بریده‌هایی از کتاب هاگاکوره: کتاب سامورایی

استاد کتابی از قفسه برداشت. وقتی بازش کرد بوی گل شب‌بو در فضا پیچید.

وقتی متنی را با صدای بلند می‌خوانید، بهتر آن است که متن را از سینه‌ی خود بخوانید. اگر متن را از دهان خود بخوانید صدا قدرت خود را از دست خواهد داد. این آموزه‌ی ناکانو شیکیبو است.

دروغ و ریاکاری ناپسند است، چراکه هدف از آن منفعت شخصی است.

کسی که به‌خاطر تسلط بر یک فن و هنر اعتبار یافته، ابله است. چراکه او از سر بلاهت، همه‌ی اندیشه‌ی خود را در یک کار می‌نهد و به هیچ‌چیز دیگری نمی‌اندیشد و از این‌رو در کار خود متبحر میشود. چنین شخصی بی‌ارزش است.

سامورایی باید در محضر امیر خود را چون عروسکی فنری بداند که هربار آن را بر زمین کوبند باز کمر خویش راست کند.

وقتی شجاعت در قلب سامورایی ریشه دوانده باشد، و وقتی که اراده‌ی او عاری از تردید باشد، آن‌گاه که ساعت فرا رسد قادر خواهد بود حرکت درست را انتخاب کند. این شجاعت تحت هر شرایطی در گفتار و کردار وی عیان خواهد شد. کلامی که از دهان انسان بیرون می‌آید بسیار مهم است. حرف زدن برای آن نیست که وجود خویش را به دیگران نشان دهیم. مردم وجود تو را در نحوه‌ی برخورد تو با مسائل روزمره خواهند شناخت.

اگر انسان بی‌هیچ تأخیری اشتباه خود را اصلاح کند، اشتباهش خیلی زود از یادها می‌رود. اما وقتی سعی کند اشتباه خود را بپوشاند، اشتباهش دردناک‌تر و ناپسندیده‌تر به‌نظر خواهد رسید.

مردم فکر می‌کنند با تفکری ژرف نسبت به مسائل عمیق می‌توانند آن‌ها را حل کنند، اما افکاری خودسرانه در سر می‌پرورانند و به هیچ نتیجه‌ی مثبتی دست نمی‌یازند، چراکه تأمل‌شان تنها مبتنی بر منافع شخصی است.

جوهره‌ی هنر جنگ آن است که انسان باید به‌سادگی جان خود را کف دست بگذارد و حمله کند. اگر حریف انسان نیز چنین عمل کند، نبرد بین این دو نبردی برابر خواهد بود. در این حالت، شکست حریف بستگی به ایمان و سرنوشت هر یک از طرفین دارد.

جنگجو باید که هر روز تأمل کند و بکوشد این گفته را در ذهن خویش القا کند که، «لحظه‌ی موعود» همین لحظه است. به‌راستی عجیب است که هر کسی می‌تواند به‌نحوی زندگی را در غفلت طی کند. از این‌رو، طریقت سامورایی، هر صبح، تمرین مرگ است، و در نظر گرفتن این‌که آیا مرگ او این‌جاست یا آن‌جا، و تصور کردن شیوه‌های مختلف مردن، و ذهن خود را بر مرگ استوار داشتن. هر چند این کار بسیار دشوار است، اما اگر انسان اراده کند، امکان‌پذیر است.

در همه‌چیز، آن‌چه سرانجام بیشترین اهمیت را دارد، تصمیم در لحظه است. تمام زندگی انسان توالی لحظه پشت لحظه است.

آیا انسان‌ها عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی خوش‌ساختی نیستند؟ هر چند که انسان‌ها از تارهای نخ آویخته نشده‌اند، باز می‌توانند راه بروند، بدوند، بجهند و حتا سخن بگویند. آیا ما سال آینده میهمانان جشن مردگان نخواهیم بود؟ این جهان به یقین بطالت است. مردم همیشه این را فراموش می‌کنند.

مرد واقعی به پیروزی و شکست نمی‌اندیشد. او بی‌باکانه به‌سوی مرگی جنون‌آسا هجوم می‌برد. با این کار، از رؤیاهای خود بیدار خواهی شد.

خرد آن کسی که با مشورت‌خواهی از دیگران تعالی یافته است به درختی تناور با ریشه‌های بسیار در خاک ماند. اندیشه‌ی مرد تنها همچون نهالی بی‌ریشه در خاک است.

آزمندی، خشم و حماقت خصایلی هستند که به‌خوبی باهم در یک طبقه جای می‌گیرند. وقتی حوادث ناگواری در این جهان روی می‌دهد، اگر از روی قیاس به آن‌ها نگاه کنی، خواهی دید که بی‌ارتباط با این سه خصلت نیستند. و وقتی باز از روی قیاس به چیزهای خوب نگاه می‌کنی، می‌بینی که آن‌ها نیز بی‌ارتباط با معرفت، انسانیت و شجاعت نیستند.

فردی که از پیش مهیای مرگ گریزناپذیر نباشد، مرگی ناخوشایند را برای خود رقم خواهد زد. اما اگر پیشاپیش آماده‌ی مرگ باشد، چگونه می‌توان بر او خرده گرفت؟ باید این نکته را به‌خوبی دریابیم.

دیگری پرسید، «از چه روی او را ضمانت خواهی کرد؟» و مرد گفت، «برمبنای این حقیقت او را ضمانت می‌کنم که او مردی است که زمانی اشتباهی مرتکب شده است. مردی که هیچ‌گاه اشتباهی مرتکب نشده باشد شایسته‌ی اعتماد نیست.»

هیچ‌چیز به اندازه‌ی آن شعر که در سطر آخرش می‌گوید، «آن‌هنگام که قلبت از تو باز می‌پرسد»،[۴] ارزش سپاسگزاری ندارد.