بریده‌هایی از کتاب هاگاکوره: کتاب سامورایی

آن‌چه که سهل‌انگارانه انجام می‌شود ثمر خوبی نخواهد داشت. مهم نگرش انسان است.

سامورایی باید در همه‌ی کارهای خویش مراقب باشد و از کوچک‌ترین لغزش‌ها نیز بپرهیزد. از همه مهم‌تر، اگر او در انتخاب کلمات خود مراقب نباشد ممکن است ناخواسته بگوید، «جرئتش را ندارم»، یا «در این‌صورت من احتمالاً فرار می‌کردم»، یا «چه ترسناک»، یا «چه دردناک.» این کلمات حتا به شوخی نیز نباید به زبان آیند، یا از سر هوس، یا حتا هنگامی که سامورایی در خواب حرف می‌زند. اگر مردی فهیم چنین کلماتی را بشنود، ژرفای وجود گوینده‌ی آن کلمات را خواهد دید. مرد باید که همواره خویشتن‌دار باشد.

گفته‌اند که سامورایی باید از باده‌گساری، خودخواهی و ولخرجی اجتناب ورزد. وقتی زندگی به کام تو نیست دلیلی برای نگرانی در مورد این سه ضعف وجود ندارد، چراکه به چشم نمی‌آید، اما وقتی کار جهان به کام توست، این سه خصلت، خطرناک می‌شوند. به وضع بشر نگاه کن. برازنده‌ی سامورایی نیست که وقتی کار جهان بر وفق مراد اوست مغرور شود و از حد بگذرد. از این‌رو، بهتر آن است که انسان در جوانی کمی رنج کشد، زیرا اگر شخص تلخی زندگی را به تجربه درنیابد، شخصیتش قوام نخواهد یافت. کسی که در زمان تیره‌روزی خسته و نومید شود، هیچ ارزشی ندارد.

وقتی که در این جهان همه‌چیز فریبی بیش نیست تنها مرگ صداقت دارد.

هیچ روزی نیست که در گفتار و یا کردار خویش خبطی نکرده باشم. زیستن بدون اشتباه واقعاً غیرممکن است.

در این جهان عدم قطعیت، انسان حتا از لحظه‌ی حال خویش آگاه نیست. آیا شایسته است در حالی از این دنیا رویم که مردم ما را نامهربان شمارند؟

اگر همگان در آشتی با مشیت الهی باشند و همه‌ی امور را به او واگذارند، قلبی آرام خواهند داشت.

آمده است که شونگاکوی راهب زمانی گفت، «انسان تنها با امتناع از عقب‌نشینی از یک چیز، توان دو مرد را می‌یابد.» نکته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی جالبی است. کاری که در زمان و مکان مناسب خود انجام نشود در تمام زندگی ناتمام خواهد ماند. وقتی نمی‌توان مسائل را تنها با قدرت یک مرد به انجام رساند، انسان می‌تواند با توان دو مرد آن را به نتیجه رساند. آن زمان که به اراده‌‌‌‌ی تو نیاز است، اگر بخواهی بعدها با فکر کردن در مورد آن مشکل را حل کنی، همه‌ی عمر خویش را در غفلت به‌سر خواهی برد.

به تصمیمی که در لحظه می‌گیری وفادار باش و از پریشانی اجتناب کن.

در نظر قدما، سرسختی یک سامورایی باید بیش‌ازحد باشد. کاری که با میانه‌روی انجام گیرد ممکن است بعداً ناکافی به‌نظر رسد. جایی شنیدم که وقتی انسان فکر می‌کند خیلی زیاده‌روی کرده است، در واقع اشتباهی مرتکب نشده است.

افراد حسابگر فرومایه‌اند. چراکه سنجش مادی مسائل و حسابگری با سود و زیان سروکار دارد، و فکر سود و زیان هیچ‌گاه تمامی ندارد. حسابگر مرگ را زیان و زندگی را سود می‌شمارد. از این‌رو، چنین انسانی دوست ندارد بمیرد و چنین است که فرومایه می‌شود.

راهی برای تربیت فرزند سامورایی وجود دارد. از زمان طفولیت باید شهامت را در او تقویت کرد و از بیهوده ترساندن و مسخره کردن او اجتناب کرد. اگر فرزند تو در کودکی تحت‌تأثیر ترس و نگرانی قرار گیرد، زخم این آسیب همیشگی خواهد بود. والدین نادان کودکان را از رعدوبرق می‌ترسانند یا اجازه نمی‌دهند فرزندشان به اماکن تاریک رود و یا این‌که داستان‌های ترسناک برای آن‌ها سر هم می‌کنند تا آن‌ها را از گریستن بازدارند. به‌علاوه، اگر کودک را در کوچکی سخت تنبیه و سرزنش کنی، ترسو و خجول بار می‌آید.

انسان قادر به انجام چه کاری است وقتی که جایگاه والایی در جامعه نداشته باشد!

بیرون از اندیشه‌ی لحظه‌ی اکنون هیچ‌چیز دیگری وجود ندارد.

اگر انسان لحظه‌ی حال را با تمام وجود دریابد، دیگر چیزی وجود ندارد که نگران آن باشد. در همه‌حال با تصمیمی که در لحظه‌ی حال می‌گیری زندگی کن. هر کس لحظه‌ی حال را از کف دهد، چنان به جست‌وجوی آن خواهد گشت که گویی لحظه‌ی حال در جای دیگری است.

درست انتقام گرفتن ساده است: پیش رفتن، جنگیدن تا آن زمان که به زخم شمشیر از پای درافتی. هیچ شرمی در این نیست. اگر فکر کنید که باید کار خود را تمام کنید زمان را از کف می‌دهید. با فکر کردن به این‌که مردان دشمن چند نفر است، زمان از کف می‌رود؛ و در انتها نیز دلسرد خواهی شد؛ و فراموش خواهی کرد که بر تو چه گذشته است.

وقتی کسی در مناطق بافرهنگ‌تر ساکن است، طبیعی است که خلق‌وخوی وی تحت‌تأثیر آداب‌ورسوم مختلف قرار گیرد. اما گستاخی و بلاهت است که به آداب‌وسنن قوم‌وتبار زادگاه خود به خواری بنگری و آن را دهاتی بخوانی، یا حتا کمی مستعد پیروی از آداب‌ورسوم مناطق دیگر، و در فکر کنار گذاشتن آداب‌ورسوم خود باشی. این حقیقت که شهر و دیاری که در آن پای به جهان گذاشتی نافرهیخته و پرعیب و ایراد است خود گنج بزرگی است. تقلید آداب‌وسنن دیگران چیزی جز دغلکاری نیست.

مردی که هیچ‌گاه اشتباهی مرتکب نشده باشد شایسته‌ی اعتماد نیست.

آن‌هنگام که ساعت فرا می‌رسد، وقت فکر کردن نیست. و اگر تو از پیش پرس‌وجوی خود را به انجام نرسانده باشی، آن‌چه اغلب برای تو می‌ماند چیزی جز شرم نیست.

«من راه شکست دیگران را نمی‌شناسم، تنها می‌دانم چگونه می‌توانم بر خویش چیره شوم.»