آن تواضع، آن ترس، آن ذلت، آن انکسار و آن استغاثه است. اینها همه، لازمه یکدیگر هستند. زمینه‌ای که اخبات را ایجاد می‌کند، فهم و ذکر و حبّ و بلاء و عبرت است. و اثر اخبات هم، این است که دل، خاشع می‌شود. در معاشرت‌ها و برخوردها، نرمی و مهربانی و لینت می‌آید: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ آللهِ لِنْتَ لَهُم».

ما محدودیم و محدودیت‌های ما، باعث محرومیت‌های ماست. همین که حالی پیدا می‌کنیم، غرورها می‌آید و همین که دری را به روی ما می‌بندند، مأیوس می‌شویم. اینها آفت‌های ماست که در طاعت متوقّعیم و در معصیت ناامید؛ در حالی که مطلوبِ از طاعت و عصیان، انکسار است. این دل شکسته است که محبوبیت دارد؛ «اِنَّ آللهَ یحِبُّ التَّوّابِینَ».

یک ماشین لازم نیست همه جایش خراب شود تا بایستد. ممکن است یک سیم از آن قطع شود و بایستد، یا باد چرخش کم شود و بایستد؛ همان طور که شیطان با یک کبر زمین خورد. آدم با یک حرص زمین خورد. پسر آدم با یک بخل ذلیل شد. یونس با یک شتاب ذلیل شد. ما که الحمدلله همه اینها را با هم داریم و احساس ندامتی هم نداریم! پس هدیه و حرفی که من برای شما دارم، همین است و کاری هم که شما می‌توانید بکنید، همان انابه است. انابة المخبتین است. انکسار و دلِ شکسته را فراموش نکنید.

اخبات، آن انکسار باطنی، آن خشیت باطنی و آن دل شکستگی است، که تو را به وصال رحمت حق می‌رساند.

«لا تُفْسِدُوا فِی الاَْرْضِ بَعْدَ اِصْلاحِها وَ ادْعُوه خَوْفآ وَ طَمَعآ اِنَّ رَحْمَةَ آللهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنینَ»؛ مواظب باشید در سرزمینی که رنج کشیده‌اند تا به روالش انداخته‌اند، فسادی به بار نیاورید و اگر التهابی آمد و دعوتی رو آورد، این دعوت را با دو بال خوف و طمع، همراه کنید که رحمت خدا به محسنین نزدیک است.

مشکل ما فعلا مشکل نان و امکانات و رفاه است. مشکل روانی نداریم. ولی اگر دیدمان بالاتر آمد، می‌فهمیم تمام کارهایی که همه دانشمندان کرده‌اند و تمام کارهایی که همه روانشناسان کرده‌اند، به این دو حوزه؛ یعنی رفاه و امن بر می‌گردد، در حالی که این دو، با واقعیتِ زندگی انسانی تطابق ندارد.

یکی اینکه از هیچ گناهی دور نیستیم. دوم اینکه غرور و اغترار به رحمت حق پیدا نکنیم، که رحمت حق گرچه واسع است و همه را در برگرفته و قریب هم می‌باشد، امّا واصل نیست.

محسن در اصطلاح و سیر واژه‌شناسی قرآن یا مراحل تحولِ فلاح و رویشی که قرآن از آن حکایت می‌کند، به کسی می‌گویند که خوب عمل می‌کند. هم کار خوب و حَسَن را به خوبی انجام می‌دهد و طاعت را با حُسن و زیبایی همراه می‌کند و هم کار خوب را از روش خوب و منهج مناسبی می‌آورد. محسن هم حُسن را می‌آورد و هم حُسن را با حُسن و خوبی همراه می‌کند.

تو کریم‌تر از این هستی که کسی را که خودت تربیت کرده‌ای، بگذاری تا ضایع شود

نگویید ما همه گناهان را نداریم که هر کس گناهی دارد و همان برای توقف و ماندن او کافی است. لازم نیست که ذنوب همه عوالم را داشته باشد.

شیطان با یک کبر زمین خورد

راهی را که انبیاء با مرارت چشیدند، به من و تو مفت نمی‌دهند و الّا به عزیزان خدا می‌دادند. شوخی نیست! پس جدی بگیرید که وصیت امام صادق (ع) است که و اللهِ این جِدّ است نه لهو.

ثروتمندهای بزرگ دنیا، به دنبال این هستند که دلهره‌های خود را چطور کنترل کنند، ولی ما هنوز دنبال این هستیم که خانه‌ای بسازیم و وضع زندگی و بچه‌هامان خوب شود.